les 4: handel met oost en west

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

les 4: Handel met oost / west

Deze les:

- info oost / west 

- keuze: verwerkingsopdracht

- woordweb bijwerken

Vraag 5: Noem 4 aspecten van de vormgeving van de Nederlandse barokschilderkunst die je terugziet in dit werk. 

Noem 2 kenmerken van geuzenliederen die de populariteit bevorderen.

Vraag 5 - antwoord

Vier van de volgende: 

• Grote licht-donkercontrasten; 

• Diagonale richtingen in de compositie; 

• Gedetailleerde stofuitdrukking; 

• Interactie tussen geportretteerden (blikrichting, gebaren) stuurt onze blik; 

• De aandacht van de kijker wordt gestuurd naar een moment van actie (moment suprême) --> Noteer dit kenmerk nog bij je aantekeningen van barokschilderkunst van vorige week!

Lesdoelen

Na deze les kun je uitleggen:

- welke rol ontdekkings- en handelsreizen hebben op de kunst 

- wat daarbij de rol is van westers superioriteitsdenken

- enkele genres uit de schilderkunst herkennen en benoemen

Amsterdam Stapelmarkt

• Weergave van andere culturen in de kunst
  

Bestudeer het portret op de vorige slide. Beschrijf hieronder:

1. See: wat zie je? Beschrijf puur wat je ziet, zonder mening, invulling, interpretatie.
2. Think: wat denk je dat je voor tafereel ziet? Wie zijn dit? Wat doen ze? ...?
3. Wonder: wat vraag je je af over dit werk? Welke vragen wil je stellen om het werk beter te kunnen begrijpen?

See Think Wonder

Cnoll was opperkoopman van de VOC in Batavia. In die positie kon hij, naast zijn officiële functie, privéhandel drijven en in korte tijd schatrijk worden. Cornelia was de dochter van een VOC-koopman en een Japanse courtisane. Dit portret toont de weelde waarin zij leefden. De kleding – de laatste Hollandse mode – is verrijkt met de kostbaarste juwelen. Op de achtergrond staan twee van hun 50 tot slaaf gemaakte bedienden.

Delfts blauw of nep-Chinees porselein?

Chinees porselein is in de 17e eeuw immens populair in Nederland. Nadat de import uit China wordt bemoeilijkt, proberen de Delftse pottenbakkers dit zo goed mogelijk te benaderen. Met succes, Delfts blauw wordt Hollandser dan Hollands en in alle vormen en maten besteld en gemaakt.

Chinese toeristen kopen tegenwoordig massaal Delfts blauw als souvenir...

Zie afbeelding op de vorige slide. Wat is een typisch Nederlands beeldelement en wat is een typisch Chinees beeldelement?

B

l

o

e

m

p

i

r

a

m

i

d

e

Wat is kenmerkend Chinees aan de bloedpiramide links (zie vorige slide)? Kijk vooral naar de vorm.

Pronk

Stilleven (Vanitas - tijdelijkheid van het leven)

Een vanitasstilleven staat voor de vergankelijkheid van het leven (memento mori). Hoe wordt dit in je het schilderij op de vorige slide gesymboliseerd? Noem minimaal 3 symbolen.

Algemene kenmerken van de 17e -eeuwse verzamelaar:

- Plezier in de zichtbare werkelijkheid, al dan niet gemanipuleerd

- Neiging tot moraliseren, thema’s als vergankelijkheid en ijdelheid (= leegheid, zinloosheid) met verwijzingen naar de literatuur

- Belangstelling voor de wetenschap, botanie (=plantenkunde), verzamelen van uitheemse producten

- Documenteren van de uitheemse wereld

Pronkstilleven Roelant Saverij

63 variëteiten bloemen en 44 verschillende soorten dieren

Zie vorige slide.
Het schilderij van Post (links) past goed bij de Nederlandse landschapsschilderkunst van de 17e eeuw (Va Goyen, rechts). Noem twee overeenkomsten tussen de beide werke.

Veel lucht / water

Kleine mensfiguren

Aandacht voor details

Lage horizon

Realistische weergave

Jan Valckenburgh, hier in vol ornaat met harnas en commandeursstaf, was tweemaal directeur-generaal van Elmina aan de Afrikaanse Goudkust. De tot slaaf gemaakte man draagt een gouden penning met het fort van Elmina, dat ook op de achtergrond is afgebeeld. Valckenburgh ontving de penning van de West-Indische Compagnie voor zijn goede diensten. Het goud én de Afrikaanse man staan symbool voor de handelsproducten aan de Goudkust.

Valckenburgh was getrouwd met Dina Lems, dochter van een ambtenaar van de West-Indische Compagnie. Dat zij welvarend was, blijkt wel uit de vele parelsnoeren die ze draagt. Haar vader en echtgenoot vergaarden rijkdom met de handel in tot slaaf gemaakte mensen, ivoor en goud. Maar ook met grein, een soort peper, dat werd geteeld aan de Afrikaanse westkust. Dina wijst niet voor niets naar de greinplant naast zich.

Hoe zie je dat het een dubbelportret is (zie vorige slide)?

17e eeuwse schildergenres tot nu toe

Portret: huwelijksportret, groepsportret (schuttersstuk)

Landschap: zeestuk / zeegezicht, landschap. Ook: winterlandschap, stadsgezicht.

Stilleven: pronkstilleven, vanitasstilleven

Schilders gaan zich specialiseren!

Bonusopdrachten periode 3

Hw: 0,2

woordweb 0,2 (vul nog aan met de info van vandaag!)

keuze-opdracht (volgt hierna): 0,1

Keuze-opdracht (bonus)

Creatieve opdracht (als je graag visueel werkt): Maak een ontwerp voor een Delfts Blauw-bord met:

1.In het midden een typisch Nederlandse voorstelling.

2.In de rand motieven geïnspireerd door de Chinese kunst.

3.Voeg een korte uitleg toe over de invloeden van handel en cultuuruitwisseling.

Onderzoekende opdracht: Vergelijk Jacob Coemans dubbelportret met een ander portret uit de 17e eeuw waarin een tot slaaf gemaakte is afgebeeld.

1.Hoe wordt macht en status weergegeven? Wat zegt dit over het westerse superioriteitsdenken?

2.Schrijf een kort verslag van jullie analyse.

Historische opdracht

Analyseer een kaart van Joan Blaeu en leg uit hoe cartografie zowel een wetenschappelijke als artistieke functie had.

Schrijf een kort verslag over de rol van kaarten in koloniale expansie.

Creatieve schrijfopdracht

Schrijf een brief of dagboekfragment vanuit het perspectief van een 17e eeuwse kunstenaar die een portret maakt in Batavia.

Beschrijf hun ervaringen, emoties en kijk op kunst en handel.