Periode 2 - les 5a

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Periode 2 - les 5a

accentwoorden en tremawoorden | bezits-s | aaneenschrijven

Doelen van deze les

Aan het einde van deze les kun je:

• accentwoorden en tremawoorden op de juiste manier spellen;
• woorden met de bezits-s goed schrijven;
• woorden op de correcte manier aaneenschrijven.

Accentwoorden

De accenttekens zijn de streepjes die soms op een letter schrijft.

Accenttekens worden met name gebruikt op de e bij woorden die uit het Frans komen.

• café, coupé, logé (uitspraak: ee, zoals bij hé!)
• scène, barrière, misère (uitspraak: e, zoals bij hè?)

Accentwoorden

Accenttekens kunnen ook gebruikt worden om een bepaald woord extra nadruk te geven; er accent op te leggen.

• Ik denk dat we dit juist wél moeten doen.

Ook kunnen accenttekens zorgen voor betekenisverschil.

• Deze ramp hadden we moeten voorkómen. (zorgen dat het niet gebeurt)
• Ik snap niet hoe het kan dat dit soort rampen nog altijd vóórkomen. (plaatsvinden)

Tremawoorden 

Het trema (de twee puntjes op een letter) is een teken dat je helpt om een woord goed uit te spreken.

Je gebruikt het trema om twee klinkers die naast elkaar staan niet als één klank, maar afzonderlijk te lezen.

• poëzie, geïllustreerd, België, patiënt, geëerd.

Wanneer geen trema? Bij woorden als: officieel, geadviseerd, realist, glooiing, museum, opticien.

Belangrijk bij de spelling van deze woorden is dat je je afvraagt of er een probleem is bij het lezen of uitspreken van het woord.

Tremawoorden

Trema meervoud

Als de klemtoon van de enkelvoudsvorm, die eindigt op -ie, op de laatste lettergreep valt, komt er -ën bij te staan in de meervoudsvorm.

• melodie -> melodieën
• technologie -> technologieën

Eindigt de enkelvoudsvorm op -ee? Dan altijd -ën erbij.

• idee -> ideeën
• zee -> zeeën

Tremawoorden

Valt de klemtoon bij woorden die in de enkelvoudsvormen eindigen op -ie niet op de laatste lettergreep? In dat geval schrijf je geen extra e.

• bacterie -> bacteriën
  
• provincie -> provinciën
  
• kolonie -> koloniën
  
• porie -> poriën
  
• olie -> oliën 

Welk woord is goed geschreven?

1. coupee
2. coupé
3. coupè
4. koupé

Welk woord is goed geschreven?

1. egoisme
2. egöisme
3. egoïsme
4. ëgoisme

Welk woord is goed geschreven?

1. après-ski
2. apres-ski
3. aprés-ski
4. ápres-ski

Welk woord is goed geschreven?

1. Belgie
2. belgië
3. Bëlgie
4. België

Bezits-s

Je geeft hiermee aan van wie iets is.

De s kun je op verschillende manieren opschrijven:

• Toms hond
• Amerika's economie
• Kees' motor
• mijn ex' kind

Wat valt je op?

Bezits-s

Je schrijft de s  aan het woord vast na een medeklinker en wanneer het geen uitspraakprobleem oplevert of na afkortingen, initialen of cijfers:

• Martijns vriendin
• Elines verjaardag
• Renés dagboek
• Hannahs wereldreis
• ING's rekening
• Willem II's overwinning

Bezits-s

Je schrijft de 's wanneer je een lange klank aan het einde van het woord hebt (behalve de e klank) en je wel uitspraakproblemen krijgt:

• Marcella's rijbewijs
• Theo's verhaal
• Nicky's oom
• Kiki's fiets

Bezits-s

Je schrijft geen s wanneer je al een s-klank hoort. Om dan wel aan te geven dat het om een bezit gaat schrijf je wel de apostrof:

• Alex' plan
• Loes' bijbaan
• Ramirez' zusje
• Greenpeace' actie

De Red Bull van Remi.

1. Remis Red Bull
2. Remi's Red Bull
3. Remis' Red Bull

De appel van Aline

1. Alines appel
2. Aline's appel
3. Alines' appel

Het huis van Elias

1. Elias huis
2. Elias's huis
3. Elias' huis

De jas van mijn oom.

1. Mijn ooms jas
2. Mijn oom's jas
3. Mijn ooms' jas

Martines huis

Goed

Fout

Ottos' fiets

Alex' handschoen

Jans broek

Jantje's skates

Aaneenschrijven

Samengestelde woorden schrijf je zo veel mogelijk aan elkaar, zolang dat geen lees- of uitspraakproblemen oplevert.

• Samenstellingen:

Fietsenstalling, koffiezetapparaat, politieauto, docententoilet.

• Woorden met er-, hier-, daar-, waar- + een voorzetsel:

Ermee, hierdoor, daarover, waarvoor.

• Werkwoorden die beginnen met voorzetsels:

Overgelopen, doorstaan, opgelost

Aaneenschrijven koppelteken

Het koppelteken (-) gebruik je:

• na een klinkerbotsing, waardoor er lees/uitspraakproblemen ontstaan.

mee-eter, radio-omroep, contra-aanval

• na oud-, ex-, non-, niet-.

oud-voetballer, ex-vriendin, non-alcoholisch, niet-rokers

• een deel van de samenstelling bestaat uit een naam, afkorting, cijfers of tekens.

kabinet-Wilders, mbo-student, A3-papier, €-teken.

Aaneenschrijven koppelteken

Het koppelteken (-) gebruik je:

• in samengestelde aardrijkskundige namen.

Noord-Brabant, Midden-Amerika, Oost-Europese

• in vaste combinaties.

klaar-over, ons rood-wit-blauw, doe-het-zelfzaak

Welk woord is goed gespeld?

1. EU-uitbreiding
2. EU uitbreiding
3. EUuitbreiding

Welk woord is goed gespeld?

1. avondopleiding
2. avond opleiding
3. avond-opleiding

Welk woord is goed gespeld?

1. keuzeelement
2. keuze element
3. keuze-element

Welk woord is goed gespeld?

1. meeëter
2. mee-eter
3. mee eter

Aaneenschrijven tussenletters

Een samenstelling krijgt als tussenletter (e)n als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en, maar geen meervoud op -es.

In andere gevallen is de -e de tussenletter.

• boekenkast (boek heeft alleen een meervoud op -en)
• stoelendans (stoel heeft alleen een meervoud op -en)
• ziektebeeld (ziekte heeft een meervoud op -en en -es)
• groentesoep (groente heeft een meervoud op -en en -es)

Aaneenschrijven tussenletters

Uitzondering 1: als het eerste deel van de samenstelling eindigt op -en, dan behoud je de schrijfwijze van dit deel:

• keukenraam, havenmeester

Uitzondering 2: als het eerste deel van de samenstelling verwijst naar een persoon of zaak die uniek is, schrijf je de -e:

• zonneschijn, maneschijn, Koninginnedag

Uitzondering 3: als de hele samenstelling een bijvoeglijk naamwoord is, schrijf je een -e:

• beregoed, reuzespannend, stekeblind

Aaneenschrijven tussenletters

Een samenstelling krijgt als tussenletter een s als je het woord uitspreekt met een tussen s. Hoor je die s niet? Schrijf hem dan niet.

• broekspijp
• verkiezingstijd
• verkiezingsstrijd

Bij een woord als verkiezingsstrijd kun je niet horen of het woord met één of twee s'en geschreven moet worden. Vervang dan het tweede woord voor een woord dat niet met de s begint. Hoor je dan de tussen s? Schrijf dan dubbel s.

geweten..vraag

indianen..verhaal

televisie..uitzending

televisie..uitzending

haaienvin..soep

bakker..room

stad..schouwburg

Werkvorm

In tweetallen.

In de envelop zitten strookjes met 2 gekleurde vakjes. Bij welke kleur is het woord goed aaneengeschreven?

Zet een kruisje in het vakje bij de juiste kleur en het juiste nummer.

Klaar binnen de tijd? Aan de slag met StartTaal.

Opdrachten deze week

• 2F | taalverzorging | spelling | accentwoorden en tremawoorden | opdracht 1 t/m 3
  
• 2F | taalverzorging | spelling | bezits-s | opdracht 1 t/m 3
  
• 2F | taalverzorging | spelling | aaneenschrijven | opdracht 1 t/m 3