wk 43 2v koppelteken en aanvoegende wijs

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Welkom 2v

Aan het einde van deze les:

- ...Kun je het koppelteken en het weglatingsstreepje op de juiste wijze inzetten.

- Kun je de aanvoegende en gebiedende wijs op de juiste wijze spellen

Wat gaan we vandaag doen?

• Uitleg: koppelteken en weglatingsstreepje
• Oefenen
• Uitleg: aanvoegende wijs
• Oefenen
• Afronden 

Leenwoorden

Leenwoord = woord afkomstig uit een andere taal die in het Nederlands terecht zijn gekomen.

Allerlei gebieden, en meerdere talen, bijv:

-Sport: keeper, goal, stick

-Eten: spaghetti, nasi, tiramisu

-Kleding: bolero, sombrero

-Uiterlijke verzorging: make-up, lotion

-Computers: deleten, e-mailen.

De meeste woorden die we overnemen uit andere talen, worden in de loop van de tijd aangepast aan het Nederlandse spellingsysteem.

Leenwoorden Engels:

• Een samenstelling van Engelse woorden schrijf je in het Nederlands als één woord: latenightshow, voicemail.
  
• Als het rechter deel van de samenstelling een Engels voorzetsel is, plaats je een koppelteken: time-out, all-in.
  
• Sommige combinaties worden gezien als een woordgroep. Dan schrijf je de delen los: second opinion, low budget.

Leenwoorden Frans:

• Veel Franse woorden schrijf je in het Nederlands zonder accenttekens: 

controle, debacle, ragout.

• De accenten op de e blijven behouden als dat nodig is om de uitspraak aan te geven:
  

– Soms schrijf je een accent aigu, zoals bij decolleté; (maar: allee.)

– Soms schrijf je een accent grave, zoals bij crèche.

– Soms schrijf je een accent circonflexe, zoals bij enquête.

In een woord dat als echt Frans wordt aangevoeld, blijven alle accenttekens staan. Dat geldt vooral voor woordgroepen (déjà vu).

Koppelteken en weglatingsstreepje

Beide een liggend streepje ( - )

v-snaar

voor- en nadelen

In sommige woorden schrijf je een koppelteken. Je voorkomt zo dat je een woord verkeerd uitspreekt door bijv. klinkerbotsing.

zeeegel -> zee-egel,

meeeten -> mee-eten

autoonderdelen -> auto-onderdelen

Koppelteken (-) 

• Samenkoppelingen:  kop-en-schotel, doe-het-zelfzaak
• Samenstellingen:

- botsende klinkers: milieu-inspectie, zo-even (maar niet: koffieautomaat)

- letters, cijfers, andere tekens: vwo-diploma, A3-formaat (maar niet als je een afkorting als woord uitspreekt zoals pincode, simkaart)

- aardrijkskundige namen: Noord-Spanje, Nieuw-Vennep

- bij woorden met voorvoegsels: adjunct-directeur, kandidaat-notaris

- als tweede deel samenstelling een hoofdletter heeft: pro-Russisch, on-Nederlands

- gelijkwaardige woorden: trainer-coach, minister-president

- leenwoorden uit Engels met als tweede deel een voorzetsel: make-up, play-off

Weglatingsstreepje

Als je een deel van een woord weglaat (bij herhaling)

Zon- en feestdagen 

Op- en aanmerkingen

Krantenverkopers en -bezorgers

Het streepje komt dan op de plaats van het weggelaten deel van het woord. 

Het weglatingsstreepje kun je niet toepassen wanneer je een heel woord weglaat

Bijv: hoge en lage cijfers

oude en nieuwe informatie

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
DNA-onderzoek

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
domino-effect

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
elite-eenheid

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waar doe je het weglatingsstreepje?

1. Hij geeft autorijlessen en -cursussen.
2. Hij geeft -rijlessen en autocursussen.

Weglatingsstreepje?

1. keelarts, neusarts en oorarts
2. -keel, -neus en -oorarts
3. keel-, neus- en oor-arts
4. keel-, neus- en oorarts

Hoe is het weglatingsstreepje goed gebruikt?

1. waak- en zorgzaam
2. waakzaam en zorg-
3. waak en -zorgzaam

Maken: Digitale boek Cursus 7 Spelling

Wat:          Cursus 7 Spelling: Paragraaf 4 Koppelteken - opdracht 1 t/m 4

Hoe:         Zelfstandig

Nodig:     Laptop

Tijd:          15 min

Geluid:     Stilte

Hulp:        Docent loopt rond, steek je hand op bij vragen.

Klaar:        Lekker lezen in je leesboek. Schrijf een mailtje naar [e-mail] met daarin jullie      

namen en de titel van je boek.

Wat heb je geleerd?

Doel:

Aan het einde van deze les:

.- ...Kun je koppeltekens en weglatingsstreepjes op de juiste manier inzetten.

Welkom 2v

Aan het einde van deze les:

- ...Kun je de gebiedende en aanvoegende wijs op de juiste wijze spellen en weet je wat moet weten en kunnen op de toets Spelling.

Wat gaan we vandaag doen?

• Koppelteken en weglatingsstreepje
• Gebiedende en aanvoegende wijs
• Oefenen
• Weten en kunnen SO Spelling
• Afronden 

Koppelteken (-) 

• Samenkoppelingen:  kop-en-schotel, doe-het-zelfzaak
• Samenstellingen:

- botsende klinkers: milieu-inspectie, zo-even (maar niet: koffieautomaat)

- letters, cijfers, andere tekens: vwo-diploma, A3-formaat (maar niet als je een afkorting als woord uitspreekt zoals pincode, simkaart)

- aardrijkskundige namen: Noord-Spanje, Nieuw-Vennep

- bij woorden met voorvoegsels: adjunct-directeur, kandidaat-notaris

- als tweede deel samenstelling een hoofdletter heeft: pro-Russisch, on-Nederlands

- gelijkwaardige woorden: trainer-coach, minister-president

- leenwoorden uit Engels met als tweede deel een voorzetsel: make-up, play-off

Weglatingsstreepje

Als je een deel van een woord weglaat (bij herhaling)

Zon- en feestdagen 

Op- en aanmerkingen

Krantenverkopers en -bezorgers

Het streepje komt dan op de plaats van het weggelaten deel van het woord. 

Het weglatingsstreepje kun je niet toepassen wanneer je een heel woord weglaat

Bijv: hoge en lage cijfers

oude en nieuwe informatie

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
elite-eenheid

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
domino-effect

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Waarom heeft het woord
een koppelteken?
elite-eenheid

1. Het woord is een aardrijkskundige aanduiding of afleiding hiervan
2. Het woord is een samenstelling die je anders verkeerd zou uitspreken
3. Het woord is een samenstelling waarin een cijfer, symbool of afkorting voorkomt
4. Het woord is geen samenstelling en anders zou je het verkeerd uitspreken

Hoe is het weglatingsstreepje goed gebruikt?

1. waak- en zorgzaam
2. waakzaam en zorg-
3. waak en -zorgzaam

Aanvoegende en gebiedende wijs

Leve de koningin! = Aanvoegende wijs 

Klinkt vaak als oud-Hollands.

Gebruikt bij vaste uitdrukkingen / tegenwoordige tijd - of vt van zijn: ware / eindigt vaak op -e

Wens: Het ga je goed

Aansporing: Men neme 50 gram suiker en een theelepel kaneel

Toegeving: Samir wil koste wat kost naar de universiteit

Berusting: Helaas het zij zo

Niet-werkelijkheid: Ware de brandweer op tijd gearriveerd, dan was het anders afgelopen.

Meervoud: komt er een N achter - Mogen de weergoden ons goed gezind zijn.

Aanvoegende en gebiedende wijs

Ruim eerst even je kamer op = gebiedende wijs

Heeft GEEN onderwerp

Vaak bevel, advies of waarschuwing

- Kijk uit voor zakkenrollers

- Kom eens hier

- Neem even lekker een paar dagen vrij

Ik-vorm tegenwoordige tijd, ook als je het tegen meerdere mensen hebt.

Maken: Digitale boek Cursus 7 Spelling

Wat:          Paragraaf 10 Aanvoegende en gebiedende wijs opdracht 1 tm 5

                    Paragraaf 4 Koppelteken - opdracht 1 t/m 4

Hoe:         Zelfstandig

Nodig:     Laptop

Tijd:          15 min

Geluid:     Stilte

Hulp:        Docent loopt rond, steek je hand op bij vragen.

Klaar:        Maak ter voorbereiding op je SO,  ook Paragraaf 9 opdracht 1 t/m 4 van herhaling jaar 1 spelling (digitaal)

Weten en kunnen Cursus 7: Spelling

Paragraaf 1 (digitaal): Leerstof uit jaar 1

Paragraaf 2: Leestekens (dubbele punt, aanhalingstekens, komma's en citaten - directe en indirecte rede)

Paragraaf 3: Leenwoorden (je kunt Franse en Engelse leenwoorden op de juiste wijze spellen)

Paragraaf 4: Koppelteken en weglatingsstreepje (je kunt het koppelteken en het weglatingsstreepje op de juiste wijze inzetten)

Paragraaf 9 (digitaal): herhaling werkwoordspelling jaar 1 (leerstof jaar 1)

Paragraaf 10: Aanvoegende en gebiedende wijs (je kunt de aanvoegende en de gebiedende wijs herkennen en op de juiste wijze spellen)

Extra oefening: digitale module - mijn taken - voorbereiden SO Spelling - extra oefening

Kahoot

Kahoot:

https://play.kahoot.it/v2/?quizId=ea5ef68c-8c18-4959-8b2a-fd1bef9123fc&hostId=87034e5d-57f6-48a8-b74e-343aeff8d0c5

Wat heb je geleerd?

Doel:

Aan het einde van deze les:

- ...Kun je de gebiedende en aanvoegende wijs op de juiste wijze spellen en weet je wat moet weten en kunnen op de toets Spelling.

Hoeveel vertrouwen in deze SO?

Schaal van 1 TOT 5?

1 = Heel weinig

5 = Superveel!