Les B5 - woordenwisseling en barbarismen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Stijlfouten

Taalverzorging B5

Programma

1. Nakijken B4
2. Doel benoemen
3. Korte instructie
4. Aan de slag
5. Afsluiting 

Nakijken

B4 opdracht 1 t/m 3 en 6

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van de les:

- wat we onder stijlfouten verstaan;

- hoe je verschillende stijlfouten kunt herkennen.

Stijlfouten

Een stijlfout is een fout in de formulering van een zin;

Er zijn verschillende soorten stijlfouten;

Bij veel voorkomende stijlfouten is er sprake van een woordenwisseling of 'dubbelop'. Het gaat hierbij om tautologie, pleonasme en contaminatie.

Contaminatie

Een contaminatie wordt ook wel een 'verhaspeling' genoemd. Hierbij worden twee begrippen of uitdrukkingen door elkaar gebruikt.

fout: Je moet dat overnieuw doen!

        goed: Je moet dat opnieuw doen. / Je moet dat over doen.

fout: Het apparaat kost duur.

          goed: Iets is duur of iets kost veel. 

Pleonasme

Bij een pleonasme wordt een eigenschap van iets dubbel uitgedrukt (een onnodige herhaling).

Een pleonasme bestaat vaak uit een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord (verschillende woordsoorten).

VB: ronde bal, houten boomstam, aanwezige bezoekers, witte sneeuw

Tautologie

Een tautologie bestaat uit twee woorden van dezelfde woordsoort die hetzelfde betekenen:

vrolijk en blij

vies en vunzig

voor altijd en eeuwig

Hoe onthoud je het verschil?

Hoe kan je deze termen goed onthouden?

Plak er eenvoudig voorbeeld aan vast.

bv.

contaminatie: opnoteren

tautologie: voor altijd en eeuwig

pleonasme: groen gras

Barbarisme

Net hebben we de stijlfouten 'woordenwisseling' behandeld.

Een andere stijlfout is het barbarisme: een woord of zinsconstructie die niet eigen zijn aan het Nederlands, maar worden overgenomen uit een andere taal.

Voorbeelden barbarismen

Voor sommige barbarismen is een aparte naam. Woorden die uit het Duits afkomstig zijn, noemen we germanismen; woorden uit het Engels anglicismen en woorden uit het Frans gallicisme

Voorbeelden anglicismen: huisgemaakt, copypasten, selfie, een beslissing maken.

Voorbeelden germanismen: beroepsmatig, schwalbe, autobaan.

create.kahoot.it

Nog een quizzje

Van welke stijlfouten is sprake in de volgende zinnen?

Om te kunnen rijden gebruikt de motor elektrische stroom.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

De voetballers waren niet per se vrienden, maar van ruzie was echter geen sprake.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Het is onvoorstelbaar hoe duur het nieuwe horloge van Memphis Depay kost!

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Misschien krijgt Doetinchem toch wellicht een nieuwe bowlingbaan.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Sommige mensen halen ook op latere leeftijd nog links en rechts door de war.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

De Helmet Cover beschermt je fietshelm tegen de koude en natte regen.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

De Spaanse voetballer irriteert zich aan een opdringerige journalist.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Die nutteloze verspilling van water moet eens een keer ophouden.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Tijdens het mondelinge onderhoud kwamen zij nader tot elkaar.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Hij heeft zijn achterstallige schuld nog niet betaald.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

De schaatsster haalde op het laatste moment de uiterste limiet voor de Olympische Spelen.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Eenzaam en verlaten zat hij zijn drankje op het terras op te drinken.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Aan de slag

Lees de theorie op pagina 294 door en werk vervolgens aan 

opdracht 1 en 2 op pagina 294.

Klaar? Ga dan stillezen.

Aan de slag

Bedenk nu

- 5 zinnen met een tautologie

- 5 zinnen met een pleonasme

- 5 zinnen met een contaminatie