1.3 Platentektoniek

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.3 Platentektoniek

Lesdoel(en) § 1.3

Aan het einde van de les kan je

1. Hoe werkt de aandrijving van de platentektoniek?
   
2. Welke drie bewegingen maken de aardplaten en welke kenmerkende verschijnselen zijn daarbij te zien aan het aardoppervlak?
   
3. Op welke manier hangen platentektoniek en gebergtevorming met elkaar samen?

mid-oceanische rug is qua leeftijd

1. jong
2. oud

Hoe verder je van de mid-oceanische rug af gaat, hoe....

1. Jonger de plaat
2. Hoe ouder de plaat

Wat was de bijdrage van paleomagnetisme aan platentectoniek?

1. laat zien dat platen bewegen
2. laat ouderdom zien van de oceaanbodem
3. laat zien dat magnetisch veld vroeger anders lag
4. verklaart waarom magnetisch veld omklapt

Convectiestromen komen voor in:

1. Buitenste laag van de aardmantel
2. De lithosfeer
3. De buitenkern
4. De asthenosfeer

Door platentektoniek...

Bergen

Vulkanen

Aardbevingen

Door platentektoniek...

• Platentektoniek: processen waarbij aardplaten bewegen, ontstaan en bewegen. Hierdoor....                                                                 

• Wordt Himalaya nog hoger...
• Komen Europa en Afrika aan elkaar vast te liggen
• Noord- en Zuid-Amerika uit elkaar te liggen

Breekt Oost-Afrika in tweeën 

    Wordt de Atlantische Oceaan elk jaar 2 cm breder

Welke plaatbewegingen ken je al?

Drie bewegingen

Plaatbewegingen

Convergente plaatbeweging (naar elkaar toe)

• continentale plaat en een oceanische plaat 
• of 2 continentale platen 
• of 2 oceanische platen

Divergente plaatbeweging (van elkaar af)

• 2 oceanische platen 
• of 2 continentale platen 

Transforme plaatbeweging (langs elkaar heen)

• meestal 2 continentale platen 

Slab pull en ridge push

Platentektoniek wordt niet alleen verklaard door convectiestromen

Afkoeling platen is groter naarmate verder van de mid-oceanische rug → hogere dichtheid → zwaarder

zwaardere plaat zakt naar beneden → subductie

slab pull: zwaartekracht trekt rest van de plaat mee

Slab pull en ridge push

Dichtbij mid-oceanische rug: heel heet → lagere dichtheid → gebergtevorming (2,5 km hoog)

ridge push: oceanische plaat glijdt onder invloed van zwaartekracht over asthenosfeer van deze hoogte naar zijkanten naar beneden

Convergentie: oceanisch - continentaal

Convergentie: Oceanisch - Oceanisch

Convergentie: Continentaal - Continentaal

Helleense boog

Waarom kent de buitenboog geen vulkanisme?

• bij de buitenboog duikt de Afrikaanse plaat nog niet zo diep onder de Egeïsche plaat (oorzaak)

• waardoor er bij de buitenboog te weinig druk- en temperatuur opbouw is voor het opstijgen van magma (gevolg)

Poiingsgebergte

jong: 

- spitse toppen

- diepe dalen 

- hoog

oud: 

- afgesleten toppen

- brede dalen 

- laag (soms heuvels)

De ligging van de schilden 

Oude plooiingsgebergten onder invloed van verwering en erosie → schilden

‘Rustige’ gebieden, weinig aardbevingen

Vind je op continentale platen!

Zelfstandig werken 

Maak volgende opdrachten van par. 1.3 blz. 

1a,2, 3, 4, 5 

Divergentie

Oostafrikaanse great Rift Valley

Transforme breukzones 

 Voorbeelden

Transforme  : Breukgebergte

Breuken in de korst - ontstaan door opschuivingen en afschuivingen 

Lage delen: Slenk

"hoge delen": Horst

Type gebergte: Breukgebergte

Voorbeelden: Dode zee (slenk), Rijndalslenk (slenk), Jura, Zwarte Woud, Vogezen (horst)

Breukgebergte

Horst

Hoog = Horst

Horst

slenk

slenk

Waardoor bewegen platen? 

1. Convectiestroming in de mantel/ asthenosfeer

2. Slab push

3. Ridge pull

Zelfstandig werken 

Maak volgende opdrachten van par. 1.3 blz. 

6abcd, 7, 8ab, 9abc

Convectiestromingen (1)

Slab pull en ridge push (2 en 3)