Waarom en Hoe kun jij energie besparen? - Les 2

• Burgerschapskunde
• Aardrijkskunde
• +3
• Basisschool
• Groep 6-8

Instructies

Voorbereiding:

• Neem voor het geven van de les de slides en hun notities door. Zo kan je tijdens de les de juiste vragen stellen aan de leerlingen als je merkt dat ze het gesprek aan willen gaan.
• Werk je zonder devices? Zorg dan voor papier, post-it's of wisbordjes waar de leerlingen hun antwoorden op kunnen geven.
• Tijdens deze les komt een energieadviseur in de klas om het energieverbruik van de school te controleren.
• In deze les is een ThuisSpeurTocht opgenomen. Print voor iedere leerling een speurtocht uit. De PDF staat in de bijlagen.

Werkbladen

Speurtocht.pdf

Energie?

Wat doe jij met je

Wat is energie?

Energie van de toekomst

Les 1:

Les 2:

Les 3:

Les 1a: Wat is energie en hoe                        werkt het?

Les 1b: Waar komt energie 

              vandaan?

Les 2a: Waarom je energie

               sparen?

Les 2b: Hoe kan jij energie                             besparen?

Spaar je energie!

kijk je terug op de les 

leer je iets nieuws

Waar gaat jouw energie heen deze les?

laat je zien wat je al weet

mag je zelf aan de slag

valt er veel te bekijken

kan je klikken om te vergroten

kan je klikken op hotspots

kan je onderdelen verslepen

Zie je tijdens de les deze icoontjes, dan...

Les 2a

Waarom je energie besparen?

Na deze les...

Leg uit hoe hoe energie & CO₂ met elkaar verbonden zijn.

Deze slide haalt de kennis van de afgelopen twee lessen over energie terug.

We verbranden brandstoffen om energie op te wekken. Bij die verbranding komt CO2 vrij. Ook als wij ons eten verbranden, stoten wij CO2 uit. Hoe meer we verbranden, hoe meer CO2 we uitstoten.

Denk met de leerlingen terug aan de bootcamp. Tijdens het sporten hadden we veel energie nodig, we verbrandden veel en daarna was de concentratie CO2 in het lokaal hoger.

Vraag de leerlingen:

- Waarom vragen we naar deze kennis in een les over besparen?

Antwoord: De wereldwijde hoge CO2-uitstoot is medeverantwoordelijk voor de klimaatveranderingen waar we mee geconfronteerd worden. 

Door energie te besparen, beperken we de CO2-uitstoot en beperken we dus ook de gevolgen ervan op het klimaat.

besparen?

Noem 5 redenen waarom je ergens op zou

Voor de docent

Deze slide haalt de kennis van de afgelopen twee lessen over energie terug.

We verbranden brandstoffen om energie op te wekken. Bij die verbranding komt CO2 vrij. Ook als wij ons eten verbranden, stoten wij CO2 uit. Hoe meer we verbranden, hoe meer CO2 we uitstoten.

Denk met de leerlingen terug aan de bootcamp. Tijdens het sporten hadden we veel energie nodig, we verbrandden veel en daarna was de concentratie CO2 in het lokaal hoger.

Vraag de leerlingen:

- Waarom vragen we naar deze kennis in een les over besparen?

Antwoord: De wereldwijde hoge CO2-uitstoot is medeverantwoordelijk voor de klimaatveranderingen waar we mee geconfronteerd worden. 

Door energie te besparen, beperken we de CO2-uitstoot en beperken we dus ook de gevolgen ervan op het klimaat.

Met dit woordweb start je het eerste deel van deze les (tot en met slide 15). In dit eerste gedeelte komen leerdoel 1 en 2 aan de orde.

"Is er wel eens tegen jou gezegd dat je je 'energie moet sparen'? 

Waarschijnlijk was je druk en volop in beweging, maar vonden je ouders "

"Ken je dat ook, dat je ouders je zeggen rustiger aan te doen? Dan moet ik van hen 'mijn energie sparen' of 'me even opladen'.

Maar ik heb meer dan energie genoeg, denk ik dan! 

Al ben ik na een dag wel eens zó moe, dan kan ik alleen nog maar op de bank liggen en niets doen!"

Voor de docent

Bespreek met de klas:

- Wie herkent dit verhaal?

- Hoe vinden de leerlingen het als hun ouders aangeven dat het tijd is om rustiger te doen?

- Is het alleen een irritante raad of zit er ook een kern van waarheid in?

- Wat zou er met je gebeuren als je alleen maar doorgaat en nooit oplaadt?

BOODSCHAP:  Je hebt het dus nodig om je energie te verdelen. Je hebt ook rust momenten nodig, momenten om je weer op te laden. Je doet dan rustiger aan en zorgt dat je op de juiste momenten je energie weer volop kunt inzetten.

Hoe laad jij jouw energie weer op?

Sleep een stekker naar de stopcontacten van jouw 'oplaadmomenten'.

Voor de docent

Hoe laad jij jouw energie weer op?

Deze opdracht maakt leerlingen bewust dat je af en toe je energie moet opladen.

Met devices:

Laat de leerlingen ieder voor zich de stekkers verslepen en bespreek met de klas de resultaten

Zonder devices:

- Haal om de beurt een leerling naar het bord en laat één stekker verslepen. Welke leerlingen laden ook op deze manier op?

- Laat de leerlingen per 'stopcontact' hun vinger opsteken.

Bespreek:

- Wie heeft er nog een andere manier om op te laden?

- Waarom is het van belang af en toe op te laden?

- Wat gebeurt er als je dat niet doet? Wat doet dat met jou, zowel fysiek als geestelijk?

- Wat is besparen dan?

Besparen is niet alles helemaal opmaakt. Je zorgt dat je voor latere momenten voldoende energie, geld, eten, etc overhoudt. Maak je alles in één keer op, dan gaat dat ten koste van jezelf!

- Hoe staat dit in verhouding tot de energiebronnen die wereldwijd dagelijks worden ingezet?

Conclusie:

Door energie te blijven gebruiken, raken energiebronnen op en vragen we te veel van het milieu. Energie besparen draagt bij aan een beter milieu en dus een leefbaardere woonomgeving en uiteindelijk een gezonder leven.

"We hebben het dus nodig om onze energie te sparen en ons op te laden. Dan blijven we gezond en fit. Voor de

aarde geldt hetzelfde. We putten de aarde uit met ons verbruik van fossiele brandstoffen en de hoge CO₂-uitstoot. De aarde moet weer opladen en heeft tijd nodig om te herstellen van al dat energieverbruik!

Het volgende filmpje geeft uitleg."

Voor de docent

Bespreek met de klas:

- Het kostte duizenden jaren voor de fossiele brandstoffen om zich te vormen. Als we ze nu in rap tempo op maken, heeft de aarde geen tijd zich te herstellen en de voorraden 'aan te vullen'. We putten de aarde uit.

- Door dat grote energieverbruik wereldwijd komt er een grote hoeveelheid CO2 in de lucht. Die versterkt het natuurlijke broeikaseffect in de atmosfeer en dat zorgt voor klimaatverandering.

- Conclusie: Besparen op energie is noodzakelijk! Én het helpt ook nog eens geld besparen!

Het is tijd om wereldwijd energie te besparen.

Wat zijn de gevolgen als we dat niet doen?

1. 
2. 
3. 
4. 

Gaat deze school bewust om met energie?

Voor de docent

Hoe zitten de leerlingen erbij momenteel bij?

- Voelen ze zich vol energie of kunnen ze wel wat opgeladen worden?

- Hoe voel je dat aan je lijf?

- Waar krijg je energie van? 

Met devices: De leerlingen kiezen ieder voor zich het antwoord dat het best bij hen past. Nadat de antwoorden zijn ingevuld, wordt het klassikale resultaat zichtbaar in een cirkeldiagram.

Zonder devices: De leerlingen steken hun hand op. Om de antwoorden zichtbaar te maken, kan je de antwoorden turven.

100% - 80% - 65% - 50% - 30% - 15%

Met de energieadviseur de school door

Laten we dat samen met met de energieadviseur onderzoeken!

Wat doet deze school om energie te besparen? En kan er nog meer gedaan worden?

Welkom,

energieadviseur!

Voor de docent

Samen met de energieadviseur gaan de leerlingen de school door om te onderzoeken wat de school nog kan doen om energie te besparen.

De kinderen gaan in teams aan de slag met eenvoudige vragenlijsten (scans) om de kwaliteit van het binnenmilieu vast te stellen. Ze onderzoeken waar de school energie kan besparen. 

Ieder team richt zich op één onderdeel en stelt vast wat goed is (TOP) en wat beter kan (TIP). 

De leerlingen gebruiken hierbij verschillende meters, zoals een CO2-meter, een warmtebeeldcamera en een energiemeter. De cijfers worden in een tabel gezet. 

TIP; Volg de tips die uit de onderzoeken komen vanaf dat moment op en bekijk na 5 weken of er inderdaad bespaard is.

Hoe bewust ga jij thuis om met energie?

Voor de docent

Bespreek met de klas:

- Zijn de leerlingen thuis bezig met energie besparen? Waarom wel/niet?

- Horen ze hun ouders wel eens over besparende maatregelen praten? Zo ja, welke dan?

- Hoe bewust zijn de leerlingen zich van hun eigen verantwoordelijkheid?

- Als ze zich er bewust van zijn: Wat doen ze dan? Kost het moeite? Wat is het gevolg?

- Als ze zich niet bewust zijn van hun verantwoordelijkheid: Waarom niet? Wat houdt hen tegen? 

Met devices: De leerlingen kiezen ieder voor zich het antwoord dat het best bij hen past. Nadat de antwoorden zijn ingevuld, wordt het klassikale resultaat zichtbaar in een diagram.

Zonder devices: De leerlingen steken hun hand op. Om de antwoorden zichtbaar te maken, kan je de antwoorden turven.

100% - 80% - 65% - 50% - 30% - 15%

Hoe energiezuinig is jouw huis?

"Ik heb iets leuks voor je. Een echte speurtocht door je huis met leuke weetjes en toffe trucjes. Zo kom je erachter waar jij nog energie kunt besparen!"

Voor de docent

In de bijlage staat de PDF van de ThuisSpeurTocht.

Deze worden geprint op school aangeleverd, deze kunnen worden uitgedeeld i.c.m. een zandloper. De zandloper kunnen ze gebruiken om het aantal doucheminuten bij te houden, 1x om is 3,5min douchen

Wat denk jij na deze les?

Zeg het maar, ...

Draai eerst de grote spinner voor de vraag en dan de kleine om te bepalen wie de vraag zal beantwoorden.

Voor de docent

Samen met de energieadviseur gaan de leerlingen de school door om te onderzoeken wat de school nog kan doen om energie te besparen.

De kinderen gaan in teams aan de slag met eenvoudige vragenlijsten (scans) om de kwaliteit van het binnenmilieu vast te stellen. Ze onderzoeken waar de school energie kan besparen. 

Ieder team richt zich op één onderdeel en stelt vast wat goed is (TOP) en wat beter kan (TIP). 

De leerlingen gebruiken hierbij verschillende meters, zoals een CO2-meter, een warmtebeeldcamera en een energiemeter. De cijfers worden in een tabel gezet. 

TIP 1:

Schrijf met de leerlingen een EBP (Energie Bespaar Plan). Welke stappen gaan jullie de komende week als klas zetten om energie te besparen.

Wil je de leerlingen écht onderdeel maken van dat plan, laat het ze dan allemaal onderteken. Zo geven ze aan dat ze zich de komende week aan de afspraken zullen houden.

Tip 2: Volg de tips die uit de onderzoeken komen vanaf dat moment op en bekijk na 5 weken of er inderdaad bespaard is.

Les 2b

Hoe kan jij energie besparen?

Na deze les...

Hoe heb jij in de klas energie bespaard?

Voor de docent

Verwijs terug naar de vorige les en het bezoek van de energieadviseur.

- Hebben jullie een EBP (Energie Besparend Plan) gemaakt met de klas? En heeft iedereen zich eraan gehouden? Wat zijn de gevolgen van de nieuwe maatregelen? Kost het veel moeite? Levert het de school wat op?

- Welke maatregel viel je het zwaarst?

- Hoe is het om je aan de regels te houden als iedereen zich er aan houdt?

- Hoe voelt het om op deze manier energie te besparen?

Waar kan jij thuis op besparen?

Lampen uit

Brievenbus tochtvrij

HR++ glas

Stekkers uit het contact

Korter douchen

Verwarming uit

Apparaten helemaal uit

Laptop uit

Apparaten met A-label

Kraan niet laten stromen

Van gloeilamp naar LED-lamp

Versleep de lampjes naar die acties waar jullie thuis nog op kunnen besparen.

Voor de docent

De leerlingen hebben de Thuis Speurtocht gedaan. 

Met deze slide kunnen ze aangeven met welke eenvoudige acties de leerlingen thuis nog energie kunnen besparen.

Alle tips op de speurtocht staan vermeld.

Met devices:

Laat de leerlingen op hun device voor zichzelf aangeven welke acties zij thuis nog kunnen doorvoeren om energie te besparen.

Bespreek de resultaten klassikaal.

Zonder devices:

- Laat de leerlingen hun vinger opsteken voor de acties die zij nog kunnen doorvoeren thuis.

of

- Laat steeds een leerling naar voren komen en een lampje bij een actie plaatsen die zij thuis nog kunnen oppakken. De klas mag vervolgens aangeven voor wie dat ook geldt.

Bespreek met de klas:

- Zijn de acties waarmee je energie kunt besparen lastig door te voeren? Waarom wel/niet?

- Alle energie besparende acties leveren je geld op. Waarom doen we het dan nog niet?

- Wie is van plan de komende week meer op energie besparing te letten?

"Naast al die kleine energie besparende stappen, kan je ook grotere maatregelen nemen.

Denk maar aan koken op inductie, een warmtepomp of  zonnepane-len op het dak.

Wie van jullie heeft dit al?

In het volgende filmpje zie je een huis dat energie neutraal is.

00:37

Hoe heet dat gas dat voor het broeikaseffect zorgt?

1. CO (koolmonoxide)
2. H2O (water)
3. O2 (zuurstof)
4. CO2 (Kooldioxide)

01:21

Wat denk jij dat die vierkantjes zijn?

1. Dakisolatie
2. Zonne-energie
3. Zonnecellen
4. Zonneboiler

01:45

De wc's worden doorgetrokken met regenwater.

Hoeveel liter schoon drinkwater besparen ze daarmee?

1. 20 liter per dag
2. 30 liter per dag
3. 40 liter per dag
4. 50 liter per dag

Wat vind jij de beste energiebesparing uit het filmpje?

Voor de docent

Ga het gesprek aan met de leerlingen

 

- Waarom vind je deze energiebesparing zo goed?

- Zou je dat zelf ook willen?

- Zou je bereid zijn geld uit te geven om energieneutraal te kunnen leven?

- Zouden energiebesparende aanpassingen gratis moeten zijn? Waarom is dat niet mogelijk?

De hele wereld bespaart op energie.

Weet jij hoe? Speel de vinkjes naar de 9 juiste maatregelen.

Afval recyclen

Verversen van oude lucht

Internationale regels rondom CO₂-uitstoot

Energie opslaan in grote batterijen

Airconditioning uit poolijs

Educatie en campagnes bewustwording

Meer gebruik van zonne- en windenergie

Zwarte buitenmuren voor opslaan warmte

Betalen vernieuwende energieprojecten

Vergroening van de steden

Elektrische auto's en OV stimuleren

Verminderen gebruik fossiele brandstoffen

Voor de docent

Deze slide is ervoor om leerlingen te laten ervaren dat men er wereldwijd van overtuigd is dat er iets moet worden gedaan.

De lijst die hier gegeven is, is absoluut niet compleet. 

- Waarom is het zo lastig wereldwijd goede afspraken te maken? 

Ieder land heeft eigen regels en belangen. Je kan niet voor anderen beslissen. 

- Hoe zou dat in jouw ogen anders kunnen?

Is dit een onderwerp dat de leerlingen aanspreekt? Laat hen dan op onderzoek uitgaan op het internet en laat hen een muurkrant of een infographic maken over de wereldwijde, energiebesparende plannen.

Ook de Nederlandse regering is bewust dat

we energie moeten besparen. 

1

2

3

7

5

4

6

10

8

9

"Klik op de hotspots. Ontdek zo wat onze regering aan energie besparende maatregelen heeft genomen." 

Voor de docent

Bespreek met de leerlingen deze slide en leg eventueel moeilijke begrippen extra uit.

- Merken de leerlingen iets van deze maatregelen?

Denk bijvoorbeeld maar eens aan deze les, de energielabels op nieuwe apparaten of je ouders die blijven zeggen dat je de deur moet sluiten?

- Wat vind je van deze regels vanuit de regering? Vind je het goed dat ze dat doen?

- Mis jij nog een stap die de regering zou kunnen zetten?

Apeldoorn heeft een routekaart gemaakt.

Daarop staat wat de gemeente nu en in de toekomst wil doen.

Het energiepunt

Apeldoorn wil aansporen dat bedrijven zelf energie besparen en zelf energie opwekken.

• Het energiepunt is een plek waar bedrijven hulp en advies kunnen vragen
• De gemeente biedt subsidies, leningen en (financiële) hulp aan
• Er is een energieloket voor instellingen en. bedrijven voor vragen

Iedereen kan meedoen

Apeldoorn vindt het belangrijk dat iedereen kan meedoen met de plannen. Van jong tot oud.

• Communicatie voor iedere doelgroep. Door verschillende campagnes op scholen, internet en in de bladen laat Apeldoorn alle inwoners weten wat hun plannen zijn.
• Alle inwoners wordt verteld hoe zij kunnen helpen om Apeldoorn in 2050 energieneutraal te krijgen. Iedereen kan meedoen en wordt daartoe aangemoedigd.
• De gemeente snapt dat aanpassingen doen aan je huis geld kost. Apeldoorn houdt er ook voor dat die aanpassingen betaalbaar blijven.

Het goede voorbeeld

Wil je mensen aanmoedigen mee toe doen met je plannen, dan moet je zelf wel het goede voorbeeld geven. Dat doet de gemeente als volgt:

• Verduurzamen eigen manier van werken
• Verduurzamen van gebouwen, gemeentelijke eigendommen
• Clean Energy Hubs waar je met ter plekke opgewekte energie je auto kan opladen
• Nieuwe huizen en wijken worden energieneutraal
• Stimuleren om bestaande woningen te verduurzamen
• Energiebedrijven waarmee wordt samengewerkt moeten aan de gemeente laten zien wat ze doen, hoe het gaat en hoe ze zich aan de afspraken houden.
• De Omgevingswet geeft richtlijnen en regels aan burgers en bedrijven. Deze wet helpt Apeldoorn de energiedoelen te bereiken. Apeldoorn controleert of de wet wordt nageleefd.

Duurzame energie opwekken en aanbieden

Apeldoorn onderzoekt steeds weer hoe ze in de eigen gemeente energie kunnen opwekken en aan de burgers kan aanbieden.

• De gemeente blijft de plannen rondom zonne-energie aanpassen, zodat er zoveel mogelijk energie kan worden opgewekt en aangeboden.
• Er wordt gekeken of windenergie binnen de gemeente Apeldoorn een mogelijkheid is. Dan is de gemeente niet alleen afhankelijk van de zon.
• Apeldoorn onderzoekt hoe overtollige energie kan worden opgeslagen.
• Onderzoek naar duurzame warmtebronnen.

Clean Energyhub

Samen aan het werk voor gebieden

• Vier wijken zijn aangewezen als Wijken van de Toekomst. Deze wijken gaan het eerst van het gas af en vormen het voorbeeld voor de rest van Apeldoorn. Dit zijn de wijken: Kerschoten, De Maten, De Parken en Loenen
• In het gebied Binnenstad, Spoorzone en Kanaalzone (BSK-gebied) worden 5000 energieneutrale woningen gebouwd. Bestaande gebouwen worden geïsoleerd en klaar gemaakt voor duurzame warmte. 
• De gemeente wil ook dat ondernemers hun steentje bijdragen. Dus worden zij geholpen met het verminderen van CO2-uitstoot en het Verduurzamen.

Randvoorwaarden

Om al deze mooie plannen te kunnen halen, heeft de gemeente wel een aantal dingen nodig.

• Al die vernieuwing die de gemeente wil uitvoeren, vraagt ook om nieuwe apparaten en middelen. Daarom werkt de gemeente samen met opleidingen en bedrijven.
• Al die vernieuwingen moeten ook uitgevoerd worden. Dat kan niet iedereen zelf, daar is personeel voor nodig. Door samen te werken met het UWV, uitzendbureaus en bedrijven zorgt de gemeente voor voldoende arbeidskrachten. 
• De gemeente bevordert ook de samenwerking tussen bedrijven en opleidingen. Samen kom je namelijk verder.

Klik op de gloeilampjes in de kaart om te leren hoe  Apeldoorn de plannen realiseert.

Voor de docent

Bespreek met de leerlingen

- Wat merk jij thuis van deze plannen?

- Wist jij van deze plannen af?

- Zou je op de hoogte willen blijven van het verloop van dit plan?

- Waar zou je nog meer over willen weten?

- Heb jij in de buurt een Clean Energy Hub, een zonne-park? 

- Wat zou Apeldoorn nog meer of beter kunnen doen?

Tip:

Is de klas heel erg betrokken bij deze les en komen er veel plannen boven? 

Stel dan eens aan de klas voor een brief te schrijven naar de gemeente/burgemeester. Leg daar jullie plannen uit en geef de leerlingen het gevoel dat hun mening telt en dat ze dus mee mogen denken!

Wat merk jij van de plannen van Apeldoorn?

Samen kom je verder. 

Klik op in de goede volgorde op de hotspots en beantwoord de vragen.

Wat kan jij doen om de gemeente Apeldoorn te helpen in 2050 energieneutraal te zijn?

Met wie zou jij dat willen doen?

Voor de docent

Als de leerlingen enthousiast met ideeën komen, laat hen deze verder op papier uitwerken.

De onderstaande vragen kunnen hen helpen:

1. Leg uit wat jouw plan inhoudt en hoe je energie wilt besparen.
2. Wat zou een goede de titel van jouw plan kunnen zijn?
3. Wie heb je nodig voor je plan? Hoe verdelen jullie de taken? 
4. Wat heb je aan kennis en materiaal nodig om jouw plan te laten slagen?
5. Wat kost jouw plan? Bereken welke kosten je moet maken.
6. Wanneer is jouw plan geslaagd?

Deze vragen staan ook op de volgende slide. Klik in de editor op het oogje rechts van de slide. De slide wordt dan niet langer transparant in de kolom getoond en is onderdeel van je les.

Wil je deze opdracht niet uitvoeren, laat de slide dan 'blind' in de les staan. Hij wordt dan tijdens het lesgeven niet getoond.

Jouw plan om samen energie te besparen! 

Werk je plan om energie te besparen uit door de onderstaande vragen te beantwoorden.

Leg uit wat jouw plan inhoudt en hoe je energie wilt besparen.

Wat zou een goede de titel van jouw plan kunnen zijn?

Wie heb je nodig voor je plan? Hoe verdelen jullie de taken? 

Wat heb je aan kennis en materiaal nodig om jouw plan te laten slagen?

Wat kost jouw plan? Bereken welke kosten je moet maken.

Wanneer is jouw plan geslaagd?

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Heb jij het idee dat je mee kan helpen energie te besparen?

Wat heb jij geleerd deze les?

Energie?

De volgende keer:

Les 3: Energie van de toekomst