Poëzie - rijm

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Poëzie 4V

We gaan nu 10 minuten lezen

literatuur lezen

Vandaag

• Strofebouw
• Uitleg rijm
• Oefenen met rijm herkennen en benoemen

Hoe gaat het vandaag?
Beschrijf je gemoedstoestand in rijmvorm :-)

Bouwstenen

Versregels: elke regel in een gedicht, maakt niet uit hoe lang of kort.

Strofen: groepjes versregels, van elkaar gescheiden door witregels. 

Strofenbouw

Moet een gedicht altijd rijmen?

JA

NEE

Rijmen alle gedichten?

Vaak zit er wel rijm in een gedicht, maar geen eindrijm.

Er zijn verschillende rijmsoorten.

Verschillende soorten rijm

• Volrijm: klinker en medeklinkers rijmen. Eindrijm als dit aan het eind van een zin gebeurt. 
• Halfrijm: enkel de klinkers of de medeklinkers rijmen. Hier zijn twee soorten van: assonanties en alliteraties 

Halfrijm

• Assonantie: Alleen de klinkers rijmen. Vaak in het midden van een woord.
  
• Alliteratie: Alleen de medeklinkers rijmen. Vaak aan het begin van een woord. 

Volrijm (vaak ook eindrijm)

Je hebt iemand nodig

stil en oprecht

Die als het erop aankomt

voor je bidt of voor je vecht

Eindrijm

Eindrijm

Assonantie: klinkerrijm

Klinkers die hetzelfde zijn: 

ZIET - RIEM

Alliteratie: medeklinkerrijm

Medeklinkers die hetzelfde zijn 

WILLIE WORTEL

LEK EN LINGE, LEUK EN LEERZAAM

Op een terras ergens in Frankrijk in de zon

Zit een man die het tot gisteren nooit won

Maar zijn auto vloog hier vlakbij uit de bocht

Zonder hem, zonder Herman

Want die had hem net verkocht

Acda & De Munnik - Het regent zonnestralen

En voel me slap als ik stap 

naar je kist ik stik van onbegrip 

En klap haast dicht als ik naar adem hap 

Angst schuld en woede worden aangekaart 

maar verdriet bedaart 

Je wordt door velen aangestaard 

in een staat opgebaard 

Brainpower - Je moest waarschijnlijk gaan

halfrijm

eindrijm

'Als een belabberde ballerina in de ballenbak'
Uit: Rico ft. Sticks - Sneakers fris (2017)

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Volrijm

'Nu geef ik jou een preek,
maar nog korter dan m'n pa deed'
uit: Riffi - Wintersessie 101barz

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Volrijm

'I used to rule the world
Seas would rise when I gave the word'
uit: Viva la Vida - Coldplay

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Volrijm

'And I know we weren't perfect
But I've never felt this way for no one
And I just can't imagine
How you could be so okay now that I'm gone'
Uit: 'Drivers license' - Olivia Rodrigo

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Volrijm

'Op een vrijdag in de kroeg
Ergens in Amsterdam
Zat aan de bar met een glas een oude wijze man'
Uit: 'Leef' - André Hazes Jr.

1. Assonantie
2. Alliteratie
3. Volrijm

Zoek een gedicht dat je aanspreekt op https://collecties.kb.nl/nederlandse-poezie en maak een screenshot en lever deze hier in.

Rijmschema's

 AAAA = slagrijm

 AABB = gepaard rijm

 ABBA = omarmend rijm

 ABAB = gekruist rijm

ABCB/ABCA= gebroken rijm

Welke soort rijm en welk rijmschema herken je?

Ik ben geboren uit zonnegloren

en een zucht van ziedende zee 

die omhoog is gestegen, op wieken van regen,

gezwollen van wanhoop en wee. 

Ik ben geboren uit zonnegloren --> binnenrijm A

en een zucht van ziedende zee --> alliteratie B

die omhoog is gestegen, op wieken van regen, --> binnenrijm C

gezwollen van wanhoop en wee. --> alliteratie  B

ABCB = verspringend of gebroken rijm

Klank en ritme in poëzie

Ritme in poëzie

- Ritme in een gedicht wordt onder andere bepaald door het metrum.

- Metrum = (vers) maat

- Metrum wordt bepaald door de afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen

- Daarnaast wordt het ritme van een gedicht ook bepaald door lengte (kort, lang), hard-zacht, snel-langzaam en ....stiltes.. 

 

Oefening metrum

Op een made van Kees Stip

Bepaal van de volgende twee dichtregels welke lettergrepen beklemtoond zijn

Dit weekend ging een groepje maden

in Scheveningen pootje baden ....

Voorbeelden metrum

- Jambe.

- Trochee

- Anapest 

- Dactylus 

- 

 

Soorten poëzie

Haiku

Sonnet

Vrij vers

Straatpoëzie

Haiku

Haiku is een vorm van Japanse dichtkunst, geschreven in drie regels waarvan de eerste regel 5, de tweede regel 7 en de derde regel weer 5 lettergrepen telt.

Ach oude vijver

de kikkers springen erin

geluid van water

Sonnet

Definitie van sonnet. Een sonnet is een rijmend gedicht van 14 regels. In een sonnet zit meestal een wending. Deze wending zit vaak net over de helft of tegen het einde van het sonnet.

Kwatrijn:

Een kwatrijn is een vierregelig gedicht 

met gewoonlijk een ernstige, levensbeschouwelijke inhoud. 

Het rijmschema is meestal a-a-b-a.

Mijn beter ik en ik

streden erop of eronder

Mijn beter ik bezweek

nu ben ik, goddank, zonder

----------------------------------------------

uit het werk van J. Goudsblom (1932)

Rondeel

• 8 regels
• Hele zinnen worden herhaald
• 1, 4 & 7 zijn gelijk
• Zin 2 & 8 zijn ook gelijk
• Regel 3 is dus "uniek"

Voorbeeld

Acrostichon

Een acrostichon (ook: naamdicht of lettervers) is een gedicht waarvan bepaalde, meestal de eerste, letters van iedere regel of strofe, achter elkaar gelezen zelf ook een woord of zin vormen.

Ballade 

Een ballade is een lied of gedicht waarin een verhaal wordt verteld.

Aforisme

Een wijze, unieke en diepzinnige boodschap verpakt in één originele zin. Een aforisme laat vaak de paradoxale kant van de waarheid zien.

'De zon heeft nooit een schaduw gezien'

Leonardo da Vinci

Limerick

Een limerick is een dichtvorm van vijf regels.

In de eerste regel wordt (meestal) een persoon of dier geïntroduceerd met een plaatsnaam die meestal gekozen wordt vanwege het rijm. Voorts heeft een limerick vaak humoristische of dubbelzinnige inhoud. De laatste regel is de clou.

Opdracht 

Verzin met je buurman/buurvrouw een limerick.

De limerick is dubbelzinnig en grappig.