3 - 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Opkomsten van ismen 

in de 19e eeuw

Leidende vraag

In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

Syllabus

Tijdens het Congres van Wenen in 1814-1815 probeerden de overwinnaars van Napoleon een stabiele politieke orde te scheppen. Zij herstelden veel van de situatie van vóór de Franse Revolutie en creëerden een machts-evenwicht tussen Europese staten. Toch bleven in landen als het Koninkrijk der Nederlanden veel maatregelen uit de Franse tijd van kracht, zoals de Code Napoléon. Als reactie op de restauratie, maar ook in relatie tot de industrialisering en de sociale kwestie, ontstonden in de 19e eeuw politieke stromingen en bewegingen die zich baseerden op verlichtings-ideeën, zoals het liberalisme, het socialisme, het nationalisme en het feminisme.

Syllabus

Liberalen benadrukten de vrijheid van het individu tegenover de overheid. In de 19e eeuw streden zij voor gelijke burgerrechten en uitbreiding van het kiesrecht. Socialisten benadrukten de gelijkheid van mensen, die de gemeenschap of de staat ook materieel kan garanderen. Onder invloed van Rousseau, de veroveringen van Napoleon en de Romantiek groeide in de 19e eeuw het nationalisme. Dat ging uit van broederschap binnen één volk of staat. Afhankelijk van het aantal volkeren binnen de grenzen konden staten hierdoor meer of minder samenhang krijgen.

Spotprent Congres van Wenen

Politieke stromingen van de 19e eeuw komen voort uit de Verlichting. Waar ze de nadruk op leggen hangt samen met hun kijk op de Sociale Kwestie. 

De Sociale Kwestie

De slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders en het vraagstuk wat hier aan gedaan moet worden en op welke manier.

Liberalisme

Vrijheid voor het individu op alle gebieden (economie, politiek, godsdienst)

19e eeuw:

• gelijke burgerrechten
• uitbreiding kiesrecht

Liberalisme

Politiek	Volkssoevereiniteit Grondwet
Economie
Cultuur

'Nachtwakersstaat'

 De taak van de overheid is beperkt tot het garanderen van de veiligheid van de burgers en het handhaven van de rechtsstaat, door inzet van politie en leger. Maar geen verdere bemoeienis met de economie en samenleving.