HV2 les 12 H35 samengestelde zinnen en voegwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Vandaag

Lezen (Boek in tas?)

Herhaling naamwoordelijk gezegde en koppelwerkwoorden

Uitleg samengestelde zinnen en voegwoorden

Aan de slag: keuze 

Planning

Toets: vrijdag

Alle oefenbladen incl. antwoorden zijn gedeeld in Teams. Daar vind je ook een oefentoets. 

Lezen

Lesdoelen

Na deze les:

weet je hoe je hoofd- en bijzinnen en voegwoorden vindt in een zin.

Heb je het begrepen? Steek 1, 2 of 3 vingers op. 

Wat is het naamwoordelijk gezegde in de onderstaande zin?

De oplossing blijkt eenvoudig.

1) de oplossing

2) eenvoudig

3) blijkt eenvoudig

Naamwoordelijk gezegde

Eigenschappen koppelen we aan mensen/dieren/dingen met een koppelwerkwoord.

Voorbeeld:

Wij zijn leuk. Wij zijn iets, namelijk leuk. Leuk is de eigenschap. 

Die eigenschap koppelen we met het koppelwerkwoord zijn aan het onderwerp van de zin: wij. 

Bram is aardig. Bram is iets, namelijk aardig. Aardig is de eigenschap.

Die eigenschap koppelen we met het koppelwerkwoord zijn aan het onderwerp van de zin: Bram. 

Het koppelwerkwoord ZIJN is het meest gebruikte en bekendste. 

Herhaling

Naamwoordelijk gezegde NG

ALS ER EEN NG IN EEN ZIN ZIT DAN ZIT ER NOOIT EEN LV IN DE ZIN!

Het NG bestaat uit:

1. een werkwoordelijk deel: het koppelwerkwoord dat een eigenschap koppelt aan het onderwerp van de zin

2. een naamwoordelijk deel: de eigenschap die aan onderwerp gekoppeld wordt.

werkwoordelijk gezegde

zinnen met een zelfstandig werkwoord

Zegt wat iemand of iets doet.

Die jongen heeft gesport.

• onderwerp: die jongen

• werkwoorden: heeft, gesport 

werkwoordelijk gezegde: heeft gesport

naamwoordelijk gezegde

zinnen met een koppelwerkwoord

Zegt wat iemand is (of wordt, blijft, lijkt).

Die jongen is sportief.

• onderwerp: die jongen

• koppelwerkwoord: is (van zijn)

• met dit koppelwerkwoord wordt verteld wat het onderwerp van de zin (de jongen) is, namelijk sportief.

het naamwoordelijk gezegde bestaat uit:

 1. een werkwoordelijk deel en 2. een naamwoordelijk deel:

NG: is sportief 

Werkwoordelijk of naamwoordelijk gezegde?

KWW: zijn worden blijven blijken lijken 

1

2

Stappenplan naamwoordelijk gezegde NG

Ik word later arts. 

- Zit er een koppelwerkwoord in? Nee: dan is het een WG. 

- Ja: Is het onderwerp iets (NG) of doet het onderwerp iets (WG)?

- Het onderwerp is iets? Schrijf dan het koppelwerkwoord op (werkwoordelijk deel).

Stel de vraag: wie/wat + PV + OW = naamwoordelijk deel

Die hond blijft maar blaffen. 

De bloemen blijven mooi.

Jullie lijken moe.

Dat idee is geweldig.

Hij is vertrokken naar Spanje. 

Let op: zijn, worden en blijven zijn niet altijd koppelwerkwoord. Ze kunnen ook een hulpwerkwoord zijn. 

Naamwoordelijk gezegde

Eigenschappen koppelen we aan mensen/dieren/dingen met een koppelwerkwoord.

Wij zijn leuk. Wij zijn iets, namelijk leuk. Leuk is de eigenschap. Die eigenschap koppelen we met het koppelwerkwoord zijn aan het onderwerp van de zin: wij. 

Bram is aardig. Bram is iets, namelijk aardig. 

Het koppelwerkwoord ZIJN is het meest gebruikte en bekendste. 

Koppelwerkwoorden:

zijn worden blijven blijken lijken schijnen 

Naamwoordelijk gezegde NG

Bestaat uit een werkwoordelijk deel (koppelwerkwoord) en een naamwoordelijk deel (eigenschap).

ALS ER EEN NG IN EEN ZIN ZIT DAN ZIT ER NOOIT EEN LV IN DE ZIN!!!

Het NG bestaat uit:

1. het koppelwerkwoord dat een eigenschap koppelt aan het onderwerp van de zin

2. een naamwoordelijk deel (het onderwerp van de zin waar een eigenschap aan gekoppeld wordt).

Samengestelde zinnen

Voorkennis: 

Je moet weten hoe je de persoonsvorm vindt.

Je moet weten hoe je het onderwerp vindt. 

Maak aantekeningen

Samengestelde zinnen

Een enkelvoudige zin heeft maar één persoonsvorm en één onderwerp. 

Morgen moet ik trainen voor voetbal.

Zaterdag heb ik een wedstrijd.

Zinnen met meer dan één persoonsvorm zijn samenstellingen van enkelvoudige zinnen en noem je samengestelde zinnen. 

Twee soorten zinnen

Enkelvoudige zin (1 pv):

De docent roept de leerlingen.

De leerlingen stoppen met praten.

Samengestelde zin (meer dan 1 pv):

De docent roept de leerlingen en de leerlingen stoppen met praten.

Hoofdzinnen en bijzinnen

Een samengestelde zin kan bestaan uit:

- twee hoofdzinnen (HZ)

- een hoofdzin en bijzin(nen) (HZ-BZ)

Hoofdzin

Een hoofdzin is een zin die ook op zichzelf kan staan.

Als er twee hoofdzinnen worden samengesteld, staat er altijd een nevenschikkend voegwoord (signaalwoord) tussen. Dat zijn de volgende 5 woorden:

dus en want of maar

De docent roept de leerlingen, dus stoppen zij met praten.

Voegwoorden

- nevenschikkende voegwoorden: 

deze verbinden twee hoofdzinnen met elkaar. 

Er zijn er maar 5: 

dus en want of maar (DEWOM)              

Bijzin

Een bijzin is een zin die niet op zichzelf kan staan.

Een bijzin wordt altijd gekoppeld aan een hoofdzin met een onderschikkend voegwoord (signaalwoord). 

Daarvan zijn er veel meer: wanneer, als, terwijl, zodra, voordat, voor, nu, toen, nadat, zolang als, totdat, sinds, doordat, zodat, waardoor, omdat, opdat, indien, mits, tenzij, hoewel, ofschoon, ondanks dat, zoals, alsof, dat, of .....

Voegwoorden

- onderschikkende voegwoorden: 

deze verbinden een hoofdzin en bijzin. 

Kenmerken hoofdzin:

- OW en PV staan naast elkaar.

- PV staat op plek 1 of 2 in de zin.

- Elke samengestelde zin heeft een HZ.

- Een samengestelde zin kan 2 hoofdzinnen hebben.

Kenmerken bijzin:

- OW en PV staan niet naast elkaar/je kunt het woordje 'niet' ertussen zetten.

- PV staat op de laatste of een na laatste plek in de zin.

- Niet elke samengestelde zin heeft een BZ.

- BZ kan vooraan of achteraan staan.

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofd- en bijzinnen:

1. Maak de zin vragend; dan vind je de PV van de hoofdzin.

2. Verander de zin van tijd; dan vind je alle PV's.

3. Zoek van de zinnen alle PV's en OW's.

4. Probeer of je tussen de PV en OW het woord 'niet' kunt invoegen.

      - Dat lukt niet: hoofdzin.

      - Dat lukt wel: bijzin.

Hoofd- en bijzinnen

Er zijn dus een paar combinaties mogelijk:

1. {hoofdzin} + {hoofdzin}

Hij zwaait opa en oma uit, want die gaan een grote reis maken.

2. {hoofdzin} + (bijzin)

Hij hoopt dat hij opa en oma kan uitzwaaien.

3. (bijzin)+  {hoofdzin}

Omdat zijn ouders op reis gaan, zwaait hij ze uit.

Onderschikkend en nevenschikkend

Nevenschikkend : minimaal twee hoofdzinnen 

Bijv.: {hoofdzin} Ik (ow) heb (pv) nooit geld bij me, want {hoofdzin} ik (ow) gebruik (pv) mijn pinpas.

Onderschikkend: hoofdzin met bijzin(nen)

Bijv.: {hoofdzin} Anna (ow) heeft (pv) besloten {bijzin} dat zij (ow) contant geld meeneemt (pv) en {bijzin} dat ik (ow) met mijn pinpas betaal (pv).

Samengestelde zinnen

Als in een samengestelde zin de onderdelen even belangrijk zijn, is het een samenstelling van twee hoofdzinnen. Is een deel duidelijk minder belangrijk, dan wordt dat een bijzin genoemd. 

Een zin waar één persoonsvorm in staat, is altijd een hoofdzin. Een hoofdzin kan namelijk een zelfstandige zin zijn, terwijl een bijzin altijd een afhankelijke zin is. Een bijzin kan dus nooit op zichzelf staan (vandaar de naam bijzin). 

Samengestelde zinnen

Om het verschil tussen een hoofdzin en een bijzin te herkennen, moet je weten wat een onderwerp is en wat een persoonsvorm is.  In de hoofdzin staan het onderwerp en de persoonsvorm namelijk altijd naast elkaar. Er kunnen geen woorden tussen worden geplaatst. In een bijzin kan dit wel. Kijk maar eens naar de volgende zinnen:

Voegwoorden

Voegwoorden zijn woorden die de hoofdzin en de bijzin (of de hoofdzin en de hoofdzin) samenvoegen. Misschien is het je opgevallen dat er in alle drie de voorbeeldzinnen in de vorige dia een woord niet gekleurd is. Dit zijn de voegwoorden in die zinnen.

Een nevenschikkend voegwoord voegt een hoofdzin en een hoofdzin samen, terwijl een onderschikkend voegwoord een hoofdzin en een bijzin (of een bijzin en een hoofdzin) samenvoegt. Het staat vast of een voegwoord nevenschikkend of onderschikkend is. Kijk maar eens naar het nevenschikkende voegwoord ‘en’ in de volgende zinnen:

Goed: Piet gaat graag naar school en Piet maakt elke dag zijn huiswerk.

Fout: Piet gaat graag naar school en Piet elke dag zijn huiswerk maakt.

Of kijk eens naar het onderschikkende voegwoord ‘omdat’ in de volgende zinnen:

Goed: Piet gaat graag naar school omdat Piet elke dag zijn huiswerk maakt.

Fout: Piet gaat graag naar school omdat Piet maakt elke dag zijn huiswerk.

Samengestelde zinnen

Aan de slag: KEUZE

Huiswerk nakijken/feedback geven: H20 1 t/m 7 (opdr. 4 niet) of verdiepende opdracht.

Lezen theorie H35 over samengestelde zinnen. 

Keuze:

Ik vind het nog lastig en wil oefenen: maken opdrachten H35 1 t/m 6.

Gebruik de extra instructie: de uitlegfilmpjes op dia 29. Ben je klaar? Ga door naar groen. 

Ik begrijp het goed: maak de verdiepende opdracht creatief schrijven op dia 30.

Ben je klaar? Maak de oefenbladen of de oefentoets in Teams.

Flex plannen?

Vind je het nog lastig? Gebruik deze extra instructie.

Filmpje werkwoordelijk gezegde

Filmpje persoonsvorm

Filmpje onderwerp

Filmpje lijdend voorwerp

Filmpje meewerkend voorwerp

Filmpje bijwoordelijke bepaling

Filmpje voorzetselvoorwerp

Filmpje bijvoeglijke bepaling

Filmpje bijstelling

Filmpje naamwoordelijk gezegde

Filmpje enkelvoudige en samengestelde zinnen

Verdiepende opdracht

Stap 1: Zinnen schrijven

Schrijf vijf samengestelde zinnen waarin je gebruikmaakt van:

nevenschikkende voegwoorden (dus, en, want, of, maar)

onderschikkende voegwoorden (bijv. omdat, hoewel, zodat, terwijl)

Zorg ervoor dat je minimaal:

Twee zinnen maakt met nevenschikking (twee hoofdzinnen).

Drie zinnen maakt met onderschikking (een hoofdzin en een bijzin).

Stap 2: Zinnen analyseren

Wissel je zinnen uit met een klasgenoot en geef elkaar feedback:

Onderstreep de hoofdzinnen en bijzinnen in de tekst van je klasgenoot.

Controleer of de voegwoorden correct zijn gebruikt en of de zinnen logisch lopen.

Verbeter waar nodig elkaars zinnen en geef suggesties.

Zijn voor jou de lesdoelen behaald

Ik kan hoofd- en bijzinnen en voegwoorden vinden in een zin.

Vertel...

Volgende les

We gaan verder met samengestelde zinnen en voegwoorden.