H3 Les 15 - Taalkundig ontleden

• NT2 Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom H3!

Vandaag gaan we Taalkundig ontleden

Deel 1 - Lessonup uitleg met sleepvraag (5x)

Deel 2 - Vragen uit het boek

Tijd over? NUMO

Lesdoel: kennis maken met de verschillende woordsoorten

Taalkundig ontleden

Taalkundig ontleden is het benoemen van de woordsoorten. Je gaat dan alle losse woorden in een zin benoemen. Redekundig ontleden is het benoemen van de zinsdelen.

Ter illustratie...

Ter illustratie de ontleding van de volgende zin:

‘Zijn aardige collega heeft een bekertje koffie voor hem gehaald.’

Redekundige ontleding

versus

Taalkundige ontleding

‘Zijn aardige collega heeft een bekertje koffie voor hem gehaald.’

Redekundige ontleding:

zijn aardige collega = onderwerp

heeft = persoonsvorm

heeft gehaald = (werkwoordelijk) gezegde

een bekertje koffie = lijdend voorwerp

voor hem = belanghebbend voorwerp

Taalkundige ontleding:

zijn = bezittelijk voornaamwoord

aardige = bijvoeglijk naamwoord

collega = zelfstandig naamwoord

heeft = hulpwerkwoord

een = lidwoord

bekertje = zelfstandig naamwoord

koffie = zelfstandig naamwoord

voor = voorzetsel

hem = persoonlijk voornaamwoord

gehaald = zelfstandig werkwoord

Woordsoorten

Lidwoord

We beginnen lekker makkelijk: met het lidwoord. We hebben 3 lidwoorden: de, het, een. 

De en het zijn bepaalde lidwoorden, een is een onbepaald lidwoord. 

Zelfstandig naamwoord

Een zelfstandig naamwoord is een woord dat mensen, begrippen, dieren, dingen en verschijnselen aanduidt. Een belangrijk kenmerk van zelfstandige naamwoorden is dat er een lidwoord voor kan staan. 

Sleep de woorden naar de goede categorie.

Lidwoorden

Zelfstandig naamwoorden

auto

banken

huis

computer

de

honger

hersenen

het

verval

dorst

een

notulen

goud

aanleg

haat

Bijvoeglijk naamwoord

Bijvoeglijke naamwoorden zijn woorden die kenmerken of eigenschappen noemen van zelfstandig naamwoorden (mensen, begrippen, dieren, dingen of verschijnselen). 

Voorbeelden: Hindoestaanse man, groene trui, kleine bloem, het weer is mooi, katoenen broek, etc.

Werkwoorden

Werkwoorden kunnen van tijd veranderen 

Zij koopt een jas/Zij kocht een jas en kunnen worden vervoegd (ik fiets/zij fietst).

 Er zijn verschillende soorten werkwoorden. 

De verschillende soorten behandelen we later. Eerst is het belangrijk om te weten wat een werkwoord is en wat niet.

Sleep de woorden naar de goede categorie.

Bijvoeglijk naamwoord

Werkwoord

steen

arm

leuk

heeft

is

aardig

geworden

Turkse

gearresteerd

zuinige

ijzer

vernield

zal

schijnt

wol

Voornaamwoorden

Voornaamwoorden zijn woorden die voor naamwoorden in de plaats kunnen komen. Bijvoorbeeld: hij, zij, die, het, dezelfde, mijn, etc. 

Naamwoorden (bijvoeglijke naamwoorden/zelfstandige naamwoorden) worden dan vervangen door een ander woord. 

Bijvoorbeeld: Dave (zelfst. nw.) is heel aardig/Hij (voornaamwoord) is heel aardig.

Verschillende soorten

Er zijn verschillende soorten voornaamwoorden maar die behandelen we (net als de verschillende soorten werkwoorden) later. 

Nu is het belangrijker dat je weet wanneer het een voornaamwoord is en wanneer niet.

Telwoord

Telwoorden geven een aantal aan of een plaats in een reeks. Bijvoorbeeld: één, honderd, beide, verscheidene, genoeg, tiende, zoveelste, etc.

Sleep de woorden naar de goede categorie.

Telwoord

Voornaamwoord

dat

wie

iedereen

iets

geen

tien

zoveelste

drie

zich

jullie

middelste

hem

haar

honderd

eerste

Bijwoord

Bijwoorden zijn zoiets als bijvoeglijke naamwoorden. Waar bijvoeglijke naamwoorden iets zeggen over het zelfstandig naamwoord, zegt een bijwoord iets over werkwoorden, een hele zin, een ander bijwoord of een bijvoeglijk naamwoord. Heel soms zegt een bijwoord iets over het zelfstandig naamwoord.

Voorbeelden: Hij is erg laat, Dat is goed gelukt, Zij is heel aardig. Ook het afgesplitste deel van een scheidbaar werkwoord is een bijwoord (Hij kijkt het even voor mij na.)

Voorzetsels

Voorzetsels zijn woorden als 'van', 'naar', 'uit', etc. Het makkelijkst is dit te onthouden door het woord voor 'de doos' te zetten: 'in de doos', 'met de doos', 'over de doos', etc.

Sleep de woorden naar de goede categorie.

Bijwoord

Voorzetsel

met

erg

heel

te

goed

naast

over

direct

vervolgens

slechts

uit

door

niet

misschien

Voegwoorden

Voegwoorden zijn woorden die zinnen, zinsdelen, zinsdeelstukken of woorden met elkaar verbinden. Bijvoorbeeld: hoewel, doordat, wanneer, etc. 

Er zijn 2 categorieën maar dat komt later.

Tussenwerpsel

Tussenwerpsels zijn woorden die voor, in of achter de zin zijn geplaatst. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt om de aandacht ergens op te vestigen, een klank na te bootsen of een gevoel tot uitdrukking te brengen. Bijvoorbeeld: "Jij zou mij toch bellen, hè?"

Sleep de woorden naar de goede categorie.

Tussenwerpsel

Voegwoord

want

ofschoon

en

zodat

of

indien

au

hoera

foei

goh

merci

tsjonge

oké

o

boem

De woordsoorten met voorbeelden:

Lidwoord - de, het, een

Zelfstandig naamwoord - Angasom, auto, sneeuw

Bijvoeglijk naamwoord - mooie, blauw, ijzeren, aardige

Werkwoorden - koopt, kocht

Voornaamwoorden - hij, zij, die, mijn, dezelfde

Telwoorden - één, tiende, beide, zoveelste

Bijwoorden - erg, goed, heel

Voorzetsels - voor, naast, over, tussen

Voegwoorden - hoewel, doordat, wanneer

Tussenwerpsel - hè, boem, oeps, hieperdepiep hoera!

Les 15, blz. 62

Zoek met je groepje antwoord op de vraag. 

Tijdens het nabespreken leg je het antwoord uit aan je klasgenoten.

Les 15, blz. 62

Nabespreken

Zelfstandig werken

Les 15 - maak opdracht 2 en 3

Hoe? Je mag fluisterend overleggen.

Vraag? Steek je vinger op.

Klaar? NUMO

Nabespreking...

Tijd over?

NUMO