Spelling theorie hoofdletters, leestekens, meervouden en bijvoeglijk naamwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

hoofdletters,

komma's

meervouden en 

bijvoeglijk naamwoord

Hoofdletters

Je schrijft een hoofdletter:

• aan het begin van een zin: Mijn teamgenoot is een kei in smashen.
  
• bij namen: Toon Verbraak, Noord-Brabant, Kinderdagverblijf ’t Boemeltje, Oosterplas, Stationsplein, Europese Unie, Marskramer.
• bij woorden die van aardrijkskundige namen zijn afgeleid: Groningse, Spaans, Zuid-Afrikaanse. 
• Géén hoofdletter krijgen de namen van dagen, maanden, seizoenen en windstreken: vrijdag, oktober, herfst, westen.

Leestekens

Leestekengebruik is belangrijk! Het zorgt ervoor dat je tekst soepel leest.

Leestekens zijn dus belangrijk!

Leestekens

Een tekst waarin leestekens goed gebruikt zijn, leest makkelijk en vlot. Een tekst waarin leestekens minder goed gebruikt zijn, leest moeizaam.

Dit is jouw taak, niet die van mij.

(De taak wordt specifiek aan iemand anders toegewezen.)

Dit is jouw taak niet, maar die van mij.

(De taak is niet van de ander, maar van mij.)

Leestekens

Dit hoort allemaal bij leestekens:

• Punt
• Vraagteken
• Uitroepteken
• Komma
• Dubbele punt
• Aanhalingstekens
• Punt-komma

Leestekens

Een zin eindigt met een leesteken.

• Punt (gewone zin/ mededelende zin): De deelnemers presenteren hun act.
• Vraagteken (vraagzin): Zijn ze erg zenuwachtig?
• Uitroepteken (uitroep): Doe je best!

Komma

 De komma is een korte pauze in een zin.

Je gebruikt een komma...	bijvoorbeeld
tussen twee persoonsvormen	Pas toe hij dat zei, vielen de puzzelstukjes op zijn plaats. 'Hé, wat doe jij hier?'
tussen delen van een opsomming	In de zomer ga ik fietsen, zwemmen, wandelen en raften.
voor voegwoorden als: want, maar, omdat, zoals.	In deze zin staat een komma, want er staat een voegwoord in.
als je iemand aanspreekt	'He, wat doe jij daar?'

Aanhalingstekens en dubbele punt

Als je letterlijk opschrijft wat iemand zegt, dan noem je dit een citaat.

Met een dubbele punt kun je een citaat (iets wat iemand zegt) aankondigen. Je zet het citaat tussen aanhalingstekens.

Kijk maar: 

Maartje zegt: 'Hoe laat is het?'

Aanhalingstekens en dubbele punt

Als je een hele zin citeert, begint het citaat met een hoofdletter. Als het citaat aan het eind van de zin staat, valt de punt, vraagteken of uitroepteken binnen de aanhalingstekens:

Ik zei: “Ik hou niet van appeltaart.”

De kassière vroeg: “Hebt u een klantenkaart?”

De docent riep: “Stilte!”

We gaan nu oefenen. Geef in de volgende slides aan of de hoofdletters en leestekens goed in de zin staan. 

We rijden vandaag door Nederland, België, en Luxemburg.

1. goed
2. fout

De jongen riep: "pas op met oversteken hoor!!"

1. goed
2. fout

De man fluisterde: "Ik kan niet meer".

1. goed
2. fout

'Waarmee kan ik u helpen?', vroeg de medewerkster.

1. goed
2. fout

Als je oefent, word je een betere speler.

1. goed
2. fout

Sleep de leestekens naar de juiste plaats

- aan het eind van een zin

- aan het eind van een vraagzin

- aan het eind van een zin met extra nadruk

- tussen twee persoonsvormen / tussen delen van een opsomming / na een naam of uitroep aan het begin van een zin / vóór verbindingswoorden

PUNT

VRAAGTEKEN

UITROEPTEKEN

KOMMA

Sleep de leestekens naar de juiste plaats

Loop ik naar de Albert Heijn

Ik loop naar de Albert Heijn omdat ik boodschappen moet doen

Loop naar de Albert Heijn

Ik loop naar de Albert Heijn

PUNT

VRAAGTEKEN

UITROEPTEKEN

KOMMA

Welk leesteken vind je nog lastig?

punt

komma's

vraagteken

uitroepteken

aanhalingstekens

hoofdletters

Bijvoeglijk naamwoord

De meeste bijvoeglijke naamwoorden hebben een korte vorm en een lange vorm (met een -e): – mooi mooie; dof doffe; laag lage. Je zegt: Die tas is mooi. Dat is een mooie tas.

Manieren om de lange vorm van een bijvoeglijk naamwoord te maken

• Zet een -e achter het woord:

 – klein → kleine; sterk → sterke; nieuw → nieuwe.

• Verdubbel de laatste letter en zet een -e achter het woord:

 – fris → frisse; glad → gladde; wit → witte.

• Haal een a, e, o of u weg en zet een -e achter het woord:

 – traag trage; leeg → lege; dood dode; zuur zure.​​

• Verander een -f in een -v- of een -s in een -z- en zet een -e achter het woord:

 – lief → lieve; naïef → naïeve; grijs → grijze; vlekkeloos → vlekkeloze.

Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden zeggen van welk materiaal (welke stof) iets is gemaakt. Ze hebben maar één vorm en eindigen meestal op -en (een houten pollepel, een zilveren ring), maar niet altijd (een nylon tas, een aluminium pan).

uitzondering: plastic

Trema

Sommige bijvoeglijke naamwoorden schrijf je met een trema (twee puntjes boven een klinker): financieel → financiële; industrieel → industriële. Daarmee geef je aan dat bij die klinker een nieuwe lettergreep begint. Zo voorkom je dat het woord verkeerd wordt uitgesproken.

Meervouden

De meeste zelfstandige naamwoorden hebben een enkelvoud en een meervoud. Er zijn verschillende manieren waarop je het meervoud van een zelfstandig naamwoord maakt.

Zet -en achter het woord

Zet -s achter het woord

meervouden -en

Zo maak je een meervoud op -en

Zet -en achter het enkelvoud: taart → taarten; fooi → fooien; merk → merken

Soms moet je ook:

• de laatste letter verdubbelen: vlag → vlaggen; blik → blikken; bel → bellen

• een a, e, o of u weglaten: jaar → jaren; steen → stenen; boot → boten

• een -f veranderen in een -v-: schijf → schijven

• een -s veranderen in een -z-: muis → muizen

meervouden -s

Zo maak je een meervoud op -s:

• Je schrijft een -s achter het enkelvoud:

– bezem → bezems; café → cafés; decoratie → decoraties; race → races

• Je schrijft -’s (apostrof + s) achter het enkelvoud:

– bij woorden op -a, -i, -o, -u of -y: pyjama → pyjama’s; kiwi → kiwi’s; jojo → jojo’s; sudoku → sudoku’s; lolly → lolly’s

– bij afkortingen: pc’s, havo’s, tv’s, WK’s

meervouden -ën 

• Als het enkelvoud eindigt op -ee, maak je het meervoud met -ën:

– idee → ideeën; fee → feeën; trofee → trofeeën

• Als het enkelvoud eindigt op -ie, maak je het meervoud met -ën of met -n. Dit is afhankelijk van de klemtoon:

– als de klemtoon op -ie valt, dan voeg je -ën toe: theorie → theorieën

– als de klemtoon op een andere lettergreep valt, dan krijgt de laatste e een trema en voeg je alleen -n toe: olie → oliën

Wat is het meervoud van
hobby

1. hobby's
2. hobbies

Wat is het meervoud van
bumper

1. bumpers
2. bumper's

Wat is het meervoud van
baas

1. basen
2. bazen

Wat is het meervoud van
orchidee

1. orchideeën
2. orchideën

Wat is het meervoud van
tosti

1. tosties
2. tosti's

Verkleinwoorden

verkleinwoorden

Verkleinwoorden

Maak je meestal door -je achter een woord te zetten.

bootje

magneetje

haakje

Soms moet je andere letters toevoegen

bloempje

wandelingetje

tuintje

Bij woorden die eindigen op een klinker wordt de klinker verdubbeld.

café  cafeetje

auto autootje

LET OP: Bij woorden met een medeklinker en y dan krijg je een apostrof.

baby  baby'tje

Bij een zelfstandig naamwoord op -ng

moet je soms de -g vervangen door een -k 

kettinkje

                        DE G IS VERDWENEN

koninkje