17 - 21 april week 16 Literatuur en gramm

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

T G 3 D

Welkom

Leg je huiswerk op je tafel

Onderwerpen P4: literatuur

• roman: De jongen op de berg
• theorie verhaalanalyse (zie werkboekje) met alle opdrachten
• Nieuw Nederlands: beeldspraak, verwijswoorden
• de achtergrondinformatie bij de roman


• TEA 4: summatieve toets literatuur

Programma deze week

• Verwijswoorden
• Lezen in roman De jongen op de berg en bijbehorende opdrachten checken en maken.
• Uitleg begrip Tijd

Leerdoelen deze week

• Je kunt de juiste verwijswoorden gebruiken
• Je hebt achtergrondinformatie over WO1 verzameld en gecheckt
• Je hebt verder gelezen in de roman.
• Je kunt de tijdsbegrippen toepassen op een roman

Huiswerk

Opdrachten Romanopdrachtenboekje 1 t/m 3 maken

Lezen t/m hst 3

Bespreken

Even ophalen...

Verwijswoorden

Wat valt je op...?  

• Het bestuur stuurde haar leden een brandbrief.
  



• Het meisje die geselecteerd werd voor de hockeyfinale, heeft afgezegd.

Verwijswoorden 

Wijzen terug naar eerder genoemd woord (=antecedent)

• persoonlijke (ik, jij, hij, hem, ons, jullie, zij,...)
  
• bezittelijke (mijn, jouw, zijn, haar,...)
  
• aanwijzende (deze, die, dat,..) 
  
• en betrekkelijke voornaamwoorden (het huis dat, de auto die, iets wat...)
  

Verwijswoorden verwijzen naar eerder genoemde woord(en) (= antecedent): 

• Is het antecedent mannelijk? => hij (hem, zijn, deze, die). De trainer is ziek. Hij komt niet. 
  
• Is het vrouwelijk? => zij (ze, haar, deze, die). Kim heeft haar hondje uitgelaten.
• Onzijdig =>  het (zijn, dit, dat). Het team heeft zijn overwinning gevierd.
• mv: zij (hun, hen, deze, die). Geef hun dat boek! 

Een de-woord is vrouwelijk als het gaat om... 

• Typische woorden als 'koe', 'bibliothecaresse', 'juf'...
• Woorden die eindigen op: 
• -heid (vrijheid) / -te (ruimte) / -iek (fabriek) / -nis (geschiedenis)
• -theek (discotheek) / -ing (regering) / -ie (familie)
• -teit (criminaliteit) / -schap (vriendschap) / ....
• Overige woorden: mannelijk

Verwijzen in combinatie met voorzetsel

• personen:  voorzetsel & (wie) 
• Het meisje met wie ik fiets, is vandaag ziek.
• dieren en dingen: waar / daar & voorzetsel
• De film waarover ik je vertelde, staat nu op Netflix. 

Verwijswoorden: WAT 

• bij "dat/datgene": 
• Dat wat jij doet, is prachtig!
• bij "alles, iets, niets": 
• Alles wat jij zegt is leuk.
• bij overtreffende trap zónder zn: 
• Het stomste wat je nu kunt doen, is weglopen.

Welk verwijswoord?

• Toen dit bedrijf winst ging maken, gaf .... een bonus aan .... werknemers.
• De demissionaire regering heeft .... ministers bijeengeroepen voor overleg.
• Floris-Jan, ...... ik in het hockeyteam zit, doet nu eindexamen.
• De auto, .... ik op vakantie ga, is een Lamborghini.
• Het irritantste ..... jij doet is dat je de hele tijd appt. 

Welk verwijswoord?

• Toen dit bedrijf winst ging maken, gaf HET een bonus aan ZIJN werknemers.
• De demissionaire regering heeft HAAR ministers bijeengeroepen voor overleg.
• Floris-Jan, MET WIE ik in het hockeyteam zit, doet nu eindexamen.
• De auto, WAARMEE ik op vakantie ga, is een Lamborghini.
• Het irritantste WAT jij doet is dat je de hele tijd appt. 

Hoe vul je de zin correct aan?

• Toen de leerlingen terugkeerden van hun buitenlandse reis, wachtten de ouders ... op.
• De film, .... genomineerd was voor een prijs, is in Letland opgenomen.
• Ik ga elk jaar op reis, ... ik heel leuk vind.
• De commissie heeft ..... beleid goed toegelicht. 

Verwijswoord controleren op

• geslacht (mannelijk, vrouwelijk, onzijdig)
• functie (lijd. vw; meew. vw)
• hun => mwvw ZONDER VZ: Ik geef hun een boek.  
• hen=> mwvw MET VZ: Ik geef aan hen een boek
• hen => lijd. en voor alles met een VZ
• persoon of dier/ding

Hst 2, Zinsdelen en Formuleren

Functie, geslacht, persoon/ding

1. *Je vrienden zijn leuk, maar ik leen hen geen fiets.
2. *Het bestuur heeft haar leden gemaild.
3. *De jongen waarvan ik geld geleend heb, is al naar huis.
4. *Het geld wat je gespaard hebt, kun je voor rijlessen gebruiken.

Functie, geslacht, persoon/ding

1. Je vrienden zijn leuk, maar ik leen HUN geen fiets.
2. Het bestuur heeft ZIJN leden gemaild.
3. De jongen VAN WIE ik geld geleend heb, is al naar huis.
4. Het geld DAT je gespaard hebt, kun je voor rijlessen gebruiken.

Zelfstandig werken

zie opdrachten Nw Ned (planning)

Hierna: roman De jongen op de berg

T G 3 D

Welkom

Huiswerk

Opdrachten Nw Ned maken (zie planning) Hst 2 Gramm en Formuleren. 

Roman opdrachten 3 Personages en 4 D'Artagnan maken. Let op: lezen in roman tijdens de vakantie t/m Hst 7.

Print zo nodig de roman

Leerdoel deze week

• Je kunt de juiste verwijswoorden gebruiken
  
• Je kent de begrippen congruentie en inversie en kunt fouten opsporen 
• Je hebt achtergrondinformatie over WO1 verzameld en gecheckt
  
• Je hebt verder gelezen in de roman
  
• Begrippen tijd toepassen op de roman

Congruentie

ik  (ev)                    kook (ev)

kinderen  (mv)     slapen (mv)

Een enkelvoudig ow heeft een ev. pv

Een meervoudig ow heeft een mv. pv

Bijzondere gevallen

• Enkelvoudige kern en meervoudige nabepaling => pv in het enkelvoud 
• bv: De groep (kern) betogers (nabepaling) wandelde naar het Malieveld.
• Verzamelnaam => pv in het enkelvoud
• bv: De jeugd is verzot op TikTok.

Bijzondere gevallen 2

• 'Een van de + mv + die'-constructie: pv in het mv
• Een van de politici die onder vuur lagen, was Mark Rutte
• meervoudige titels, rekeneenheden: pv in het ev 
• "De Hongerspelen" is een fantastisch boek. 
• Twee kilo kaas kost meer dan 15 euro. 

Fouten met congruentie = incongruentie

ow en pv stemmen niet 

overeen in getal

Voorbeelden van incongruentie

• *De media schrijft veel over... (ow lijkt ev)
• * Uit dat onderzoek blijkt dat de meerderheid van de leerlingen tegen de prijsverhoging zijn... (ow lijkt mv)
• *De bezoekers worden verzocht de winkel te verlaten. (de bezoekers = mw, geen ow)

Zinsvolgorde

• Onderwerp, Pers.vorm, Andere zinsdelen (OPA)
• We gaan met kerst altijd skiën.
• POA of APO = inversie. Persoonsvorm staat dan VOOR het ow
• Met kerst (A: ander zinsdeel) gaan (P: pv) we (O:ow) altijd skiën.  

Foutieve inversie in nevengeschikte zinnen

• *Zaterdagmiddag ben ik gaan zwemmen en (--) was ik pas om tien uur 's avonds thuis.
• Verbeteren kan op twee manieren:
• Zaterdagmiddag ben ik gaan zwemmen en ' s avonds was ik pas om tien uur thuis.
• Zaterdagmiddag ben ik gaan zwemmen en ik was pas om tien uur 's avonds thuis.

Check! 

1. Tegenwoordig is op alle dancefeesten allerlei synthetische drugs te koop.
2. 's Morgens gaat Henny roeien en wil hij 's middags mountainbiken. 

Check! 

1. *Tegenwoordig is op alle dancefeesten allerlei synthetische drugs te koop.
2. Tegenwoorden ZIJN  .... drugs te koop. 
3.  * 's Morgens gaat Henny roeien en wil hij 's middags mountainbiken. 
4. 's Morgens gaat Henny roeien en HIJ WIL ...

Welke vragen heb je nog? 

Uitleg literaire begrippen

document staat ook op Teams, Bestanden, Lesmateriaal

Tijd

• Waaraan zie je in welke tijd een verhaal of film zich afspeelt? 
• ...
• voorwerpen, omgangsvormen, wel of geen internet, voertuigen, taalgebruik, etc.  
• => dit noem je de historische tijd

Welke tijd?

Een jongen komt bij in een snikhete, kale grasvlakte. Hij kan zich niets meer herinneren. Tot zijn opluchting vindt hij een rugzak met daarin een telefoon. Hij wil het alarmnummer intoetsen, maar ziet dat hij een voicemailbericht heeft ontvangen. Hij luistert het af en hoort zijn eigen stem zeggen: ‘Wat er ook gebeurt, bel in geen geval de politie.’

Boy 7, Mirjam Mous, 2009

Aanwijzigingen:

- mobiele telefoon

- voicemailberichten

Welke tijd?

'Om halfdrie keerden de Van Raats van het souper terug naar het Nassauplein. Hun huis was stil, de knecht en de meiden waren naar bed. Terwijl Henk zijn sleutel in den zak stak, stelde Betsy zich haar slapenden jongen voor, met gesloten vuistjes, in zijn wit bedje. Zij nam de bougie, van den pijler der trap, en ging naar boven.'

Uittreksel van: Louis Couperus. 'Eline Vere'. iBooks. https://books.apple.com/nl/book/eline-vere/id511062936

1888, Eline Vere, Couperus

Aanwijzigingen:

- taalgebruik en schrijfwijze

- knecht en meiden als personeel

- kaars als verlichting 

Uittreksel van: Louis Couperus. 'Eline Vere'. iBooks. https://books.apple.com/nl/book/eline-vere/id511062936

Vertelde tijd = tijdsduur van het verhaal

Verhaal kan een paar dagen, een paar maanden of een aantal jaar duren.

Hoe zit dit bij De jongen op de berg?

Verteltijd: hoe lang je erover doet om het verhaal te lezen. Je drukt dit uit in pagina's / regels / woorden.

Een verhaal is vaak niet-chronologisch

• flashback: terug in de tijd. Doel: extra informatie en/of spanning bieden, verklaring geven voor heden
  
• flashforward: je leest iets over de toekomst (vooruitwijzing). In principe bij auctoriale verteller. Doel: spanning opbouwen. 
• Voorbeeld: Hij keek de trein nog na, maar trapte toen stevig door en kwam gelukkig ruim voor de bel bij het fietsenhok aan. Opgelucht liep hij de school binnen. Maar Wouter wist niet dat die beslissing bij het spoor hem nog duur zou komen te staan!

Een verhaal is vaak niet-chronologisch

• tijdssprong: er wordt een stuk tijd overgeslagen. Doel: overbodige info weglaten, vaart houden in het verhaal. 
• versnelling: wat er allemaal gebeurt, is kort opgeschreven. Doel: vaart houden in het verhaal
• vertraging: wat er allemaal gebeurt, is heel uitgebreid beschreven. Doel: extra spanning opbouwen.
• opbouw: aantal hoofdstukken, hoofdstuktitels en betekenis, witregels, veranderingen (overgeslagen tijd of perspectiefwisseling) bij een nieuw hoofdstuk.

Kijkopdracht - James Bond

Welke vragen heb je nog? 

Voorlezen

Daarna verder lezen (t/m Hst 7) en opdrachten t/m 7 maken

Wat heb je opgestoken van deze les?

Extra opdrachten staan klaar bij Nieuw Ned