5.1 Handel met de West

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

5.1 

Handel 

met de West

5.1

Handel

met de West

Lesdoel:

• Je leert over het (dubieuze) handelen van de WIC.
• Je leert over het nut van cartografie in de 17de eeuw.
• Je leert over de ontwikkeling van de landschapsschilderkunst in de 17de eeuw.

• 1621 WIC opgericht (West-Indische Compagnie)
• Vooral Kaapvaart: kapen van vijandelijke schepen. Bijvoorbeeld Piet Hein die de Spaanse zilvervloot verovert voor de kust van Cuba!!!
• Later ook delen van Brazilië en Afrikaanse kust veroverd; driehoekshandel tussen Nederland, West-Afrika en Amerika.

Joan Blaeu - Atlas Major - 1662

Als handelscentrum van de wereld wordt Amsterdam ook het centrum voor het maken van landkaarten: cartografie. De firma Blaeu uit Amsterdam speelt hier de grootste rol in. Hun boekhandel zat vlakbij de Amsterdamse haven. Zo ontvingen ze direct van de schepen informatie over nieuwe ontdekkingen door astronomen, kooplieden en zeelieden.

https://www.canonvannederland.nl/nl/atlasmaior

Filmpje: 0:18 tot 6:25

De Prefectuur Paranambuca (Pernambuco, Brazilië) (1662)

Atlassen met kaarten dienen een wetenschappelijk doel, maar het zijn ook ware kunstwerken om mee te pronken. Rijk geïllustreerd met opmerkelijke details en kostbare goudverf. De Atlas Major is net zo duur als een schilderij van Rembrandt.

In 1636 wordt Johan Maurits van Nassau gouverneur van de kolonie Nederlands-Brazilië. Mauritsstad wordt de hoofdstad en hij laat er een paleis voor zichzelf bouwen.

Hij laat wetenschappers en kunstenaars overkomen om de kolonie in kaart te brengen.

Eén van de kunstenaars is de Haarlemse schilder Frans Post....

Frans Post: Uitzicht over Mauritsstad, hoofdstad van Nederlands-Brazilië.

Johan Maurits van Nassau had, naast een naar hem vernoemde stad in Brazilië, ook nog een leuk huisje in Den Haag: het Mauritshuis. 

Het Mauritshuis, gelegen aan het plein de Hofvijver in Den Haag, werd oorspronkelijk gebouwd als residentie voor Johan Maurits van Nassau-Siegen. Het werd ontworpen door de Nederlandse architect Jacob van Campen en gebouwd tussen 1636 en 1641. Na Johan Maurits' terugkeer uit Brazilië werd het gebouw echter door de Nederlandse staat overgenomen en omgebouwd tot een museum. Tegenwoordig herbergt het Mauritshuis een wereldberoemde collectie van schilderijen uit de Gouden Eeuw van Nederland, waaronder werken van Vermeer, Rembrandt, Rubens en andere meesters.

Frans Post: Gezicht op Olinda, Brazilië (1662)

Frans Post schilderde naast wetenschappelijke, nauwkeurige afbeeldingen ook meer vrije schilderijen over het exotische Braziliaanse landschap en zijn dieren en planten. Deze waren zeer populair onder rijke burgers in Nederland.

Kenmerken landschapsschilderkunst 17-de eeuw:

• Alledaags tafereel
  
• Landschap natuurgetrouw weergegeven
  
• Lage horizon (lucht en water nemen een belangrijke plaats in.

Typisch voor Hollandse lanschapsschilderkunst zijn de lage horizons met indrukwekkende wolkenpartijen.

Salomon van Ruysdael: Gezicht op Deventer vanuit het noordwesten, 1657

Simon de Vlieger: Strandgezicht, 1643

Jan van Beerstraten: Slag bij Ter Heijde, 1653-1666, voorbeeld van een zeeslagschilderij, als een vorm van verslaglegging.

• 1637: verovering fort Elmina; Goudkust Ghana.
• Handel in goud, ivoor, peper én slaven. 
• Slaven getransporteerd naar Brazilië, Suriname en de Antillen.
• Drank, wapens en buskruit naar Ghana toe en daarvandaan slaven om te werken op de plantages, en van de plantages o.a. suiker, koffie, cacao, katoen en tabak terug naar Nederland 

Daniel Vertangen - Dubbelportret - Jan Valckenburgh en Dina Lems (ca. 1660)

In schilderijen pronkten de rijke Nederlanders met hun 'verdiensten'.

Hier zie je de Nederlandse leider van fort Elmina aan de Goudkust in Ghana, Jan Valckenburgh. Hij heeft een harnas aan en een commandeursstaf. 

De jongen op de achtergrond wordt een 'huisslaaf' genoemd. Hij draagt een gouden penning van Fort Elmina. Het goud en de bediende symboliseren de handelswaar van de Goudkust.

Mevrouw Lems toont haar rijkdom in de parelkettingen die ze draagt. 

Ze wijst ook naar een peperdure peperplant. Peper werd beschouwd als een luxeartikel en kon worden gebruikt om andere luxegoederen te kopen, zoals zijde, speciale stoffen, juwelen, porselein en fijn aardewerk.

Verwerking: