Herhalingsles toetsweek - Klas 1 havo (2023/2024)

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Herhalingsles toetsweek

Plant, dier & gedrag

Onderdeel	Functie
Molecuul	Kleinste deeltje waaruit alles is opgebouwd.
Cel	Bouwsteen van elk organisme.
Weefsel	Een groep cellen met dezelfde taak.
Orgaan	Een deel van een organisme met een eigen taak.
Orgaanstelsel	Een groep organen die samen werken om een bepaalde taak uit te voeren.
Organisme	Een levend wezen.

De vier rijken

Wat is nou het verschil tussen deze rijken?

Wat zijn de verschillen en overeenkomsten?

Plantencel

Dierlijke cel

Onderdelen bloem

Bestuiving

Stuifmeelkorrels van de helmknop --> naar de stempel van de stamper.

Tweeslachtige plant kan zichzelf bestuiven (zelfbestuiving). 

Bevruchting

1. Stuifmeelkorrels op stempel. 
2. Stuifmeelbuis in de stijl. 
3. Stuifmeelkorrel naar beneden richting het zaadbeginsel. 
4. Kernen versmelten.
5. Zaadje groeit uit zaadbeginsel.

Levenscyclus

Voedselkringloop

• Producenten: produceren voedsel (planten/bomen)
• Consumenten: consumeren voedsel (dieren)
• Reducenten: zetten planten- en dierenresten om in voedingstoffen voor planten in de grond (schimmels/bacteriën)

Orgaanstelsels

Planten in droge gebieden

Weinig water! 

Planten hebben zich aangepast met:

--> groot wortelstelsel

--> kleine bladeren

--> huidmondjes dicht

Planten in natte gebieden

Veel water! 

Planten hebben zich aangepast met:

--> klein wortelstelsel

--> grote bladeren

--> huidmondjes open

(A)biotische factoren

• Biotisch = levend
• Abiotisch = niet-levend

Biotoop = meest geschikte omgeving met beste omstandigheden voor een dier

Spijsvertering

Tanden

   Carnivoor             Herbivoor

• Topgangers: zijn snel en hoog hebben goed overzicht (paard, giraffe)
• Teengangers: Snelle en goede sprinters en springers (katten, luipaarden)
• Zoolgangers: Veel oppervlakte lopen op de hele voet en kunnen vaak grote stukken lopen en in drassige gebieden (mens, beer)

Evolutietheorie               vs                      Schepping 

Soorten zijn ontstaan uit één gemeenschappelijke voorouder

Wereld en soorten zijn geschapen door God

Natuurlijke selectie 

SURVIVAL OF THE FITTEST

Natuurlijke selectie = organisme die het best is aangepast aan zijn omgeving heeft een grotere overlevingskans --> 

geeft de eigenschappen door aan kinderen 

Nieuwe soorten

Gedrag

Gedrag is vaak een reactie op prikkels

Veranderingen waar je op kan reageren is een prikkel​

Prikkels van buiten de organisme (omgeving) 

= uitwendige prikkel​

Prikkels vanuit het lichaam

= inwendige prikkel

Sleutelprikkel -> een prikkel die een vaste reactie veroorzaakt

Supranormale prikkel -> een prikkel die sterker is dan een normale sleutelprikkel

Gewenning -> een prikkel is zo vaak herhaald dat er niet meer op gereageerd wordt

Conflictgedrag

Imiteergedrag

Als een mens/dier twijfelt tussen aanvallen of vluchten ontstaat er soms:

• Dreiggedrag
• Overspronggedrag: niks te maken met situatie
• Omgericht gedrag: gedrag richt zich op iets anders dan soortgenoot

Dit is het gedrag nadoen van anderen om je heen. 

Baltsgedrag

Territoriumgedrag

Dit is gedrag dat aan de paring vooraf gaat en uiteindelijk de kans op paren vergroot

Gedrag met als functie het afbakenen en het verdedigen van een territorium tegen binnendringende soortgenoten

Imprenting

Trial & error

Iets dat geleerd wordt in een bepaalde korte levensperiode, oftewel de gevoelige periode. In de rest van het leven zal de handeling niet meer vergeten worden.

Uitproberen en hierbij leren van fouten. Gaat niet altijd in één keer goed.

Aangeboren/Aangeleerd

• Aangeboren gedrag is erfelijk bepaald, al vanaf de geboorte en hoeft niet door ouders worden aangeleerd. 

• Aangeleerd gedrag is gedrag dat is ontwikkeld doordat een mens/dier het zichzelf leert of van anderen heeft geleerd.

Klassieke conditionering

Hierbij veroorzaakt een prikkel een bepaalde reflex die in eerste instantie niet door die prikkel veroorzaakt werd.

Wetten vs Sociale regels

Algoritme

• Algoritme = is een stukje code, of ook wel een instructie om een probleem op te lossen met altijd dezelfde volgorde

• Bepaald wat jij te zien krijgt op het internet     -->

• Voordeel: Je ziet wat je wilt zien; jouw interesses
• Nadeel: Het werkt polariserend; mensen worden tegen elkaar opgezet
  

Tips voor het leren

1. Ga naar het kopje 'Voorbereiding toets' op de website.
2. Check of je de leerdoelen kunt beantwoorden en maak gebruik van de samenvatting en maak de oefentoets.
3. Oefen de opdrachten op de theorie- en huiswerkkaarten.
4. Ga op zoek naar extra informatie, filmpjes, spelletjes, etc. over dit onderwerp op het internet.
5. Heb je vragen of extra hulp nodig? Vraag het (op tijd) aan de docent.