Taalverzorging samenvatting voor SE

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

Welkom

Nederlands

Samenvatting lesstof

In deze LessonUp zie je de samenvatting van alle lesstof voor het komende SE.

Bij een nieuwe paragraaf staan steeds de bladzijdenummers genoemd.

Heel veel succes!

Bladzijde 32 en 33

leestekens

citaten

Citaten

Een citaat is iets wat letterlijk - dus precies zoals het er staat - wordt gezegd. Je zet het tussen aanhalingstekens

1. Jan zegt dat hij morgen naar school gaat.

2. Jan zegt : "Ik ga morgen naar school."

3. "Ik ga morgen naar school", zegt Jan.

Schrijf de onderstaande zinnen correct op.

Gebruik leestekens & hoofdletters op de juiste plek.

1. jan zei ik heb een nieuwe fiets gekocht
   
2. volgende week maak ik een rondreis vertelde de docent
   
3. lisan zei dat ze ging zwemmen
   
4. moeder vroeg of anne een nieuwe jas had gekocht
   
5. heb jij een andere rugtas mee naar school vroeg lois
   
6. de man die ik in de stad tegenkwam vroeg aan me weet jij de weg naar het centrum

Antwoorden

1. Jan zei: "Ik heb een nieuwe fiets gekocht."
2. "Volgende week maak ik een rondreis",  vertelde de docent.
3. Lisan zei dat ze ging zwemmen.
4. Moeder vroeg of Anne een nieuwe jas had gekocht.
5. "Heb jij een andere rugtas mee naar school?" vroeg Lois.
6. De man die ik in de stad tegenkwam, vroeg aan me:  "Weet jij de weg naar het centrum?"

Bladzijde 114 t/m 117

jou/jouw u/uw

verwijswoorden die/deze  dat/dit

waarmee/met wie

meervouden maken

u/uw              jou/jouw

Als je u of jou door MIJN kunt vervangen, 

dan zet je er een W achter.

Onthouden

DezE / diE -> verwijzen naar DE-woorden

DiT/ daT-> verwijzen naar HET-woorden

Waarmee / met wie

verwijzen naar dingen

WAARMEE

verwijzen naar mensen

MET WIE

Meervouden

• De klemtoon valt op de -ie?
• Er komt -ËN bij 
• Fan|ta|sie -> fantasieËN
• Fo|bie -> fobieËN

• Klemtoon NIET op  de -ie?
• Er komt -N bij
• De klemtoon komt op de E die er al stond
• Po|rie -> poriëN
• Bac|te|rie -> bacteriëN

Ik hou van ys,

maar niet in Engeland en Frankrijk

- Engelse woorden die eindigen op EY -> s eraan vast

diskjockey - diskjockeys

- Franse woorden die eindigen op EAU - s eraan vast

bureau - bureaus

Meervouden

Ik hOU vAn Y's

               gevallen - meervouden

• Sommige zelfstandige naamwoorden hebben GEEN meervoud.
• Vb. regen, sinas, koffie, onweer, melk

• Sommige zelfstandige naamwoorden hebben een BIJZONDER meervoud
• Vb. zeeman - zeelui / technicus - technici 
• Sommige naamwoorden hebben TWEE meervoudsvormen.
• Vb. datum - datums/data

Oefenen met de theorie

Een afkorting krijgt in het meervoud altijd 'S

1. waar
2. niet waar

Welk woord krijgt 's bij woorden die in het enkelvoud eindigen op

1. epidemie
2. chocola
3. weide
4. duo

Welk woord krijgt 's in het meervoud?

1. a, e, i, o, u
2. a, i, o, u, y
3. a, e, i, o, u, y
4. a, e, u, y

Wat is het meervoud van 

OLIE

1. olies
2. olie's
3. olieën
4. oliën

Bij welk woord komt er-ën achter in het meervoud?

1. melodie
2. weide
3. bacterie
4. leeuw

Welk woord is onjuist geschreven?

1. ideën
2. feeën
3. zeeën
4. poriën

Welk woord is juist?

1. bacterieën
2. bacterie's
3. bacteriën
4. bacteries

Welk woord is juist?

1. feeën
2. fee's
3. fees
4. feën

Welk woord is juist?

1. melodies
2. melodiën
3. melodieën
4. melodie's

Welk woord is juist?

1. fobieën
2. fobiën
3. fobies
4. fobie's

Welk woord is juist?

1. fantasies
2. fantasieën
3. fantasiën
4. fantasie's

Welk meervoud is onjuist geschreven?

1. historici
2. melkkoederen
3. zeelui
4. types

Sommige woorden hebben geen meervoud.

1. dat klopt
2. dat kopt niet

Welk woord heeft wel een meervoud?

1. steen
2. melk
3. onweer
4. sneeuw

Korte herhaling hfst 1 en 4

Zinnen met en zonder citaat

• Jip zei dat hij de hond ging uitlaten
• Jip zei: "Ik ga de hond uitlaten."
• "Ik ga de hond uitlaten", zei Jip.

Woorden op -ie 

• Klemtoon op -ie? + -ën
• Klemtoon niet op --ie? + "n

Woorden met 's?

• A, I, O, U, Y
• Ik hOU vAn Ys

Uitzondering?

• Franse woorden - eau
• Engelse woorden - ey

Niet alle woorden hebben een meervoud

• vb. regen, sneeuw, melk, water

Bladzijde 142 t/m 145

verkleinwoorden

tussenletters

Uitleg

Let op!

• Woning - woninkje -> G aan het eind als je KJE zegt? G gaat weg, want de G en de K kunnen niet met elkaar.
• Pyjama - pyjamaatje -> lange klinker aan het einde? Plak er nog eentje extra bij.
• Tosti - tostietje -> lange i aan het einde? Maak er IE van!
• Baby - baby'tje -> y als ie aan het einde? Laat de Y staan en zet er apostrof  tje ('tje) achter

Lastige antwoorden - verkleinwoord

berghellinkje

aardbevinkje

chimpanseetje

duootje

sateetje - let op! saté -> sateetje

bikinietje 

Lolly'tje - let op! lolly -> lolly'tje

scènetje -> de laatste letter klinkt kort!

Tussenletters bij samenstellingen

Samenstellingen

Samenstellingen -> woorden die uit één of meer bestaande woorden zijn gevormd. 

bureaustoel

fietslamp

bergschoen

spierbal

rolschaats

springtouw

Je schrijft -en- als tussenletter

Als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en

Voorbeelden:

• krantenbak
• krentenbrood
• paardenbit
• muizenval

Je schrijft -e- als tussenletter

Als het eerste deel van de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is of als er van het zelfstandig naamwoord maar één is.

• Het eerste deel GEEN zelfstandig naamwoord is
• Voorbeelden: lachen (werkwoord) dus: lachEbek 

• Het eerste deel gaat over iets waar er maar ÉÉN van is
• Voorbeelden: zon - zonnen, maar: zonnEschijn

• 
  

Je schrijft -e- als tussenletter

Als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en

• Het eerste deel heeft een meervoud op -en en -s
• Voorbeelden: secondes/seconden -> 

• Het eerste deel heeft geen meervoud op -en
• Voorbeelden: horloges -> horlogemaker  rijst -> rijstepap  benzine -> benzinepomp

• Het eerste deel heeft een versterkende betekenis
• Voorbeelden: beren, maar: berEsterk / steken, maar: stekEblind

Bladzijde 170 en 171

Koppelteken

Trema

Koppelteken of Trema?

Samenstellingen - twee of meer woorden die aan elkaar zijn geplakt.

Bij deze woorden gebruik je een koppelteken om te voorkomen dat het woord verkeerd wordt uitgesproken.

Voorbeelden: 

na-apen -> je zou namelijk NAAPEN kunnen zeggen - dat is niet goed.

ski-ervaring -> je zou namelijk SKIERVARING kunnen zeggen - dat is niet goed.

JE GEBRUIKT EEN KOPPELTEKEN ALLEEN BIJ SAMENSTELLINGEN!!

Wanneer is er twijfel?

Als er sprake is van een tweeklank in het Nederlands.

Dus: AU, OE, EI, EU, UI, OU, IE, AA, OO, EE, UU, OI

Regel:

- Is het een samenstelling?

- Zijn de letters die 'aan elkaar worden geplakt' een tweeklank?

- Ja? dan schrijf je een koppelteken - STREEPJE

- Is er geen sprake van een tweeklank? Gewoon aan elkaar schrijven

Koppelteken 2

Als er een samenstelling wordt gemaakt door een

- cijfer

- afkorting

- teken

 Is er altijd sprake van een koppelteken

 

vb. €-teken, 89-jarige, ov-kaart

Wanneer trema?

Bij woorden die GEEN samenstelling zijn, schrijf je een trema, als de klank niet juist is.

Dus:

1. Samenstelling -> tweeklank -> koppelteken        (vb. natuurkunde-opdracht)

2. Geen samenstelling -> tweeklank -> trema         (vb. geëxporteerd)