HV2 week 13-2 les 14 samengestelde zinnen en voegwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Te behandelen grammatica Kern P3

H5 Taalkundig ontleden (zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijke naamwoord, bijwoord, voorzetsel. voornaamwoorden, soorten werkwoorden): afgerond

H6 Redekundig ontleden (persoonsvorm, onderwerp, werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp, bijwoordelijke bepaling): afgerond

H20 Koppelwerkwoord en naamwoordelijk gezegde: afgerond

H21 Voornaamwoorden & telwoorden: afgerond

H35 Samengestelde zinnen en voegwoorden: afgerond

H36 Bijvoeglijke bepaling & bijstelling: afgerond

Toetsen P3

Grammatica: 10 of 12 april (staat in SOM)

Leesvaardigheid: 15 en 17 mei (noteer in je agenda)

Vandaag

Lezen

Toets voorbespreken

Herhaling naamwoordelijk gezegde en koppelwerkwoorden

Uitleg H35 samengestelde zinnen en voegwoorden

Lezen

Lesdoelen

Na deze les:

Weet je hoe je hoofd- en bijzinnen en voegwoorden herkent.

Naamwoordelijk gezegde NG

Wat + PV + OW + overige werkwoorden = NG

NG: bestaat uit een werkwoordelijk deel en een naamwoordelijk deel

ALS ER EEN NG IN EEN ZIN ZIT DAN ZIT ER NOOIT EEN LV IN DE ZIN!!!

Het NG bestaat uit:

1. een werkwoordelijk deel (alle werkwoorden in de zin, waarvan 1 is een koppelwerkwoord is)

2. een naamwoordelijk deel (zelfstandig naamwoord of bijvoeglijk naamwoord dat een eigenschap aan het onderwerp koppelt).

Naamwoordelijk gezegde

Eigenschappen koppelen we aan mensen/dieren/dingen met een koppelwerkwoord. Bram is lief. 

Het koppelwerkwoord ZIJN is het bekendste. 

Koppelwerkwoorden:

zijn worden blijven blijken lijken schijnen (heten dunken voorkomen)

Koppelwerkwoorden

ZWaBBeLS

zijn - worden - blijven 

 blijken - lijken - schijnen

heten - dunken - voorkomen

Zegt wat iemand of iets doet.

Bram heeft gesport.

• OW Bram

• ZWW gesport

• HWW heeft

Bram doet iets, namelijk sporten.

Zegt wat iemand is (of wordt, blijft, lijkt).

Bram is sportief.

• OW Bram

• Bram is sportief.

• KWW is

• NG is sportief (WWD is / NWD sportief)

Bram is iets, namelijk sportief. 

Werkwoordelijk gezegde       Naamwoordelijk gezegde

Twee soorten zinnen

Enkelvoudige zin (1 pv):

De docent roept de leerlingen.

De leerlingen stoppen met praten.

Samengestelde zin (meer dan 1 pv):

De docent roept de leerlingen en de leerlingen stoppen met praten.

Hoofdzinnen en bijzinnen

Een samengestelde zin kan bestaan uit:

- twee hoofdzinnen

- een hoofdzin en bijzin(nen)

Hoofdzin

Een hoofdzin is een zin die ook op zichzelf kan staan.

Als er twee hoofdzinnen worden samengesteld, staat er altijd een nevenschikkend voegwoord (signaalwoord) tussen. Dat zijn de woorden:

dus en want of maar

De docent roept de leerlingen, dus stoppen zij met praten.

Voegwoorden

- nevenschikkende voegwoorden: 

deze verbinden twee hoofdzinnen met elkaar. 

Er zijn er maar 5: 

dus en want of maar (DEWOM)              

Bijzin

Een bijzin is een zin die niet op zichzelf kan staan.

Een bijzin wordt altijd gekoppeld aan een hoofdzin met een onderschikkend voegwoord (signaalwoord). Daarvan zijn er veel meer: wanneer, als, terwijl, zodra, voordat, voor, nu, toen, nadat, zolang als, totdat, sinds, doordat, zodat, waardoor, omdat, opdat, indien, mits, tenzij, hoewel, ofschoon, ondanks dat, zoals, alsof, dat, of .....

De docent roept de leerlingen dus stoppen zij met praten.

Voegwoorden

- onderschikkende voegwoorden: 

deze verbinden een hoofdzin en bijzin. 

Kenmerken hoofdzin:

- O en PV staan naast elkaar.

- PV staat op plek 1 of 2 in de zin.

- Elke samengestelde zin heeft een HZ.

- Een samengestelde zin kan 2 hoofdzinnen hebben.

Kenmerken bijzin:

- O en PV staan niet naast elkaar/je kunt het woordje 'niet' ertussen zetten.

- PV staat op de laatste of een na laatste plek in de zin.

- Niet elke samengestelde zin heeft een BZ.

- BZ kan vooraan of achteraan staan.

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofd- en bijzinnen:

1. Maak de zin vragend; dan vind je de PV van de hoofdzin.

2. Verander de zin van tijd; dan vind je alle PV's.

3. Zoek van de zinnen alle PV's en OW's.

4. Probeer of je tussen de PV en O het woord 'niet' kunt invoegen.

      - Dat lukt niet: hoofdzin.

      - Dat lukt wel: bijzin.

Hoofd- en bijzinnen

Er zijn dus een paar combinaties mogelijk:

1. {hoofdzin} + {hoofdzin}

Hij zwaait opa en oma uit, want die gaan een grote reis maken.

2. {hoofdzin} + (bijzin)

Hij hoopt dat hij opa en oma kan uitzwaaien.

3. (bijzin)+  {hoofdzin}

Omdat opa en oma op reis gaan, zwaait hij ze uit.

Onderschikkend en nevenschikkend

Nevenschikkend : minimaal twee hoofdzinnen 

Bijv.: {hoofdzin Ik (ow) heb nooit geld bij me}, want {hoofdzin ik (ow) gebruik mijn pinpas}.

Onderschikkend: hoofdzin met bijzin(nen)

Bijv.: {hoofdzin Cheryll (ow) heeft besloten ( bijzin dat zij (ow) contant geld meeneemt) en ( bijzin dat ik (ow) met mijn pinpas betaal)}.

Samengestelde zinnen

Klik hier voor een filmpje met uitleg. 

Voorkennis: 

Je moet weten hoe je de persoonsvorm vindt.

Je moet weten hoe je het onderwerp vindt. 

Samengestelde zinnen

Een enkelvoudige zin heeft maar één persoonsvorm en één onderwerp. 

Morgen moet ik trainen voor voetbal.

Zaterdag heb ik een wedstrijd.

Zinnen met meer dan één persoonsvorm zijn samenstellingen van enkelvoudige zinnen en noem je samengestelde zinnen. 

Samengestelde zinnen

Als in een samengestelde zin de onderdelen even belangrijk zijn, is het een samenstelling van twee hoofdzinnen. Is een deel duidelijk minder belangrijk, dan wordt dat een bijzin genoemd. 

Een zin waar één persoonsvorm in staat, is altijd een hoofdzin. Een hoofdzin kan namelijk een zelfstandige zin zijn, terwijl een bijzin altijd een afhankelijke zin is. Een bijzin kan dus nooit op zichzelf staan (vandaar de naam bijzin). 

Samengestelde zinnen

Om het verschil tussen een hoofdzin en een bijzin te herkennen, moet je weten wat een onderwerp is en wat een persoonsvorm is.  In de hoofdzin staan het onderwerp en de persoonsvorm namelijk altijd naast elkaar. Er kunnen geen woorden tussen worden geplaatst. In een bijzin kan dit wel. Kijk maar eens naar de volgende zinnen:

Samengestelde zinnen

Voegwoorden

Voegwoorden zijn woorden die de hoofdzin en de bijzin (of de hoofdzin en de hoofdzin) samenvoegen. Misschien is het je opgevallen dat er in alle drie de voorbeeldzinnen in de vorige dia een woord niet gekleurd is. Dit zijn de voegwoorden in die zinnen.

Een nevenschikkend voegwoord voegt een hoofdzin en een hoofdzin samen, terwijl een onderschikkend voegwoord een hoofdzin en een bijzin (of een bijzin en een hoofdzin) samenvoegt. Het staat vast of een voegwoord nevenschikkend of onderschikkend is. Kijk maar eens naar het nevenschikkende voegwoord ‘en’ in de volgende zinnen:

Goed: Piet gaat graag naar school en Piet maakt elke dag zijn huiswerk.

Fout: Piet gaat graag naar school en Piet elke dag zijn huiswerk maakt.

Of kijk eens naar het onderschikkende voegwoord ‘omdat’ in de volgende zinnen:

Goed: Piet gaat graag naar school omdat Piet elke dag zijn huiswerk maakt.

Fout: Piet gaat graag naar school omdat Piet maakt elke dag zijn huiswerk.

Huiswerk nakijken

H20 opdr. 5 t/m 7

Huiswerk

H35 maken opdr. 1 t/m 4 samengestelde zinnen en voegwoorden

Aan de slag

Maak je huiswerk. 

Ja mag overleggen met je buur, maar doe dit zachtjes. 

Zijn voor jou de lesdoelen behaald

Je weet hoe je hoofd- en bijzinnen en voegwoorden herkent.

Volgende les

We gaan verder met H35 samengestelde zinnen en voegwoorden.

Fijne dag en tot de volgende les.

tot de volgende keer!