Grammatica zinsontleding H5, havo/vwo 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Grammatica hoofdstuk 5

Samengestelde zinnen

Lesdoel

Je weet wat een samengestelde zin is en je herkent de structuur van een samengestelde zin met twee persoonsvormen.

Opdracht

Zoek uit wat een samengestelde zin is. 

Wat is een samengestelde zin?

Geef een voorbeeld van een samengestelde zin.

Zoek uit wat een hoofdzin en een bijzin is. 

Wat is een hoofdzin?

Wat is een bijzin?

Enkelvoudige zin 

Een enkelvoudige zin heeft maar één persoonsvorm in een zin. 

Ik speel in de zandbak. 

Ik heb in de zandbak gespeeld. 

Ik zou graag in de zandbak willen spelen. 

Samengestelde zin

Een samengestelde zin is een zin met meerdere persoonsvormen. 

Ik heb nooit geld bij me, want ik gebruik altijd mijn pinpas. 

Ik had nooit geld bij me, want ik gebruikte altijd mijn pinpas. 

Hoofd- en bijzinnen

Ik ga naar huis, want ik ben ziek. 

Ik ga naar huis, omdat ik ziek ben. 

Wat is er anders aan deze twee zinnen? 

Hoofdzinnen

Kenmerken van een hoofdzin: 

• Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar in de zin en er kan (bijna nooit) een ander zinsdeel tussen geplaatst worden. 
• De persoonsvorm staat voor in de zin: op de eerste of tweede plaats. 

Hoofdzin en hoofdzin: de persoonvorm en het onderwerp staan naast elkaar en er kan (meestal) niets tussen worden geplaatst.

• Mijn moeder gaat deze week naar haar zus en haar zus komt volgende week bij ons logeren.
• Ik ga met jou mee of jij gaat met mij mee.
• Mijn broer gaat niet mee, want hij heeft geen zin.
• Jouw vader had geen zin, dus ging hij niet.
• Ik wil wel gaan, maar ik ben niet uitgenodigd.

Bijzinnen

Kenmerken van een bijzin: 

• Tussen onderwerp en persoonsvorm staan andere zinsdelen of er kunnen andere zinsdelen tussen geplaatst worden. 
• De persoonsvorm staat vaak achter in de bijzin. 

Hoofdzin en bijzin/ bijzin en hoofdzin: Bij een bijzin staat er een zinsdeel tussen het ow en pv of je kan er iets tussen plaatsen.

• Omdat ik morgen ga trouwen, heb ik vrij gevraagd.
• Ik heb vrij gevraagd, omdat ik morgen ga trouwen.
• Ik geloof niet dat hij daar zin in heeft.
• Aangezien ik jarig ben, nodig ik al mijn vrienden uit.

Nevenschikking of onderschikking

Als je twee hoofdzinnen hebt, is er sprake van een nevenschikking. Deze zinnen zijn namelijk even belangrijk en staan dus naast (neven) elkaar.

Als je een hoofdzin en een bijzin hebt, heb je te maken met een onderschikking. De bijzin maakt altijd deel uit van de hoofdzin en is dus minder belangrijk dan (ondergeschikt aan) de hoofdzin.

voegwoorden

Er zijn maar 5 nevenschikkende voegwoorden: 

en, maar, dus, want, of

Let op: 'of' kan ook een onderschikkend voegwoord zijn!

Er zijn heel veel onderschikkende voegwoorden, zoals: als, mits, nadat, voordat, omdat, hoewel, ofschoon, terwijl.....

Wat is de structuur van deze zin?
Ik heb gelezen dat de laatste ebolapatiënt is genezen.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Wat is de structuur van deze zin?
Doordat het coronavirus is uitgebroken, gaan we niet naar Engeland.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Wat is de structuur van deze zin:
Aangezien er met carnaval altijd veel wordt geknuffeld, is de kans op besmetting groot.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Wat is de structuur van deze zin:
Deze week moest de terrorist terecht staan, maar hij erkent onze rechtstaat niet.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Welke structuur heeft deze zin:
De verdachte is gek, want hij maakt obscene gebaren naar de rechter.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Welke structuur heeft deze zin:
Ik zou wel willen weten of de krant ook leuke berichten kan verspreiden.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Opdracht

Maak opdracht 1 en 2 uit Nieuw Nederlands. Wat niet af is, wordt huiswerk.