Les 8 herhalen zinsdelen en het benoemen ervan

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Lesdoel

Je leert over de functie van verschillende zinsdelen en het herkennen ervan.

Wat gaan we vandaag doen?

Eerste uur:

Wat moet je leren voor de toets week?

Herhalen van alle zinsdelen.

Oefenen met zinnen.

Tweede uur: 

Theorie hoofdstuk 5 - doelen van teksten.

Zelf aan de slag.

Leren voor toets week

Hoofdstuk 1 - het onderwerp van de tekst blz. 12

Hoofdstuk 2 - deelonderwerpen blz. 42

Hoofdstuk 3 - inleiding, slot, hoofdgedachte blz. 72

Hoofdstuk 4 - tekstverbanden en signaalwoorden blz. 102

Hoofdstuk 5 - het doel van een tekst blz. 132

Hoofdstuk 6 - tekst en beeld blz. 162

De Brug blz. 236 t/m 245.

Alle gemaakte oefeningen en je aantekeningen!

Zinsontleden stap voor stap!

Stap 1: Zoek de persoonsvorm!

Stap 2: Zet streepjes tussen de zinsdelen!

Stap 3: Zoek het werkwoordelijk gezegde (alle ww in de zin)!

Stap 4: Wat is het onderwerp?

Stap 5: Is er een lijdend voorwerp en wat is die?

Stap 6: Is er een meewerkend voorwerp en wat is die?

Stap 7: Welke zinsdelen blijven over? Dit is de bijwoordelijke bepaling.

Persoonsvorm en zinsdelen

Elke zin heeft een werkwoord. 

Een van die werkwoorden is de persoonsvorm. 

De persoonsvorm is de regisseur van een zin die zich aanpast aan de tijd en het getal (enkelvoud/ meervoud)

Zo vind je de persoonsvorm (pv)

1. Maak de zin vragend. Het werkwoord dat vooraan staat, is de pv.
   
   
2. Zet de zin in een andere tijd. Verleden tijd wordt tegenwoordige tijd en andersom. Het werkwoord dat mee verandert, is de pv.
   
   
3. Verander het getal in de zin: Maak van het enkelvoud meervoud en andersom. Het werkwoord dat mee verandert, is de pv. 

Het werkwoordelijk gezegde (wg)

Het werkwoordelijk gezegde is: 

• de persoonsvorm en andere werkwoorden in de zin.
• Alleen de persoonsvorm verandert als enkelvoud meervoud wordt of als de tijd (tegenwoordige en verleden tijd) verandert.

Onderwerp (ow) blz. 58

• Het onderwerp (ow) geeft aan wie of wat iets 'doet' of  'ondergaat'.

Vb. Frodo draagt de ring. -> wie of wat draagt? -> Frodo

• Het onderwerp kan enkelvoud of meervoud zijn.
• Meestal staat het onderwerp naast de persoonsvorm.

Onderwerp (ow) blz. 58

Hoe vind je het onderwerp?

1. Zoek de persoonsvorm (pv).
2. Zet strepen tussen de zinsdelen van de zin.
3. Stel de vraag: Wie/wat + persoonsvorm?
4. Het antwoord op die vraag is het onderwerp.

Lijdend voorwerp (lv)

Het lijdend voorwerp is een zinsdeel. 

Bij het lijdend voorwerp 'overkomt iemand' of 'ondergaat een onderwerp' iets. 

Het is belangrijk dat je weet dat niet iedere zin een lijdend voorwerp heeft.

Lijdend voorwerp (lv) blz.118

Lijdend voorwerp

Wie of wat (vaak een wat)

+

Werkwoordelijk gezegde

+ 

Onderwerp

=

Het lijdend voorwerp

Lijdend voorwerp (lv)

Een zinsdeel met een hoeveelheid of een tijdsbepaling is NOOIT een lijdend voorwerp!

Het lijdend voorwerp begint NOOIT met een voorzetsel (aan, achter, bij, in, met, naast, onder, op, over, van, voor etc.)

Lijdend voorwerp (lv)

Meewerkend voorwerp (mw) 

Het meewerkend voorwerp geeft aan voor wie iets bestemd is.

Het gaat dus om een 'aan wie'!

Je kunt er 'voor' of 'aan' voor denken. Voor kun je moeilijker weglaten.

Zo vind je het meewerkend voorwerp...

1. Noteer onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: aan/ voor wie + wg + onderwerp + lijdend voorwerp?
3. Controleer of je 'aan' (voor) kunt weglaten of toevoegen?

Lijdend voorwerp (lv)

De bijwoordelijke bepaling is een zinsdeel die antwoord geeft op de vragen als: Hoe? Hoelang? Hoever? Waar? Waardoor? Waarheen? Waarom? Waarover? Waarvandaan? Waar? Wanneer? 

De bijwoordelijke bepaling geeft vaak een reden -> daarom en een tijds- en plaatsbepaling.

Bijwoordelijke bepaling

Lijdend voorwerp (lv)

Woorden als niet, wel, absoluut, eigenlijk, natuurlijk, vermoedelijk, waarschijnlijk etc. geven geen antwoord op een vraag, maar blijven over als je de zinsdelen gaat benoemen. 

Het zinsdeel dat 'overblijft' en geen andere functie heeft in de zin, is de bijwoordelijke bepaling. 

Bijwoordelijke bepaling

Zelf aan de slag

Log in en maak nu de volgende vragen in LessonUp ->

 log in en kies voor 'grammatica - redekundig ontleden -> les 8 herhalen zinsdelen en het benoemen ervan.

Wat is de eerste stap bij zinsontleding?

1. de persoonsvorm zoeken
2. het onderwerp zoeken
3. het gezegde benoemen
4. zinsdelen maken

Zinsontleding vind ik super gaaf!

Wat is het gezegde van bovenstaande zin?

1. Er is geen gezegde
2. vind
3. super gaaf
4. vind ik

Wat is het onderwerp?

gekeken.

Het onderwerp

We 

hebben

vanavond

een serie 

Welke manier is ONJUIST bij het vinden van de persoonsvorm?

1. Door er een vraagzin van te maken. De pv staat dan vooraan in de zin.
2. Door de tijdsproef toe te passen
3. De getalsproef (enk veranderen in mv of mv veranderen in enk)
4. Door te vragen 'wie doet het?"

Hoe heet het zinsdeel dat een plaats of tijd aanduidt?

1. het onderwerp
2. de persoonsvorm
3. het lijdend voorwerp
4. de bijwoordelijke bepaling

Welke zinsdelen zijn goed?

1. Wij /gaan/ niet / naar school fietsen.
2. Wij /gaan/ niet / naar school/ fietsen.
3. Wij /gaan/ niet naar school fietsen.
4. Wij /gaan niet / naar school fietsen.

Welke vraag stel je jezelf om het onderwerp te vinden?
Schrijf het helemaal uit.

Het meewerkend voorwerp gaat altijd over een persoon (aan/voor wie)

1. juist
2. onjuist

Mijn zus | geeft veel geld aan kleding | uit.

1. Deze zinsontleding is goed.
2. Deze zinsontleding is fout.

Mijn zus / geeft / veel geld / aan kleding / uit.

Welke onderstaande bewering is juist?

1. Mijn zus = onderwerp veel geld = lijdend voorwerp
2. Mijn zus = onderwerp aan kleding = meewerkend voorwerp
3. Veel geld = onderwerp aan kleding = bijwoordelijk bepaling
4. Veel geld = onderwerp geeft uit = werkwoordelijk gezegde

Welk zinsdeel begint NOOIT met een voorzetsel?

1. het meewerkend voorwerp
2. het lijdend voorwerp
3. de bijwoordelijke bepaling

Welke vraag stel je jezelf om het lijdend voorwerp te vinden?
Schrijf het helemaal uit.

"Martijn had een tien voor zinsontleding."

In de bovenstaande zin is "Martijn" het onderwerp.

1. Juist
2. Niet juist

Welk zinsdeel geeft aan: 'voor wie' of 'aan wie'

1. onderwerp
2. persoonsvorm
3. meewerkend voorwerp
4. lijdend voorwerp

Veel Nederlandse illusionisten  winnen  bij wedstrijden in binnen- en buitenland  belangrijke prijzen.

De persoonsvorm 

Het onderwerp 

Het werkwoordelijk gezegde 

Overig 

Veel Nederlandse illusionisten 

Winnen 

bij wedstrijden in binnen- en buitenland

Belangrijke prijzen 

Wat is het eerste zinsdeel van de volgende zin:
Mijn vader is de allerbeste!

1. mijn
2. mijn vader
3. vader
4. is

Welke vraag stel je jezelf om het meewerkend voorwerp te vinden?
Schrijf het helemaal uit.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

gekeken.

Het werkwoordelijk gezegde

We 

hebben

vanavond

een serie 

Wat is de eerste stap die je zet om de zin in zinsdelen te verdelen?

1. het onderwerp zoeken
2. de persoonsvorm zoeken
3. stukjes voor de persoonsvorm plaatsen
4. alle werkwoorden apart zetten

Wat is het onderwerp?
Kapitein Haak probeert Peter Pan nog steeds te pakken.

1. Kapitein Haak
2. Peter Pan
3. probeert

Ondertussen  is  het briefje van twintig euro  verdwenen.  

De persoonsvorm 

Het onderwerp 

Het werkwoordelijk gezegde 

Overig 

Ondertussen 

Is

Het briefje van twintig euro 

verdwenen 

Meer oefenen?

Wil je meer oefenen met zinsontleding, kijk op 

Zinsontleding

• www.cambiumned.nl/theorie/grammatica/zinsdelen

 

Tot zo over 5 minuten!