8 jan: les 22, 23

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom havo 2B!

Op tafel:

- Laptop en log in op LessonUp

- Map

- Pen

Welkom havo 2B

Telefoon in het zakkie en rechtsboven op je tafel of in je tas.

Vandaag maandag 8 januari: 

Herhaling les 22 en 23: fictie

Wat is fictie?

Verhalen

Fictie: 

• Het verhaal is verzonnen;
• De personages in het verhaal hebben niet echt bestaan. 

Non-fictie:

• Het verhaal heeft echt plaatsgevonden. 
• Alle personages hebben echt bestaan en hebben de dingen gezegd die in het boek staan. 

Leerdoelen;

• wat fictie en non-fictie is;
  
• wat realistische fictie en niet-realistische fictie is.

Theorie (fictie en non-fictie) 

Fictie = alles wat verzonnen is.
Fictie die 'net echt' is, noemen we realistisch.
Fictie die niet waar kan zijn, noemen we niet-realistisch. 

Voorbeelden: leesboeken, strips, toneelstukken

Non-fictie = alles wat niet verzonnen is. 

Voorbeelden: schoolboeken, nieuwsberichten, enz.

Fictie of non-fictie

1. Fictie
2. Non-fictie
3. Realistische fictie
4. Niet realistische fictie

1. fictie
2. non fictie

1. Fictie
2. Non-fictie
3. Realistische fictie
4. Niet realistische fictie

TIJD

Historische tijd = de tijd waarin een verhaal zich afspeelt

• Dit kan in het verleden, het heden of de toekomst zijn
• Soms duidelijk in verhaal vermeld in welke tijd het zich afspeelt. Herkennen aan omgangsvormen, taalgebruik en voorwerpen. Dit is niet altijd het geval!
  

TIJD

                      Filmpje Kees de jongen

• In welke tijd denken jullie dat dit verhaal zich afspeelt? En waarom?

In welke tijd denken jullie dat dit verhaal zich afspeelt? En waarom?

Welke begrippen horen bij literatuur, fictie, tijd en plaats?

Tijd en plaats

Tijd:

• In welke tijd speelt het verhaal zich af? 
• Chronologische volgorde
• flashback / flashforward

Plaats: 

• Waar speelt het verhaal zich af? 
• Fysieke / mentale ruimte

verleden

toekomst

Tijd

De lengte van een bepaald verhaal: woorden, zinnen, bladzijdes

= verteltijd

De tijd binnen een verhaal 

= vertelde tijd

Wat is de verteltijd (De lengte van een bepaald verhaal) in:
De zon scheen en er was geen wolkje in de lucht. Het bloemenveld rook heerlijk, zo op een eerste lentedag. Aya vertelde Ruud dat ze niet meer verder met hem wil. Ze maakte het uit.

Wat is de vertelde tijd (De tijd binnen een verhaal) in:
De zon scheen en er was geen wolkje in de lucht. Het bloemenveld rook heerlijk, zo op een eerste lentedag. Aya vertelde Ruud dat ze niet meer verder met hem wil. Ze maakte het uit.

Tijd

De lengte van een bepaald verhaal: woorden, zinnen, bladzijdes

= verteltijd = 4 zinnen

De tijd binnen een verhaal 

= vertelde tijd = 1 dag(deel)

De zon scheen en er was geen wolkje in de lucht. Het bloemenveld rook heerlijk, zo op een eerste lentedag. Aya vertelde Ruud dat ze niet meer verder met hem wil. Ze maakte het uit.

Wat is de verteltijd? (De lengte van een bepaald verhaal)
In twee jaar tijd werkte Eva als afwasser, serveerster, pakketbezorger, badjuf en receptioniste. Maar nu is ze in juni net begonnen aan een opleiding tot huisarts.

Tot hier gekomen

Wat is de vertelde tijd? (De tijd binnen een verhaal) i
In twee jaar tijd werkte Eva als afwasser, serveerster, pakketbezorger, badjuf en receptioniste. Maar nu is ze in juni net begonnen aan een opleiding tot huisarts.

TIJD

vertelde tijd = de tijdsduur die in een verhaal beschreven wordt

• Kan een dag zijn, een maand, een jaar, etc.

• Schrijvers vertellen niet alles wat in vertelde tijd gebeurt
  

• Tijdsprong = de schrijver slaat een stuk tijd over                                            Herkennen aan formuleringen als: De volgende dag, een paar maanden later, etc.

Maak het verhaal af en maak een tijdsprong.
Schrijf twee zinnen.
Ayman was aan het voetballen op het trapveldje van zijn club. ...

TIJD

Versnellen of vertragen

Versnellen: veel tijd wordt in weinig woorden samengevat. De tijd wordt als het ware versneld.

Vertragen: een gebeurtenis wordt heel langzaam beschreven, langer dan deze in werkelijkheid zou duren. Doel: spanning opwekken.

"Lars ging naar school en had daar Frans en wiskunde. Daarna ging hij naar huis."

1. Vertraging
2. Versnelling

“Hij beklimt de trap langzaam. Als een wild roofdier onderweg naar zijn prooi. Zijn voetstappen klinken hard en dof op de treden van de trap. Het geluid van de klok in de hal tikt zachtjes. Hij knijpt in zijn handen die nat zijn van het zweet."

1. Vertraging
2. Versnelling

"De vrouw stond de halve avond voor de spiegel om haar haren in model te krijgen."

1. Vertraging
2. Versnelling

"Hoe heeft het ooit zover kunnen komen?
Zijn voeten bereiken de laatste treden van de trap. De laatste trede kraakt akelig. Voetje voor voetje schuiven zijn voeten over het tapijt. De steen in zijn maag wordt steeds groter.”

1. Vertraging
2. Versnelling

TIJD

Chronologische volgorde = gebeurtenissen spelen zich af in de volgorde waarin de gebeurtenissen hebben plaatsgevonden.

De schrijver kan een verhaal ook niet-chronologisch vertellen. Hij speelt met de tijd. Bv: 

• flashforward
  
• flashback

‘Even hielden Hampus, mijn vader en ik het vol om heel serieus te kijk, tot we in schateren uitbarstten. Schateren om de dood van mijn opa, ik vermoed dat hij erom had kunnen lachen als hij me had gekend. Een week later pleegde Hampus zelfmoord.’

1. Flashforward
2. Flashback
3. chronologische tijd

"Het eerste lesuur vandaag hadden we wiskunde, het tweede Nederlands en het derde viel uit. In lesuur vier tot en met zes gebeurde er eigenlijk niets opvallends."

1. Flashforward
2. Flashback
3. chronologische tijd

‘Het liefdesleven van Casper is er met de jaren niet op vooruitgegaan, wat er misschien mee te maken heeft dat hij in een opwelling zijn bed via Marktplaats te koop had aangeboden. Hij heeft na Aya nooit meer een nieuwe liefde gevonden.’

1. Flashforward
2. Flashback
3. chronologische tijd

Ik schuif met mijn latte macchiato aan het tafeltje in het koffietentje en mijn oog valt op de krant. Zelden lees ik een krant, maar mijn vader was een fervente lezer van het dagelijkse nieuws. Dat we hem beter niet konden storen tijdens zijn leessessie werd ons al jong duidelijk. Het begon eerst met een afwezige ‘Hmm,’ als we iets vroegen.

1. Flashforward
2. Flashback
3. chronologische tijd

Begrippen uit deze lessen

Fictie/non-fictie

chronologie

flashback

flashforward

verteltijd

vertelde tijd

locatie (mentaal/fysiek)

Sleutelwoorden	Aantekeningen
Chronologisch Verteltijd Vertelde tijd Flashback Flashforward	In de volgorde waarin het heeft plaatsgevonden Blz/zinnen/woorden Tijdsperiode in het verhaal Terugblik Vooruitblik

TIJD

Tijdversnelling = veel tijd wordt in weinig woorden samengevat. De tijd wordt als het ware versneld.

• Voorbeeld:"Lars ging naar school en had daar Frans en wiskunde. Daarna ging hij naar huis."
  
• Voorbeeld: "De vrouw stond de halve avond voor de spiegel om haar haren in model te krijgen."
  

TIJD

Tijdvertraging = een gebeurtenis wordt heel langzaam beschreven, langer dan deze in werkelijkheid zou duren.

• Doel: spanning opwekken
  

TIJD

Voorbeeld: “Hij beklimt de trap langzaam. Als een wild roofdier onderweg naar zijn prooi. Zijn voetstappen klinken hard en dof op de treden van de trap. Het geluid van de klok in de hal tikt zachtjes. Hij knijpt in zijn handen die nat zijn van het zweet. "Wat als hij iets aantreft waarvan hij later hoopte dat hij het nooit had gezien? Hoe heeft het ooit zover kunnen komen?” 

Zijn voeten bereiken de laatste treden van de trap. De laatste trede kraakt akelig. Voetje voor voetje schuiven zijn voeten over het tapijt. De steen in zijn maag wordt steeds groter.”

TIJD

Chronologische volgorde = gebeurtenissen spelen zich af in de volgorde waarin de gebeurtenissen hebben plaatsgevonden

• Voorbeeld: "Het eerste lesuur vandaag hadden we wiskunde, het tweede Nederlands en het derde viel uit. In lesuur vier tot en met zes gebeurde er eigenlijk niets opvallends."
  

TIJD

De schrijver kan een verhaal ook niet-chronologisch vertellen. Hij speelt met de tijd. Dat kan op verschillende manieren.

• Tijdsprong = sprong in de tijd.
  
• De schrijver begint zijn verhaal bijvoorbeeld in het midden van de gebeurtenissen. Vertelt daarna wat eraan vooraf is gegaan. Kan ook bij einde van verhaal beginnen.
  

 

TIJD

Flashback/terugblik = sprong terug in de tijd

• Kan in de vorm van een gesprek, gedachte of droom
  

• Voorbeeld: "Sorry Liv, duizendmaal sorry, love you. Don't worry, alles komt goed. XXX.' En daarna, baf. Weg was ze. Dood. Alles komt goed. Wat was er dan mis? En dan die onscherpe foto: wat wilde Sofia haar laten zien?"
  

TIJD

Flashforward/vooruitblik = sprong vooruit in de tijd

• Voorbeeld: "Hij keek nog een keer achterom, maar trapte toen stevig door en kwam gelukkig ruim voor de bel bij het fietsenhok aan. Opgelucht liep hij de school binnen. Wouter wist niet dat die beslissing bij het spoor hem nog duur zou komen te staan... "
• De laatste zin is een voorbeeld van een flashforward. Kan alleen verteld worden door alwetende verteller.

RUIMTE

Ruimte = het begrip ruimte heeft te maken met 3 factoren:

• De plaats (waar speelt het zich af?)
• Het weer (wat zijn de weeromstandigheden?)
• Het tijdstip (wanneer speelt het zich af)

• Bepalen de sfeer van een situatie: bijvoorbeeld spannend, gezellig of romantisch
  

RUIMTE

Voorbeeld: "Ik loop het voorkamertje in waar de vloer bedekt is met vergeelde kranten. De spetters witkalk die erop liggen steken er helderwit tegen af. In het begin zag je niet dat ik zoveel gemorst had. De kranten zijn nu bijna bruin geworden. Je kan ze niet eens meer lezen. Ik heb ze hier verleden jaar voor de zomervakantie neergelegd. Waarom heb ik het nooit afgemaakt? Waarom heb ik hier nooit meer planten en meubels neergezet sinds Sonja wegging, alsof in deze kamer een zo ernstige besmettelijke ziekte heeft geheerst dat leven er nooit meer mogelijk is."

RUIMTE

Soms sluit schrijver de weeromstandigheden aan bij de situatie waarin een persoon zich bevindt.

Bijvoorbeeld: slecht weer bij een treurige situatie, een stralend zonnetje als een persoon verliefd wordt in het verhaal

RUIMTE

Voorbeeld: 

"Niet luisteren naar het gesis van de kakkerlakken. In het schijnsel van mijn mobieltje zie ik een muur waar de verf vanaf bladdert. Een brandslang, een trapleuning, een kapot raam. Ik loop erlangs en de regen spat door de opening van het raam tegen mijn gezicht. Er klinkt een harde onweersknal. Een gevoel van angst bekruipt mijn hele lichaam. Zou ik teruggaan? "