6.1 De verwantschap tussen soorten 4V 2425

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H9: Erfelijkheid

H6: Soorten en populaties

Hoofdstuk 6

6.1 De verwantschap tussen soorten

6.2 Populaties

6.3 Soorten en hun omgeving

6.4 Relaties tussen soorten

6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 6.1 Verwantschap tussen soorten

Lesdoel vandaag

Wanneer horen twee dieren/planten/etc tot dezelfde soort?

Hoe delen we soorten in?

Hoe wordt de naam van soorten bepaald?

(leerdoelen 1 en 2 van 6.1)

Leerdoel 1

Je noemt de criteria waarop de indeling in soorten berust en je herkent een wetenschappelijke soortnaam.

Wat is een soort?

Individuen (die een overeenkomst hebben in uiterlijke kenmerken) die in staat zijn om vruchtbare nakomelingen te krijgen.

Uitzonderingen

• Soms ontstaan uit ongeslachtelijke voortplanting ook vruchtbare nakomelingen (bijv. wandelende takken)
• Soms ontstaan er hybrides (mix tussen twee soorten) die wél vruchtbaar zijn. Dit kan alleen bij nauwe verwantschap (zelfde geslacht).
  

-> dit maakt de definitie niet helemaal sluitend. DNA onderzoek kan dan uitsluitsel geven.

Hybriden

(Onvruchtbare) nakomelingen van ouders van verschillende soorten. 

Dit kan alleen als de soorten heel verwant zijn.

muilezel (♂ ezel ♀ paard), muildier (vice versa)

Killer bee (Europese en Afrikaanse bij), 

wél vruchtbaar

Mineola (mandarijn en grapefruit)

Romanesco

(bloemkool 

en broccoli)

Leerdoel 2

Je legt uit hoe de indeling van soorten op basis van verwantschap tot stand komt.

Carl Linnaeus (1707 – 1778)

Grondlegger taxonomie – wetenschappelijke indeling van soorten/ Op uiterlijke kenmerken

Ordening

Alle organismen op aarde zijn ondergebracht in een systeem:

ordening. De ordening geeft ook verwantschap weer (zie H7).

Begint bij de vier rijken (planten, dieren, bacterien, schimmels).

Ordening - voorbeeld

Wat is de nederlandse naam van deze plant?

Wat is de soortnaam van de moderne mens?

Domeinen

Boven de verdeling in Rijken zit nog een verdeling in domeinen:

Archaea (celmembraan met enkele laag fosfolipiden)

Bacteriën (celmembraan met dubbele laag fosfolipiden)

Eukaryoten (celmembraan met dubbele laag fosfolipiden)

Zelfde soort?

Brassica oleracea

Ondersoorten/rassen

Brassica oleracea botrytis botrytis

Brassica oleracea botrytis italica

Brassica oleracea acephala alef. gongylodes

Brassica oleracea capitata rubra

Brassica oleracea oleracea gemmifera

Ondersoorten/ rassen

Als er binnen een soort nog specifieke kenmerken gescheiden voorkomen dan worden er ondersoorten onderkend.

Ondersoorten worden aangeduid met een extra naam ná de soortaanduiding.

Ondersoorten/ rassen

Zangvogels - Wie hoort bij wie?

Wie hoort bij wie?

Zangvogels - Wie hoort bij wie?

Wie hoort bij wie?

Maak een stamboom

Zangvogels - Wie hoort bij wie?

Gebruik DNA

Biologen gebruiken ook DNA om tot een betrouwbare indeling van de soorten te komen.

Bijvoorbeeld gen voor hemoglobine.

Gebruik DNA

Biologen gebruiken ook DNA om tot een betrouwbare indeling van de soorten te komen.

Torenvalk            Mus                       Buizerd

Zeekoe                Olifant                 Walrus

Doelen vandaag

• Je noemt de criteria waarop de indeling in soorten berust en je herkent een wetenschappelijke soortnaam (leerdoel 1)
• Je legt uit hoe de indeling van soorten op basis van verwantschap tot stand komt (leerdoel 2)

Examenvraag oefenen

In het Nederlandse zoete water komt, net zoals in de rest van Europa en Azië, de snoek, Esox lucius, voor. In de wateren van de Verenigde Staten en Canada komen de snoeksoorten Esox masquinongy en Esox niger voor en van Esox americanus de ondersoorten Esox americanus americanus en Esox americanus vermiculatus.

Omdat de snoek een geliefde sportvis is, heeft men in kwekerijen snoeken gekruist en de nakomelingen in viswater uitgezet. In gevangenschap zullen snoeken van dezelfde soort gemakkelijk nakomelingen krijgen. Men heeft ook geprobeerd exemplaren van verschillende snoeksoorten met elkaar te kruisen.

Tussen welke van de hierboven genoemde vier Noord-Amerikaanse snoeken is een kruising met zekerheid succesvol? Leg uit.

HUISWERK

In de online methode.

Maak de opdrachten van

6.1: Leerroute B