H1 Woordenschat 3-vwo: Stijlfiguren - repetitio en enumeratio

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

H1 woordenschat Stijlfiguren

repetitio en enumeratio

Weet je nog?

Herhaling en misschien iets nieuws

Welke zin(nen) bevat(ten) een personificatie?

1. Hij komt nooit en te nimmer meer terug.
2. De lucht schreeuwde en schreeuwde.
3. De docent had een kort lontje.

Is er sprake van een metafoor, personificatie of een vergelijking?

Wat een klier van een vent is die Peter toch!

1. metafoor
2. personificatie
3. vergelijking
4. geen van drieën

Wat is een voorbeeld van personificatie?

1. Hij is zo sterk als een beer
2. Hij zou haar vast en zeker hebben betaald
3. Heel Nederlands is aan het klussen
4. Papier is geduldig

Vergelijking, metafoor of personificatie?

Hij gedraagt zich als een klein kind.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie

Vergelijking, metafoor of personificatie?

Het gevaar loert op elke straathoek.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie

Welke zin uit het lied van Nielson bevat een personificatie?

1. Het is ijskoud.
2. Een rilling loopt een rondje op m'n rug.
3. Kunnen we een seconde terug?
4. Je zegt dat je niet langer van mij houdt.

Welke zin(nen) bevat(ten) een personificatie?

1. Het schip danste op de golven
2. De lange verdediger versterkte de luchtmacht voorin
3. Je maakt van een mug een olifant
4. geen van deze

In welke zin vind je een personificatie?
(twee antwoorden mogelijk)

1. De wind waaide hard over het strand
2. De zon scheen fel op mijn gezicht
3. De zon streelde mijn gezicht
4. De wind fluisterde zachtjes haar naam

Leerdoelen H1 woordenschat

Ik kan de stijlfiguren repetitio en enumeratio herkennen en begrijpen.

Stijlfiguren

Een tekst kun je enorm aantrekkelijk maken voor je luister- of leespubliek door retorische middelen te gebruiken. 

Extra: Aristoteles sprak ook wel over de middelen 

pathos (het publiek raken/emoties oproepen), logos (logische redeneringen geven) en ethos (je deskundigheid aantonen)

Stijlfiguren

Retorica is de leer van de welsprekendheid: het zo mooi mogelijk spreken/schrijven.

Een aantal retorische middelen ken je al: de beeldspraak (4 varianten, namelijk metaforen, personificaties, vergelijkingen en metonymia)

Stijlfiguren

Maar, naast de beeldspraak kennen nog stijlfiguren. Stijlfiguren zijn ook retorische middelen. 

Een stijlfiguur gebruik je om iets te benadrukken. 

Stijlfiguren

6 stijlfiguur die veel voorkomen zijn:

1 een repetitio (herhaling)

2 een enumeratio (opsomming)

3 de opsomming in drieën 

4 de drieslag

5 de climax (opsomming waarbij reeks sterker wordt)

6 een omgekeerde climax  (anti-climax) (een enumeratio waarbij de reeks in kracht afneemt)

Repetitio (1)

Hierbij wordt er gebruik gemaakt van een herhaling van woorden om datgene wat je zegt te onderstrepen.

Voorbeelden:

• Uur na uur bleef het stil
  
• Tijdens het kamp was het macaroni en nog eens macaroni wat we kregen
  
•  Plus geeft meer, veel meer
  

Enumeratio (2)

Een enumeratio is een lange opsomming.

Voorbeeld:

•  In de verte zag ik heuvels, bomen, bloemen, geiten en koeien.
• Merel houdt van aardbeien, kersen, frambozen en bessen.

Kenmerk: lengte van de opsomming is variabel

Opsomming in drieën (3)

Een opsomming in drieën is een opsomming van drie delen die vervangen kunnen worden.  

Voorbeeld:

Ze verlangden naar vrede, vrijheid en geluk. 

Dit is een géén vaste combinatie.

Voorbeeld:

Morgen heb ik Duits, wiskunde en gym.

Morgen heb ik Nederlands, geschiedenis en gym.

Drieslag (4)

De naam zegt het al: er worden drie dingen opgesomd.

Dit is wél een vaste combinatie.

Voorbeeld:

• Te land, ter zee en in de lucht.
  
•  Kwik, kwek en kwak
  
• veni, vidi, vici (ik kwam, ik zag, ik overwon)
  

Verschil drieslag en opsomming in drieën

Een drieslag is een opsomming in drieën in een vaste combinatie. "Bloed, zweet en tranen" lijkt een opsomming in drieën, maar het hoort bij elkaar en daarom is het een drieslag. Een opsomming in drieën is een willekeurige combinatie van woorden zoals: zij leeft in armoede en heeft een gebrek aan eten, geld en kleding.

Climax (5)

Dit is een opsomming die naar een hoogtepunt voert.

Voorbeeld:

• Het team ging voor brons, hoopte toen op zilver, maar heeft goud gewonnen.
• Jij bent de liefste van het land, van Europa, van de wereld.

Anticlimax/omgekeerde climax (6)

Bij een anticlimax neemt de kracht of de spanning juist af.

Het is schitterend, prachtig, mooi, eigenlijk best aardig.

Het begrip 'anticlimax' wordt ook wel gebruikt als het einde van een verhaal, roman of film nogal teleurstellend is.

Je hebt mensen en mensen.

Dit is een:

1. Paradox
2. Anticlimax/omgekeerde climax
3. Repetitio
4. Enumeratio

Zij begon op het vmbo, ging naar havo, toen naar het hbo en zit nu op de universiteit.

1. Repetitio
2. Opsomming in drieën
3. Enumeratio
4. Climax

Vraag/herhaling

- repetitio?

- enumeratio?

drieslag en opsomming in drieën?

- climax?

- omgekeerde climax?

'Vanavond nog lichte, vanaf morgen matige en na het weekend strenge vorst.'

1. Repetitio
2. Enumeratio
3. Climax
4. Drieslag

Vroeger gold: verliefd, verloofd, getrouwd. Hoe is dat tegenwoordig?

1. Repetitio
2. Enumeratio
3. Climax
4. Drieslag

Geen gezeur: je bord leeg eten, de spullen in de vaatwasser zetten en dan snel aan je huiswerk voor morgen.

1. Repetitio
2. Enumeratio
3. Climax
4. Drieslag

Het vlees, de organen, de botten, de huid, de hoorns, echt alles van de koe wordt verwerkt tot producten.

1. Repetitio
2. Enumeratio
3. Climax
4. Drieslag

Om corona te stoppen moeten we testen, testen, testen.

1. Repetitio
2. Enumeratio
3. Climax
4. Drieslag

Herhaling metoniem en metafoor

Metoniem

Wie metonymie gebruikt, ‘verschuift’ zijn woordgebruik. Je zegt niet rechtstreeks wat je bedoelt, maar gebruikt een ander woord. Dat woord roept datgene wat je bedoelt als het ware op. 

Voorbeeld metoniem

• Wij krijgen een nieuwe badkamer. (bedoeld is: een nieuwe inrichting van de badkamer)
  
• Ik ben dol op de polderlandschappen van Willem Roelofs. (bedoeld is: schilderijen van polderlandschappen)
• In zo’n bloot badpak durf ik me niet te vertonen hoor. (bedoeld is: een badpak dat veel bloot laat zien)
  
• Zoek toch eens een leuk vriendje; je komt altijd maar aanzetten  met zo’n babyface. (bedoeld is: een (volwassen) man die een babyface heeft)
  
• Marianne Timmer won in 1998 en in 2006 goud. (bedoeld is: een gouden medaille)
  
• Ghana speelde vanavond zijn laatste groepswedstrijd. (bedoeld is: het Ghanese team, voetbalelftal o.i.d.)
• De schuwe pluimstaart klom heel snel de boom in. (bedoeld is: de eekhoorn (met pluimstaart))

Metafoor of metoniem?
Voordat we de bus instapten, telde de docent nog even de neuzen.

1. metafoor
2. metoniem

Met zo'n diploma gaan alle deuren voor je open.

1. Metafoor
2. Metoniem

metafoor of metoniem?
Iemand een veilige haven bieden

1. metafoor
2. metoniem

Metafoor of metoniem?
Mijn buurman houdt wel van een glaasje.

1. metafoor
2. metoniem

Mijn nieuwe kamer is een paleis geworden.

1. metafoor
2. metoniem

De fles smaakt altijd hetzelfde...

'De fles' =

1. metoniem
2. metafoor

Maken

startopdracht, opdracht 1, 2 en 5 (deze is in tweetallen)

blz. 26-29