8.5 De sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

H8 Burgers en stoommachines

8.5 De Sociale Kwestie

Leerdoel

In deze presentatie leer je:

• over de slechte leef- en werkomstandigheden van arbeiders
• welke meningsverschillen er waren over de sociale kwestie
  
• hoe een begin werd gemaakt met de verzorgingsstaat

KA: 

• Discussies over de sociale kwestie en
• de opkomst van emancipatiebewegingen 

De leef- en werkomstandigheden van arbeiders

Tijdens de industriële revolutie hadden arbeiders het zwaar:

• slechte woontoestanden in de steden
  
• ongezond en onveilig werk
  
• lage lonen
  
• kinderarbeid
  
• massaontslagen tijdens economische crisis: lange tijd van economische achteruitgang en werkloosheid

Discussies 1/2

In de 19e eeuw ontstond discussie over de sociale kwestie: het probleem van de slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders.

Conservatieven: Er moest voor de arbeiders gezorgd worden, anders werd de maatschappij bedreigd door een meedogenloze klassenstrijd.

Liberalen vonden dat arbeiders als individuen verantwoordelijk waren voor hun eigen lot.

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

Gebruik bronnen 22 en 23.
Leg per bron uit dat deze past bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf.

Discussies 2/2

Socialisten zagen armoede als gevolg van het kapitalisme, dat moest worden afgeschaft.

Confessionelen wezen het kapitalisme niet af, arbeiders en werkgevers moesten samen de sociale kwestie oplossen.

Linkse liberalen vonden dat de staat de sociale misstanden moest bestrijden.

8.22 Pyramide van het kapitalistisch systeem 

(VS, 1911)

Gebruik afbeelding 8.22.
Leg uit dat deze afbeelding past bij de kenmerkende aspecten van 8.4 en 8.5.

Het begin van de verzorgingsstaat 1/2

De overheden gingen zwakkeren beschermen:

• door beperking kinderarbeid, in Nederland door Kinderwetje van Van Houten, 1874
  
• staatsingrijpen in de volksgezondheid: aanleg van waterleiding en riolering in steden
  

Duitsland begon als eerste land met de opbouw van een verzorgingsstaat:

• verplichte ziektekostenverzekering
  
• verplichte verzekering voor ongevallen ouderdomspensioen (1889)

Het begin van de verzorgingsstaat 2/2

Door de economische groei nam de armoede af tussen 1860 en 1900.

De sociale kwestie werd kleiner door emancipatiebewegingen in vakbonden: organisatie van werknemers.

Afdwingen bij werkgevers van 

• hogere lonen
  
• betere arbeidsomstandigheden

Zelfstandig werken

Markeer de tekst van 8.5

Maak de opdrachten 1 t/m 6 en 13 t/m 16

Dit is ook het huiswerk voor de volgende les!