Spelling klas 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Werkwoordspelling, hoofdletters en interpunctie.

Spelling

Spellingsregels zorgen voor één systeem en daarmee efficiëntere communicatie. Goed kunnen spellen is van belang om in de maatschappij te kunnen functioneren.

Spelling: wie bepaalt hoe het hoort?

De weg naar één officiële spelling

• 1804: Matthijs Siegenbeek (Nederduits)

Etymologie

Analogie

Waar komt een woord vandaan?

Hoe spellen we vergelijkbare woorden?

De weg naar één officiële spelling

• 1804: Matthijs Siegenbeek (Nederduits)
• 1844: Jan Frans Willems (Vlaanderen)
• 1864: Matthias de Vries en L.A. te Winkel (WNT)

Hoeveel pagina's telt het Woordenboek der Nederlandsche Taal?

1. 15.698
2. 49.255
3. 33.877
4. 54.199

Woordenboek der Nederlandsche Taal

Matthias de Vries en Lamert te Winkel

• 49.255 pagina's (30 meter!)
• 43 delen
• 350.000-400.000 woorden
• 1864-2001
• Grootste woordenboek ter wereld 

De weg naar één officiële spelling

• 1804: Matthijs Siegenbeek (Nederduits)
• 1844: Jan Frans Willems (Vlaanderen)
• 1864: Matthias de Vries en Lamert te Winkel (WNT)
• 1905: Roeland Kollewijn (Zuid-Afrika)
• 1934: Hendrik Marchant (Minister van Onderwijs)
• 1947: regering Nederland (eerste Groene Boekje in 1954)

Spelling: wie bepaalt hoe het hoort?

• Woordenlijsten (Groene Boekje, woordenlijst.org)
• Woordenboeken (Van Dale, Prisma)
• Handboeken spelling en stijl (Schrijfwijzer, onzetaal.nl)

Werkwoordspelling: pvtt

• ik                                  stam                                   Ik word moe van fietsen.
• jij achter de             stam                                   Word je niet helemaal gek van
  persoonsvorm                                                      die kerktoren?
• jij/hij/zij/het            stam + t                              Hij wordt morgen vijftien jaar.
                                                                                       Wordt je leraar niet gek van jou?
• wij/jullie/zij              hele werkwoord            Wij worden nooit verslagen.
  
  

Werkwoordspelling: pvvt

• Sterke werkwoorden (klankverandering),
  bijvoorbeeld: lopen - liepen, schrijf je zoals
  je ze hoort.
• Zwakke werkwoorden (geen klankverandering),
  gebruik het ex-fokschaap (t).
  Hele werkwoord + t(en) of d(en).
  Bijvoorbeeld: werken - werkten of
  wachten - wachtten of begeleiden - begeleidden.

Bijzonderheden werkwoordspelling

• Engelse werkwoorden schrijf je volgens de Nederlandse spellingsregels, dit levert soms rare vormen op. Bijvoorbeeld: deleten - deleteten (pvvt) of uploaden - uploadden (pvvt) of stressen - stresten (pvvt).
• Bijvoeglijke naamwoorden schrijf je altijd zo kort mogelijk! Bijvoorbeeld: het verwoeste huis of de gestrande olietanker of het gelande vliegtuig.

Kies de zin waarin de werkwoorden juist gespeld zijn.

1. Wordt die gevreeste ziekte niet met medicijnen aangepakt?
2. Word die gevreesde ziekte niet met medicijnen aangepakt?
3. Wordt die gevreesde ziekte niet met medicijnen aangepakt?
4. Word die gevreeste ziekte niet medicijnen aangepakt?

Kies de zin waarin de werkwoorden juist gespeld zijn.

1. Jullie trachtten mij gisteren nog over te halen.
2. Jullie trachten mij gisteren nog over te halen.
3. Jullie trachtte mij gisteren nog over te halen.
4. Jullie trachte mij gisteren nog over te halen.

Kies de zin waarin de werkwoorden juist gespeld zijn.

1. Ik eisde al mijn geld terug.
2. Ik eiste al mijn geld terug.
3. Ik eistte al mijn geld terug.
4. Ik eisdde al mijn geld terug.

Kies de zin waarin de werkwoorden juist gespeld zijn.

1. Ik baat in het geld van mijn erfenis.
2. Ik baatd in het geld van mijn erfenis.
3. Ik baadt in het geld van mijn erfenis.
4. Ik baad in het geld van mijn erfenis.

Met hoofdletters

• Hoofdletters schrijf je aan het begin van een zin.
• Als een zin met een apostrof begint, krijgt de eerste letter van het tweede woord een hoofdletter ('s Avonds...).
• Eigennamen (personen, instituten, merken, historische gebeurtenissen, feestdagen) schrijf je met hoofdletter (Jansen, Voedingscentrum, Calvé, Holocaust, Bevrijdingsdag).
• Tussenvoegsels bij namen schrijf je met een kleine letter, tenzij de voornaam/-letter niet eerder is genoemd (Hans van der Laan, maar: meneer Van der Laan).
• Aardrijkskundige namen en afleidingen daarvan krijgen een hoofdletter (Rotterdam, West-Friesland, Nederlands).

Zonder hoofdletters

• Maanden, dagen, windstreken, historische tijdperken en woorden die worden afgeleid van feestdagen schrijf je met een kleine letter (januari, donderdag, zuidoosten, oudheid, kerstvakantie).
• Culturele, politieke en religieuze stromingen krijgen een kleine letter, maar een hoofdletter als het gaat om bewoners van een bepaald gebied of om een instituut in een stroming (socialisme, protestantisme, maar: Protestantse Kerk, joden (mensen met het joodse geloof), maar: Joden (mensen die tot het Joodse volk behoren)).

Interpunctie (leestekens)

• Een punt zet je aan het einde van een zin of na een afkorting (a.d.h.v. of blz.).
• Een vraagteken komt aan het einde van een vraagzin; een uitroepteken na een uitroep of bevel (Wat heb jij voor je toets spelling gehaald? Een dikke negen!).
• Je schrijft een komma waar je een pauze hoort in een zin (bij een opsomming, tussen bijvoeglijke naamwoorden, tussen twee persoonsvormen).
• Een dubbelepunt wil zeggen: nu komt een opsomming, citaat of nadere uitleg (Mirjam vertelde: 'Toen verliet ik het huis meteen en zei tegen niemand waar ik heen zou gaan.').
• Let ook op de aanhalingstekens bij citaten ('Weet je,' zei hij, 'leestekens zijn best ingewikkeld.').

Wat schrijf je met een hoofdletter?

1. Straatnamen
2. Maanden
3. Religies
4. Historische perioden

Zelf werken

• Doornemen en leren theorie formuleren en spelling.
• Maak een samenvatting of markeer de belangrijkste dingen voor jezelf.
• Oefen door het maken van de opdrachten.

Toets: 9 mei (voor degenen die naar Londen/Belfast zijn: 16 mei).

Denk aan je fictieverslag (deadline: 6 juni), handleiding op Itslearning.