27. de Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,4

27. De Verlichting

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat de Verlichting een gevolg is van de Wetenschappelijk Revolutie

• Je kunt belangrijke onderwerpen van verlichtingsdenken noemen, en daar voorbeelden bij geven.

De Verlichters en het geloof

Verlichters

• God heeft de aarde gemaakt, maar grijpt niet in = deïsme
• Je kunt niet bewijzen dat er 1 waar geloof is, dus je moet verdraagzaam (tolerant) zijn.  Belangrijke figuur = Voltaire.

Gevolg

• Voor godsdienstvrijheid
• Tegen invloed van de kerk op de politiek

De Verlichters en gelijkheid

Verlichters

• Mensen (mannen) zijn gelijk en vrij geboren

Gevolg

• Tegen standenmaatschappij
• Tegen slavernij/slavenhandel (Abolitionisme)

De Verlichters en politiek I

Verlichters

• Een koning is er voor het volk
• Het volk mag een slechte koning afzetten
• De echte macht ligt bij het volk (volkssoevereiniteit)

Gevolg

• Tegen absolutisme
• Voor democratie

Reacties koningen

• Ideeën van de Verlichting verbieden
• 
  
• Of

• Sommige ideeën overnemen, zolang de vorst alle macht houdt.
  
• = Verlicht absolutisme ('alles vóór het volk, niets dóór het volk')
  

De Verlichters en politiek II

John Locke (Eng. 1632-1704)

Het volk geeft de koning/ regering zijn macht 

Charles de Montesquieu (Fr. 1689-1755)
Trias Politica, de scheiding der machten

Jean Jacques Rousseau (Fr. 1712-1778)

Volksvertegenwoordiging doet wat het volk wil.

Wanneer was de verlichting? Sleep naar het juiste tijdvak!

De verlichting

Waren de verlichte denkers hier voor of tegen?

Verlichters zijn voor

Verlichters zijn tegen

Vrijheid van meningsuiting

Gelijke rechten voor iedereen

Vrijheid van godsdienst

Ongelijkheid

ZELF AAN DE SLAG !

-BEKIJK UITLEGVIDEO (11 min)  + MAAK SAMENVATTING.

-TEST JE BASISKENNIS MET QUIZVRAGEN

-OEFEN MET EXAMENVRAAG

-MEER WETEN: EXTRA DIA'S

Wat vond Rousseau?

1. Het volk geeft de macht aan de koning in ruil voor bescherming
2. Dat het volk zelf de macht moest hebben (democratie)
3. Dat de macht in drieën gedeeld moet worden
4. Dat verlichte denkers het land uit gezet moesten worden

Welke filosoof bedacht de trias politica?

1. Montesquieu
2. Rousseau
3. Voltaire

Herhaling: wat was de houding van veel verlichte denkers zoals Voltaire tot religie?

1. Ze geloofden niet (atheïsme)
2. Ze waren katholiek
3. Ze geloofden in een onpersoonlijke god (deïsme)
4. Ze stelden niet te weten of god bestaat (agnostiek)

Bij welke verlichtingsdenker past deze tekst?

"Dat de mensen om deze rechten te beschermen regeringen hebben ingesteld die hun gezag alleen ontlenen aan de instemming van degenen over wie ze regeren. En dat, wanneer een regeringsvorm met deze doeleinden in strijd komt, het volk het recht heeft hem te veranderen of af te schaffen"

1. Montesquieu
2. Locke
3. Voltaire

Volgens Adam Smith was het de taak van de overheid om ....

1. de economie met allerlei wetten te sturen
2. de eigen economie te beschermen tegen andere landen
3. zich zo min mogelijk te bemoeien met de economie
4. zich actief te bemoeien met de economie

Wat vind Adam Smith van mercantilisme?

1. super tof
2. geen mening over
3. slecht idee
4. maakt weinig uit

In 1781 bepaalde keizer Jozef II voor zijn Oostenrijkse gebieden dat:

iedere onderdaan het recht kreeg zijn vroegere meester te verlaten en elders werk te zoeken en
alle onderdanen voortaan zelf konden kiezen welk ambacht zij wilden leren.
Op grond van deze maatregelen kun je Jozef II een verlicht vorst noemen.

Geef bij elke maatregel aan door welk verschillend Verlichtingsideaal Jozef II zich liet leiden (2p)

0