Erfelijkheidsonderzoek

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Erfelijkheidsonderzoek

Deze les leer je:

• Hoe erfelijkheidsonderzoek werkt.
• Welke methoden er zijn.
• Waarom erfelijkheidsonderzoek belangrijk is.

Programma

• Herhaling vorige les
• Prenataal onderzoek
• Aant 3.3
• Z.W.
• Afsluiting 

Neem WB blz. 130 voor je

geslachtelijke voortplanting

ongeslachtelijke  voortplanting

kweker wil plant verbeteren

kweker wil meer van deze perfecte plant

omstandig-heden veranderen

Het is goed toeven in deze omgeving

Er treden ziekten op

Mensen willen nieuwe smaken tomaten

De bestuiver verdwijnt door insecticiden

Het klimaat verandert

hondsdraf met nieuwe plantjes op uitlopers

het genotype moet veranderen

het genotype mag niet veranderen

Wat is een mutatie?

Opdr. 60 vraag 1, 2 en 3 (WB blz. 130)

Opdr. 62 vraag 1, 2 en 3 (WB blz. 131)

Programma

• Herhaling vorige les
• Prenataal onderzoek
• Z.W.
• Afsluiting 

Prenataal onderzoek

Onderzoek naar de ongeboren foetus op:

- Groei en ontwikkeling

- Erfelijke aandoeningen

Vlokkentest

Vruchtwaterpunctie

Echoscopie

Bij een vruchtwaterpunctie wordt weefsel uit de placenta weggehaald.

1. juist
2. onjuist

Bij een vlokkentest wordt weefsel uit de placenta weggehaald.

1. juist
2. onjuist

Hier zie je

1. de vlokkentest
2. postnataal onderzoek
3. vruchtwater-punctie
4. NIPT-test

Bij welk erfelijkheidsonderzoek kun je het erfelijk materiaal van het ongeboren kind NIET onderzoeken?

1. Echoscopie
2. Vruchtwaterpunctie
3. Vlokkentest
4. NIPT- test

Stelling:
Het is goed dat je met prenataal onderzoek erachter kan komen of jouw ongeboren kind bijvoorbeeld het syndroom van down heeft.

Wanneer ben je drager?

• Wanneer je niet zelf ziek bent
• Maar wel het gen bezit (je genotype is heterozygoot Aa)
• Jouw kind kan van jou het gen van de ziekte krijgen en heeft daardoor een verhoogde kans. 

Voorbeeld CF

Taaislijmziekte (CF) is een erfelijke ziekte en zorgt voor problemen met de vertering van voeding en (chronische) luchtweginfecties.

Marieke is zwanger, haar man is drager van een erfelijke ziekte, zijzelf niet. Welke afbeelding past bij dit gezin?

1. A
2. B
3. C
4. D

Wat weet je over de kans die de kinderen van Marieke en haar man hebben op de ziekte?

1. Alle kinderen zijn drager
2. De helft van de kinderen is drager, de andere helft heeft de ziekte
3. De helft van de kinderen is drager, de andere helft is gezond
4. de helft van de kinderen is drager, 25 % is ziek en 25 % is gezond

Iemand die wel het gen voor de zieke hypofosfatase bezit maar zelf niet ziek is, wordt een drager genoemd.

Is Stephanie een drager? En Henry?

1. Alleen Stephanie is een drager.
2. Alleen Henry is een drager.
3. Stephanie en Henry zijn beiden drager.
4. Stephanie en Henry zijn beiden geen drager.

Programma

• Herhaling vorige les
• Prenataal onderzoek
• Z.W.
• Afsluiting 

Z.W.

• Nakijken huiswerk
  
  
  
• Maken opdr. 65 t/m 69

Thema 3: Oefenopdracht 1

Het leeuwenbekje is een plant. Er zijn leeuwenbekjes met rode bloemen en leeuwenbekjes met witte bloemen. Beide planten zijn homozygoot voor de bloemkleur. Als je leeuwenbekjes met rode bloemen kruist met leeuwenbekjes met witte bloemen, hebben alle planten in de F1 roze bloemen.

 
Dit is het intermediaire fenotype.

Opdracht 1: De vragen

De bewering 1 tot en met 4 gaan over de opdracht. 

1. Homozygoot wil zeggen, dat het genenpaar voor een eigenschap uit twee gelijke genen bestaat.

2. De kleur rood is dominant in deze kruising.

3.Bij een intermediair fenotype komen beide genen van een genenpaar even

sterk tot uiting. 

4.De F1 is de eerste generatie nakomelingen.

Oefenopdracht 2

Taaislijmziekte is een ernstige erfelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een recessief gen (r). Mensen die het dominante gen (R) bezitten, hebben de ziekte niet. Clara is zwanger. Bij Clara wordt een vruchtwaterpunctie uitgevoerd. Hierbij wordt met een naald wat vruchtwater opgezogen. In het vruchtwater bevinden zich losse cellen van het embryo. Door deze cellen te onderzoeken, kan worden bepaald of het embryo genen voor taaislijmziekte heeft. 

De volgende paren willen graag een kind.

1 Mark en Anneke; Anneke heeft iedere lente last van hooikoorts.

2 Jos en Marije; Marije heeft tussen haar eerste en tweede kind een miskraam gehad.

3 Henk en Nashiek; Henk heeft een oom die lijdt aan de ziekte van Huntington. Deze erfelijke ziekte veroorzaakt onder andere vervroegde dementie.

9 Welk paar doet of welke paren doen er verstandig aan een genetisch advies in te winnen?

A Alleen paar 1.

B Alleen paar 2.

C Alleen paar 3.

D De paren 1 en 2.

E De paren 1 en 3.

F De paren 2 en 3.

Oefenopdracht 2: De vragen

De cellen uit het vruchtwater vermeerderen zich voordat ze worden onderzocht.
1. Vermeerderen deze cellen zich door gewone celdeling (mitose)? En door reductiedeling (meiose)?

Het onderzoek wijst uit dat de baby geen taaislijmziekte zal krijgen.

2. Welk genotype of welke genotypen kan de baby hebben?
A Alleen rr.               D Rr of rr
B Alleen Rr.              E  RR of Rr
C Alleen RR.            F RR of rr.

Oefenopdracht: 3 

Atie zegt dat de ultraviolette straling in zonlicht je beschermt tegen het optreden van mutaties.

Dinar zegt dat een mutatie in één lichaamscel meestal geen gevolgen heeft.

1. Wie heeft (hebben) gelijk?

Bij kanker kan uitzaaiing plaatsvinden.

2. Wat gebeurt er bij uitzaaiing?

Oefenopdracht 4

Yoghurt wordt gemaakt uit melk door er bepaalde soorten bacteriën aan toe te voegen. Deze bacteriën vormen stoffen die de zure smaak van yoghurt veroorzaken. Andere bacteriën produceren het hormoon insuline. Bij deze bacteriën is het gen van de mens voor de productie van insuline ingebracht

1. Is bij de productie van yoghurt sprake van genetische modificatie? En bij de productie van insuline

Oefenopdracht 5

Bij de mens is het gen voor krullend haar (H) dominant over het gen voor sluik (steil) haar (h). In afbeelding 3 is een stamboom van een familie weergegeven. Van een aantal personen is het genotype voor de haarvorm aangegeven.

 

Oefenopdracht 5: De vragen

De vragen 1 tot en met 3 gaan over opdracht 5 

1. Hoe groot is de kans dat persoon 1 homozygoot is?
De personen 1 en 2 krijgen een dochtertje.

2. Is uit de stamboom af te leiden welke haarvorm het meisje zal hebben?
Zo ja, zal het meisje krullend haar of sluik haar krijgen?

3. Wat zijn de genotypen van de ouders van persoon 2, of is dat niet met zekerheid te zeggen?

Oefenopdracht 6 

Welk proces kan of welke processen kunnen in de eileider plaatsvinden?

A Alleen proces 2.

B Alleen proces 3.

C Alleen de processen 1 en 2.

D Alleen de processen 1 en 3.

E Alleen de processen 2 en 3.

F De processen 1, 2 en 3