Leiderschap

Leiderschap

Leiderschap p50

Coördinatie in een groep : 

* 1 leider of

* Zelfsturend team = groep die gezamenlijk verantwoordelijk is om een bepaalde opdracht tot een goed einde te brengen (bvb. leiders in Chiro) 

Leiderschap p50

Drie belangrijke kenmerken :

1. Gezamenlijke verantwoordelijkheid : elk groepslid is mee verantwoordelijk 
2. Zelfsturing : groep beslist zelf hoe opdracht wordt uitgevoerd
3. Resultaatgerichtheid : doel = opdracht zo goed mogelijk uitvoeren

Leiderschap p50

Oefening p50 : Werk je tijdens groepswerk liever met een leider of met een zelfsturend team? Geef enkele argumenten voor je voorkeur.

• Persoonlijk antwoord
• bvb zelfsturend team : meer indiviuele vrijheid, inspraak, iedereen verantwoordelijkheid
• bvb 1 leider : iemand die knopen doorhakt, tijdswinst

Leiderschap p50

Leider : veel taken bij begeleiden groep :

• resultaten => taakgericht leiderschap
  
  
• relaties binnen groep => relatiegericht leiderschap

Leiderschap p50

Oefening p50 : Geef voorbeelden van beide soorten taken. In welke groepen komen ze vooral voor?

• Gericht op resultaten: taken verdelen, een planning opstellen, instructies geven, resultaten controleren => vooral in een bedrijfsteam, groepswerk, sportteam.
• Gericht op relaties: motiveren, conflicten oplossen, de sfeer erin houden => vriendengroepen, hobbyclubs...

Leiderschap p51

Lees onderzoek p. 51

Oefening : Welk type leiderschap past het best bij jou? Waarom? => persoonlijk

 situatie

Leiderschap p51

Is taakgericht of relatiegericht LS het meest effectief??

=> contingentiemodel Fiedler

=> situatie bepaalt meest effectieve leiderschap:

- sterk leiderschap : persoonlijke stijl leider past bij situatie

- passende leiderschap : groep functioneert beter

- slecht passende vorm : ongewenste gevolgen (stress, burn out)

Leiderschap p51

meten leiderschapsstijl: LPC-score = Least preferred coworker :

18 tegengestelde adjectieven :

=> hoge score: relatiegerichte stijl

=> lage score: taakgerichte leider

Leiderschap p51

LPC - score :

Leiderschap p51

Fiedler : gunstigheid situatie meten 

=> rol drie factoren :

1.  relaties met de groep
2. mate waarin taak gestructureerd is
3. macht leider

Leiderschap p51

!!! Combinatie bepaalt hoe gunstig situatie is :

 - relaties weegt meest door : mate groep leider vertrouwt en waardeert

 - macht weegt minst door : mate van feitelijke macht

 - mate structuur taak : duidelijke instructies 

Leiderschap p52

Fiedler :

Gunstige situatie : goede relatie leider en groep + duidelijke taak => macht leider doet er minder toe

Ongunstige situatie : slechte relatie + onduidelijke taak

Gemiddelde situaties : combinatie gunstige + ongunstige factoren

Leiderschap p52

Leiderschap p52

Onderzoek Fiedler : 

• Leider lage LPC-score => taakgerichte leider = beste keuze in heel gunstige of ongunstige situaties 
• leider hoge LPC-score => relatiegerichte leider = beste keuze bij gemiddelde situaties.

Leiderschap p52

Oefening p52 : Zoek een verklaring voor de resultaten :

• Gunstige situatie : alles loopt goed, dus tussenkomst is minder nodig. Taakgerichte leiders komen weinig tussen zolang het werk goed blijft. Relatiegerichte leiders zullen zich eerder mengen en leiden zo eerder van de taak af of worden als bemoeizuchtig gezien.

 

Leiderschap p52

Oefening p52 : Zoek een verklaring voor de resultaten :

• Gemiddelde situatie : relatiegerichte leider voelt aan wat de groep nodig heeft om beter te functioneren. Een taakgerichte leider kan door een te hoge focus op de taak de stress verhogen.

 

Leiderschap p52

Oefening p52 : Zoek een verklaring voor de resultaten :

• Ongunstige situatie : taakgerichte leiders doen het beter, omdat er in een crisissituatie iemand nodig is die kordaat beslissingen neemt.

 

Leiderschap p52

Fiedler : leiders kunnen stijl wijzigen naargelang situatie 

=> dus niet altijd taakgericht OF relatiegericht gedrag! 

MAAR LPC-score toont wel hun natuurlijke focus

 

Leiderschap p52

Oefening p52 : Welke leiderschapsstijl zal het best passen in deze situaties? Leg telkens uit waarom?

A. Je bent leider op het speelplein. Een groep kinderen is verstoppertje aan het spelen. Dat loopt goed. De kinderen amuseren zich dol.

• Taakgericht: de situatie is gunstig. Laat de kinderen rustig verder spelen en onderbreek evt voor 4-uurtje

Leiderschap p53

Oefening p53 : Welke leiderschapsstijl zal het best passen?

B. Je traint een hockeyteam. ... 

• Taakgericht : de situatie is ongunstig. Er moet opgetreden worden om de crisis aan te pakken : duidelijke afspraken, andere trainingsmethoden. Daarna een relatiegerichte aanpak om de cohesie te vergroten.

Leiderschap p53

Oefening p53 : Welke leiderschapsstijl zal het best passen?

B. Je traint een hockeyteam. ... 

• Taakgericht : de situatie is ongunstig. Er moet opgetreden worden om de crisis aan te pakken : duidelijke afspraken, andere trainingsmethoden. Daarna een relatiegerichte aanpak om de cohesie te vergroten.

Leiderschap p53

Oefening p53 : Welke leiderschapsstijl zal het best passen?

C. Je bent als deel van een groepje werkstudenten aan de slag in een supermarkt ... .. 

• Relatiegericht : de taken zijn duidelijk en de chef heeft macht, maar de relatie zit niet goed. De chef zal daarop moeten inzetten als hij wil dat het team samen blijft.

Leiderschap p53

Bekijk het fragment van de Universiteit van Nederland (15'40") Zijn vrouwen betere leiders dan mannen?

Welk verband kun je leggen tussen het experiment in het begin van de lezing en het contingentiemodel?

• We verkiezen in crisissituaties (oorlog) een mannelijke leider, mogelijk omdat we die als taakgericht beoordelen. In vrede verkiezen we een vrouwelijke leider, van wie we vermoeden dat die meer op relaties gericht zal zijn. 

Leiderschap p53

Geef enkele voorbeelden uit de dierenwereld die aantonen dat mannelijk en vrouwelijk leiderschap een evolutionaire basis hebben.

• Bij chimpansees: mannetjes nemen de leiding als er een conflict tegen andere groepen wordt uitgevochten; vrouwtjes nemen de leiding als er conflicten binnen de groep beheerst moeten worden.

Leiderschap p53

Geef enkele voorbeelden uit de dierenwereld die aantonen dat mannelijk en vrouwelijk leiderschap een evolutionaire basis hebben.

• Bij olifanten: in gevaarlijke situaties, als de groep beschermd moet worden, neemt een mannetje de leiding; als er water gezocht wordt (dus als op ervaring een beroep wordt gedaan), volgt de kudde het oudste vrouwtje.

Leiderschap p53

Geven mannen en vrouwen anders leiding?

• Over het algemeen zijn mannen meer autoritair en dominant. Vrouwen zijn gemiddeld meer egalitair, democratischer en warmer. 

Leiderschap p54

Waarom zijn vrouwen in de huidige bedrijfscultuur goede leiders?

• Verbindend leiderschap wordt momenteel als belangrijk gezien. Er wordt meer gewerkt met zelfsturende teams, waar meer wordt samengewerkt en minder ruimte is voor een autoritaire aanpak. 

Leiderschap p54

Waarom zijn vrouwen in de huidige bedrijfscultuur goede leiders?

• Verbindend leiderschap wordt momenteel als belangrijk gezien. Er wordt meer gewerkt met zelfsturende teams, waar meer wordt samengewerkt en minder ruimte is voor een autoritaire aanpak. 

Leiderschap p54

Wat stelt professor Van Vugt voor zodat er meer vrouwen een leidinggevende functie zouden bereiken?

• Een meer verbindende, egalitaire cultuur in de organisatie.
• De leiding bottom-up verkiezen, medewerkers laten beslissen over leiding
• meer teamsport voor vrouwen 

Groepsdynamica

Groepsdynamica in KO p54

Groepsdynamica = alle processen in een groep

Positieve groepsdynamiek = continue proces waarbij de pedagogische medewerkers en kinderen zich onderdeel voelen van een samenhorige groep = een groep waarin ze zich samen veilig voelen om zichzelf te zijn, te spelen en te leren, te exploreren en hun grenzen aan te geven.  

5. Groepsdynamica in KO p55

Veel onderzoek richt zich op relatie medewerker - individueel kind NIET op dynamiek en relaties in de groep!

Toch is die groepsdynamiek belangrijk WANT 

- kinderen hechten zich aan de pedagogisch medewerker

- kinderen hechten zich aan andere kinderen

- negatieve groepsdynamiek kan leiden tot negatieve effecten:* kinderen voelen zich minder veilig in de groep

              * kinderen ervaren (mogelijk) meer stress  

5. Groepsdynamica in KO p55

Positieve groepsdynamiek = belangrijk =>  ontwikkeling

1.  beter welbevinden
2. beter ‘thuisvoelen’
3. meer positieve interacties
4. complexer spel met meer betrokkenheid, motivatie en leerwinst
5. vertonen van meer inclusief gedrag tov leeftijdsgenootjes

5. Groepsdynamica in KO p55

Positieve groepsdynamiek stimuleren door :

• gezamenlijke groepsidentiteit
• goede groepsorganisatie
• vertrouwen in groep vergroten => belang van afspraken!
• versterk onderlinge verantwoordelijkheid
• vertoon voorbeeldgedrag

5. Groepsdynamica in KO p55

1. gezamenlijke groepsidentiteit :

identiteit als groepslid kinderopvang is één van de meerdere identiteiten

die groepsidentiteit moet je benadrukken

bijvoorbeeld door groepsnaam / groepsspel

elke dag welkom heten met hetzelfde lied of spel

5. Groepsdynamica in KO p55

2. Goede groepsorganisatie :

= alle maatregelen die een pedagogisch begeleider neemt om een klimaat te scheppen waarin kinderen kunnen leren, spelen en werken bvb. afspraken, spelletjes waar je iedereen bij betrekt (samenhorigheid)

5. Groepsdynamica in KO p56

3. Vergroot het vertrouwen in de groep : kinderen moeten kunnen vertrouwen op elkaar en de begeleider. 

=> binnen groepsidentiteit aantal afspraken maken

=> sensitief zijn voor wat er in de groep gebeurt + verwoorden naar kinderen

5. Groepsdynamica in KO p56

4. Versterk de onderlinge verantwoordelijkheid : verantwoordelijkheid hoort bij vertrouwen 

=> voor elkaar willen zorgen is gedeelde verantwoordelijkheid als groep 

=> verantwoordelijkheid kan je versterken of vergroten

~> gezamenlijke regulatie (tekst p57 bovenaan) 

5. Groepsdynamica in KO p57

5. Vertoon voorbeeldgedrag : in je interacties met kinderen én medewerkers 

=> hierdoor kunnen vertrouwen en verantwoordelijkheid vergroten

= gedrag modelleren : + of - bekrachtigen

sociaal leren, imitatie, beïnvloeding, spiegelneuronen, kameleoneffect

5. Groepsdynamica in KO p57

5. Voorbeeldgedrag :

- met jonge kinderen gedrag modelleren (voordoen + positief bekrachtigen)

- in de interacties met kinderen tonen dat je vertrouwen hebt en verantwoordelijkheid neemt

- onderling met medewerkers voordoen hoe je op een constructieve en samenhorige manier met elkaar omgaat

5. Groepsdynamica in KO p57

Fysiologische afstemming van mensen op elkaar = mensen stemmen hun mate van stress af op de mensen in hun omgeving

=> Afstemming gebruiken om positieve groepsdynamiek te bevorderen door :

- incheckmoment -> tot rust komen

- 1 minuut lachen -> als groep!

5. Groepsdynamica in KO p57

Fysiologische afstemming 

Oefening p57: We doen klassikaal een incheckmoment. Wat doet dat? Houdt dit effect langer aan?

5. Groepsdynamica in KO p57

Ruimte voor alle emoties

- boos of verdrietig

- conflicten (die je samen zal oplossen)

- kleinere groepjes

- alleenspel

 geuit

5. Groepsdynamica in KO p57

Ruimte voor alle emoties

=> Ook negatieve emoties of conflicten passen in een groep met een positieve groepsdynamiek

=> zolang ze maar vanuit veiligheid en vertrouwen worden geuit

5. Groepsdynamica in KO p57

Bijlage VII : Casestudy ‘Tierlantuin’, kinderopvang in Gent : zie artikels / documentaire

5. Groepsdynamica in KO p57

Opdracht : werk een tool (spel, ‘muur’, hoek,…) waardoor je het groepsgevoel, groepsidentiteit en/of groepsorganisatie in de kinderopvang of crèche van je stageplaats/klas kan bevorderen.

Je gaat je product ook ‘testen’ en / of inzetten in de praktijk.

Deadline : 1e fysieke les na de stage. (2 juni)

5. Groepsdynamica in KO p57

Laat je inspireren door de praktijkvoorbeelden en tools van :

https://expertisecentrumkinderopvang.nl/onderwerpen/groepsdynamica 

https://expertisecentrumkinderopvang.nl/onderwerpen/onderlinge-interacties

https://expertisecentrumkinderopvang.nl/bibliotheek/tools