Thema 5 Gaswisseling Basisstof 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 5 Gaswisseling & Uitscheiding

Basisstof 1 Gaswisseling

Basisstof 2 Longventilatie

Basisstof 3 De lever

Basisstof 4 De nieren

Basisstof 5 De huid

Herhaling Basisstof 2 

Borstholte

We hebben in Basisstof 2 ten eerste de bouw van de borstholte bekeken, met de ribben, tussenribspieren (binnenste en buitenste) en  het longvlies (vergroeid met de longen) en borstvlies (vergroeid met ribben, binnenste tussenribspieren en het middenrif).

Herhaling Basisstof 2

Ademhaling

Ten tweede bekeken we de ventilatiebewegingen: ribademhaling (borstademhaling) en middenrifademhaling (of buikademhaling). 

Bij rustig inademen trekken de buitenste tussenribspieren zich samen, de ribben en borstbeen worden daardoor omhoog & naar voren getrokken. Rustige uitademing = passief.

Diepe in-/uitademing: spieren in hals bij in, binnenste tussenribspieren bij uit.

Herhaling Basisstof 2

Longvolume

Ten slotte bekeken we hoe het longvolume verandert tijdens ventilatiebewegingen.

Zie ook afbeelding hiernaast en BINAS 83B. 

Ademvolume: 0,5L lucht, rustig inademen/ uitademen. Dode ruimte: 150ml lucht wat alleen bronchiën, luchtpijp en keel-/neusholte bereikt. 

Restvolume: 1,5L lucht wat overblijft in longen. Vitale capaciteit: hvh lucht in 1 ademhaling in/uitgeademd. Longcapaciteit = vitale capaciteit+restvolume.

Belangrijke woorden Basisstof 3

Bouw lever: leverlobjes, galgang, aftakking poortader, aftakking leverslagader en leverader.

Functies lever: Homeostase, emulgeren van vetten en oliën, afbraak van bloedcellen, koolhydraat-, eiwit-, vetstofwisseling, ontgiften van het bloed.

Bekijk het volgende filmpje:

Intro Basisstof 3

In deze basisstof gaan we verder met het volgende orgaan wat onderdeel is van het uitscheidingsstelsel: de lever. Hier in de afbeelding is hij schematisch weergegeven aan de linkerkant. 

De lever speelt ook een belangrijke rol in het verteringsstelsel. 

Bouw van de lever

In de afbeelding rechts is de lever te zien, een groot orgaan onder het middenrif, in de buikholte. Je hebt bij Thema 3 geleerd dat de lever een rol speelt bij de vertering, en bij Thema 4 dat er een bloedvat loopt van de dunne darm richting de lever: de poortader. De lever bestaat uit leverlobjes van +/- 1mm doorsnede.

Hierna komt de bouw van het leverlobje, vervolgens bekijken we de verschillende functies van de lever.

Bouw van een leverlobje

Hiernaast een afbeelding van de bouw van een leverlobje, onderdelen:

1 = galvaatje

2 = leverlobje

3+ 6 = tak van de leverader, richting

4 = levercellen

5 = tak van de galgang

7 = tak van de poortader

8 = tak van de leverslagader

Homeostase

Naast dat de lever een belangrijk (groot) bloeddepot is, en de lichaamstemperatuur op peil houdt, kan de lever door middel van de poortader invloed uitoefenen op de samenstelling van het bloedplasma. Hierdoor zorgt hij voor een min of meer constant intern milieu

Emulgeren van vetten

De cellen van de lever produceren gal. Gal bestaat o.a. uit water en galzuren, die laatste emulgeren vetten en oliën. Gal wordt verzameld en tijdelijk opgeslagen in de galblaas, via de galbuis komt gal terecht in de twaalfvingerige darm --> zie afbeelding rechts.

Afbraak van bloedcellen - 

Bekijk de afbeelding en volg de pijlen vanaf nr 1: rode bloedcellen sterven oftewel zijn beschadigd of verouderd. Het vrijgekomen ijzer bij deze afbraak wordt vooral in de lever opgeslagen.

In

Koolhydraat

stofwisseling

De lever slaat glucose op in de vorm van glycogeen:

Hierbij is het 

alvleesklierhormoon

hormoon  insuline nodig. Vervolgens, wanneer glucose weer nodig is, zorgt glucagon (ook van de alvleesklier) ervoor dat glycogeen weer wordt vrijgemaakt als glucose.

Eiwitstofwisseling

Aminozuren die in het darmkanaal zijn opgenomen, worden via de poortader naar de lever vervoerd, een deel wordt weer afgevoerd via de leverader, een ander deel wordt gebruikt om eiwitten van te maken.

De lever vormt niet-essentiële aminozuren uit andere aminozuren, plasma-eiwitten als fibrinogeen (Thema 4, bloedstolling), breekt aminozuren af --> ammoniak vormt --> omgezet in ureum --> uitscheiding door de nieren

Vetstofwisseling

Een kleine hoeveelheid vet kan worden opgeslagen in de lever (teveel = leververvetting) de lever kan niet-essentiële vetzuren vormen uit andere vetzuren, aminozuren of monosachariden.

De lever vormt en breekt cholesterol af: bij die afbraak worden galzuren gevormd.

Ontgiften van het bloed

Zoals je in de intro in het filmpje hebt kunnen zien, haalt de lever gifstoffen (o.a. alcohol dus) en andere lichaamsvreemde stoffen uit het bloed. De meeste stoffen kan de  onwerkzaam maken, lukt dat niet dan worden deze stoffen opgeslagen in de lever, huid en haren, denk aan kwik en arsenicum.

Zie de afbeelding hiernaast, over accumulatie van gifstoffen in de voedselketen, je kent het nog van de thema's Ecologie en Mens&Milieu.

Som nog één maal de functies van de lever op, welke in deze Lessonup en in je boek worden genoemd:

Verbind de juiste namen bij de onderdelen van het leverlobje.

Tak van galgang

Tak van leverader

Tak van poortader

Tak van leverslagader

Afronding

Hiernaast nog één maal de bouw van een leverlobje met leverslagader, leverader, galgang, poortader.

Nogmaals de functies van de lever:

- Homeostase proberen te behouden

- Afbraak van bloedcellen

- Koolhydraatstofwisseling

- Vetstofwisseling (ook emulgeren van vetten)

- Eiwitstofwisseling

- Ontgiften van het bloed

Bekijk ten slotte de volgende filmpjes:

Lezen / Maken:

Lezen: Basisstof 3 blz 78 t/m 80

Maak: Opdracht 23 t/m 25 

Bekijk BINAS 82C en D (leverlobje) evt E en F

Bekijk ook de samenvatting van basisstof 3 (leerdoel 6 en 7) op bladzijde 99 van je tekstboek.