deel 4: psycho-educatie, leefstijlvoorlichting en ethiek

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Psycho-educatie en leefstijlvoorlichting & ethiek

Deelopdracht: lesopbouw

Psycho-educatie, voorlichting en motiverende gespreksvoering:

Deel 1: Anorexia Nervosa, Boulimia Nervosa & Binge Eating Disorder 

Deel 2: Complexe zorg bij eetstoornissen en motiverende gespreksvoering 

Deel 3: Psychose, Schizofrenie

Deel 4: Leefstijlinterventies, psycho-educatie & ethiek 

Deel 5: Slaapstoornissen & Zorgplanning 

Aan het einde van de deelopdracht kun je:

• Uitleg geven over: psycho-educatie en leefstijlvoorlichting geven in (hoog)complexe situaties

• Ethisch en integer handelen bij zorgvragers met psychiatrische problematiek

Literatuur bij deze deelopdracht

Thema: Geestelijke gezondheidszorg

• Psychofarmacologie
  
• Recht en ethiek in de GGZ
  

             Introductie;

             Belangrijke Begrippen;

             Omgaan met ethische dilemma's in de GGZ.

• Psycho-educatie
  

Thema: Gezondheidsbevordering

• Gezondheidsbevordering het hele hoofdstuk
  
• Voorlichting, advies en instructie;
  

              Communicatie bij gezondheidsbevordering

• Aandachtpunten voor de branches;
  

              D. Aandachtspunten voor de geestelijke gezondheidszorg. 

Lesinhoud

• Psycho-educatie
• Leefstijlvoorlichting
• Ethisch en integer handelen

🧠 Psycho-educatie

🔺 Behandelvorm die helpt omgaan met symptomen, verloop en gevolgen van een            psychiatrische aandoening

🔺 Richt zich op zowel de cliënt als het systeem

🔺 Herstel van een psychiatrische ziekte en het voorkomen van decompensatie.

⚠️ Kenmerken:

🟡 WGBO verplicht zorgverleners om de cliënt te informeren (informed consent)

🟡 Betrekt het gehele systeem rondom de cliënt

🟡 Gericht op psychische aandoeningen

🟡 Onderdeel van herstel ondersteunende zorg

📉 Doel: Meer inzicht, betere coping  en herstelbevordering

🧠 Psycho-educatie

Een methodiek die helpt bij begrip en omgang met psychiatrische aandoeningen.

Geeft inzicht in symptomen, verloop en gevolgen.

🔹 Waarom?

✔️ Meer inzicht in eigen klachten

✔️ Betere coping en minder last van symptomen

✔️ Ondersteuning voor familie/naasten

✔️ Familie leert hoe ze het beste kunnen helpen

📉 Doel: Meer controle, betere omgang en verbeterde kwaliteit van leven

🧠 Hoe ziet een goede psycho-educatie eruit?

✅ Voorlichting op maat

✅ Goede afstemming

✅ Dialoog

✅ Herhaling

✅ Diverse voorlichtingsmaterialen

✅ Motiverende gespreksvoering

📜 Wetgeving & psycho-educatie:

🔹 WvGGZ, WGBO, BOPZ

🔹 Meer info: www.ggzrichtlijnen.nl

🗣 Doel: Betere bewustwording, inzicht en herstelondersteuning

🎯 Doel van Psycho-educatie

🟠 Vergroten van ziekte-inzicht

🟡 Bevorderen van medicatie- en therapietrouw

🟠 Leren omgaan met de ziekte

🟡 Voorkomen van terugval

🟠 Verbeteren van het functioneren

📉 Resultaat: Meer controle, betere zelfzorg en een hogere kwaliteit van leven

🧠 Fasen van Psycho-educatie

🟠 Fase 1: Weten – Inzicht krijgen in de aandoening

🟡 Fase 2: Accepteren – Leren omgaan met de realiteit

🟠 Fase 3: Handelen – Toepassen van kennis in het dagelijks leven

✋ Vier Vuistregels bij Informatieoverdracht

🟡 Stem communicatie af op de persoon

🟠 Kies passende hulpmiddelen en beoordeel ze

🟡 Controleer of de informatie is begrepen

🟠 Schakel specialisten in indien nodig

📉 Doel: Begrip, acceptatie en effectieve omgang met de aandoening

🧠 Wanneer Psycho-educatie?

🟠 Kan spontaan plaatsvinden in zorg en ondersteuning

🟡 Kan ook een specifieke taak zijn binnen begeleiding

✋ Belangrijke aandachtspunten:

🟡 Verschijnselen van de stoornis

🟠 Complexiteit & verloop van de aandoening

🟡 Behandelopties en mogelijkheden

🟠 Therapietrouw en het belang van volhouden

🟡 Risico op terugval of herhaling

📉 Doel: Inzicht, betere zelfzorg en stabiel herstel

🍏 Leefstijlvoorlichting

🟠 Gezondheidsbevordering door leefstijl

✔️ Zorgvrager heeft zelf de regie (in tegenstelling tot ziektecontrole)

🟡 Belangrijke thema’s:

🔸 Eetgewoontes

🔸 Slaaphygiëne

🔸 Roken & alcoholgebruik

🟠 Rol van de zorgverlener

✔️ Signaleren van leefstijlproblemen

✔️ Doorverwijzen naar passende interventies

❌ Niet verantwoordelijk voor de uitvoering

📉 Doel: Bewustwording & ondersteuning bij een gezondere leefstijl

🗣️ Leefstijlvoorlichting & Motiverende Gespreksvoering

🟠 Hoe worden thema’s besproken?

✔️ Door middel van motiverende gespreksvoering

✔️ Respectvolle & open benadering

🟡 Wat wordt vermeden?

❌ Negatieve of veroordelende opmerkingen

❌ Discussies die weerstand oproepen

📉 Doel: Stimuleren van eigen regie en positieve gedragsverandering

Wat is ethiek?

Ethiek gaat over wat goed en juist is. Het gaat om normen en waarden die bepalen hoe we ons gedragen en keuzes maken.

Wat is beroepsethiek?

Beroepsethiek zijn de ethische normen en waarden die gelden binnen een bepaald beroep, zoals de zorgsector.

Wat wordt bedoeld met
ethisch handelen?

Ethisch handelen

Ethisch handelen betekent dat je keuzes maakt en acties onderneemt op basis van ethische overwegingen, rekening houdend met de belangen en waarden van alle betrokkenen.

Verschillen in waarden

Beroepswaarden en -normen kunnen verschillen van jouw eigen waarden en die van de zorgvrager en zijn of haar omgeving. Het is belangrijk om hier rekening mee te houden en respectvol om te gaan met deze verschillen.

Ethische dilemma's herkennen

Ethische dilemma's zijn situaties waarin je voor lastige keuzes komt te staan, waarbij verschillende waarden en belangen met elkaar conflicteren. 

Het is belangrijk om deze dilemma's te kunnen herkennen!

Ethische dilemma's bespreekbaar maken

Het is belangrijk om ethische dilemma's bespreekbaar te maken met je afdeling, collega's en leidinggevenden. 

Dit helpt bij het vinden van oplossingen en het leren van situaties.

Stappenplan bij ethische vragen

Bij het beantwoorden van ethische vragen kan een stappenplan helpen. 

Dit stappenplan bestaat uit:

• Het analyseren van de situatie
• Het afwegen van verschillende opties 
• Het maken van een keuze.

Protocollen als hulpmiddelen

Protocollen zijn hulpmiddelen die richtlijnen geven voor het handelen in bepaalde situaties. 

Het is belangrijk om te beseffen dat protocollen geen wetten zijn en dat er situaties kunnen zijn waarin je ervan moet of mag afwijken.

Afwijken van een protocol

Het is soms nodig of toegestaan om van een protocol af te wijken, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een ethisch dilemma. 

Het is belangrijk om te kunnen bepalen wanneer en hoe ver je van een protocol mag of moet afwijken.

Meldrecht en meldplicht

Meldrecht geeft jou als zorgverlener het recht om zaken te melden, bijvoorbeeld bij vermoedens van kindermishandeling. 

Meldplicht daarentegen verplicht jou om bepaalde zaken te melden, bijvoorbeeld bij besmettelijke ziekten. 

Het is belangrijk om het verschil tussen meldrecht en meldplicht te kennen.

Vertrouwensrelaties

In vertrouwensrelaties, zoals die tussen een zorgverlener en een cliënt, is het belangrijk om op een bepaalde manier te handelen. 

Het is echter ook belangrijk om te kunnen discussiëren over hoe en waarom je op een bepaalde manier handelt.

Wanneer dwing je een cliënt om medicatie te nemen?

Hoe ga je om met een cliënt die gevaar loopt door een ongezonde leefstijl?

Situatie:

Je bent verpleegkundige op een GGZ-afdeling en begeleidt cliënten met psychiatrische problematiek. Eén van je cliënten is Dhr. De Vries (45 jaar, schizofrenie). Hij heeft overgewicht, rookt veel en beweegt nauwelijks. Zijn psychiater heeft medicatie voorgeschreven, maar hij neemt deze onregelmatig in omdat hij denkt dat hij ze niet nodig heeft. Zijn familie maakt zich zorgen.

Casusanalyse

• Wat zijn de uitdagingen bij het geven van psycho-educatie en leefstijlvoorlichting aan Dhr. De Vries?
• Welke ethische dilemma’s zie je? (Bijv. dwingen vs. autonomie respecteren)
• Hoe kun je ethisch en integer handelen in deze situatie?
• Welke communicatietechnieken zou je gebruiken?

Afronding

• Belang van psycho-educatie en leefstijlvoorlichting bij psychiatrische zorgvragers.
• Ethisch en integer handelen betekent soms moeilijke keuzes maken.
• Communicatie en motiverende gespreksvoering zijn cruciaal.
• Vraag: Hoe ga jij dit toepassen in je stage of werk?

Aan het einde van de deelopdracht kun je:

• Uitleg geven over: psycho-educatie en leefstijlvoorlichting geven in (hoog)complexe situaties

• Ethisch en integer handelen bij zorgvragers met psychiatrische problematiek

Volgende les

Deel 5: Slaap en Slaapproblemen

Frank van Schie en Dorothé Peters zijn aanwezig van 9.30 uur tot 10.30 uur