3.5 Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3,4

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

3.5 variatie in genotypen en tweelingen

Uit welke stof bestaan chromosomen?

1. DNA
2. Genen
3. Mutaties
4. Draden

Gewone celdeling, deling van de lichaamscellen noemen we:

1. meiose
2. mitose

Hoe noemen we de vorming van geslachtcellen?

1. meiose
2. mitose

Bij een kikker bevatten bepaalde cellen per kern in totaal 13 chromosomen. Zijn dit lichaamscellen of geslachtscellen?

1. lichaamscellen
2. geslachtscellen

Met welke lettercombinatie wordt een persoon aangeduid die heterozygoot is voor zwart haar?

1. Z
2. zz
3. Zz
4. ZZ

Met welke lettercombinatie wordt een persoon aangeduid die homozygoot recessief is voor zwart haar?

1. zz
2. z
3. ZZ
4. Z

Met welke lettercombinatie wordt een persoon aangeduid die homozygoot dominant is voor zwart haar?

1. zz
2. z
3. Z
4. ZZ

Tweelingen

Twee-eiige tweeling: 2 eicellen worden bevrucht
* 2 eicellen worden bevrucht door 2 zaadcellen

Eeneiige tweeling : ontstaat uit één bevruchte eicel

* 1 eicel wordt bevrucht door 1 zaadcel

* tijdens de eerste delingen van de bevruchte eicel laten cellen van elkaar los -->  2 klompjes cellen worden gevormd

* beide klompjes groeien uit tot 1 embryo

Tweelingen

BS6: Geslachtelijke en ongeslachtelijke voorplanting

Stekken

Knollen

Weefselkweek

= Geen genetische variatie!

BS6: Geslachtelijke en ongeslachtelijke voorplanting

= Genetische variatie

Mutatie

Een chromosoom kan beschadigd raken.
- Plotseling verandering = mutatie

Allel waarbij een mutatie heeft plaatsgevonden --> allel

Heeft alleen gevolgen als deze afwijking in de geslachtscellen zitten.

Mutatie

Mutant = een organisme waarbij een mutatie zichtbaar is in het fenotype

Bv. albino (lichaam kan geen pigment aanmaken)

BS7: Mutaties

Mutaties ontstaan van nature, maar ook als gevolg van mutagene invloeden (asbest, uv- en andere stralingsvormen, sigarettenrook).

Mutagene invloeden

Deze invloeden zijn ook

kankerverwekkend!

Kanker

Als cellen zich snel en ongeremd delen --> gezwel ontstaat (tumor)

- sommige gezwellen groeien langzaam en verstoren de bouw van de weefsels niet --> goedaardig

Bij kanker ontstaat er een kwaadaardig gezwel. 

- Dit wordt veroorzaakt door mutaties in genen

- Kwaadaardig gezwel groeit veel sneller dan een goedaardig gezwel

Kanker

Kanker begint met één gezwel
- dit is niet dodelijk, kan operatief worden verwijderd of via bestraling
Daarom is op tijd ontdekken belangrijk!

Meeste kankerpatiënten sterven aan uitzaaiing (metastase)

- Cellen komen terecht in het bloed of in de lymfe --> komen zo in andere lichaamsdelen terecht --> daar kunnen ze zich opnieuw delen

Mutaties

Goedaardige tumoren zaaien niet uit

Kwaadaardige tumoren (kanker) kunnen dat wel

Mutaties kunnen ertoe leiden dat cellen zich ongeremd gaan delen. Dat noem je een tumor (een gezwel), maar niet alle tumoren zijn kanker. Een goedaardig gezwel zaait niet uit; een kwaadaardig gezwel wel. Die verspreiding door het lichaam noem je ook wel metastase.

BS8: Erfelijkheidsonderzoek

Vlokkentest

Vruchtwaterpunctie

Echoscopie

NIPT

BS9: Biotechnologie

Bacterie of insulinefabriek?