Les 7: Platentektoniek algemeen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar

Vorige les

A

B

C

Aardkern

Aardkorst

Aardmantel

Wat is de dunste laag van de aarde?

1. De kern
2. De mantel
3. Aardkorst

Waarom is de mantel gedeeltelijk vloeibaar?

1. Omdat de druk er lager is
2. Omdat het er heel warm is
3. Omdat het koud is in de mantel

Welke laag van de aarde bestaat uit ijzer en nikkel?

1. De kern
2. De mantel
3. De aardkost

Continentale & oceanische plaat

Basalt

Graniet

Oceanische plaat:

• basalt
• zwaar
• ligt voor het grootste deel onder oceanen

Continentale plaat: 

• graniet
• licht
• bestaat uit zijn grootste deel uit land

Lees 10 min

Lees de online artikel en schrijf de woorden die je moeilijk vindt op in je map! 

https://www.examenoverzicht.nl/aardrijkskunde/platentektoniek?srsltid=AfmBOoqDOxTdTVykc5pxyOXc-L-t6RtT-xv00VAk9Hz4nfUTv_iH2vG4

Lezen

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

      Lesdoel

De leerlingen kennen ten minste de volgende onderdelen van platentektoniek: convectiestromen, slab pull, ridge push, en de drie soorten plaatbewegingen (convergente, divergente, en transforme plaatbewegingen).

Ze kunnen de oorzaken van deze bewegingen beschrijven en uitleggen hoe deze processen leiden tot aardbevingen, vulkanisme, en de vorming van gebergten.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis 

1. De leerlingen kennen de opbouw van de aarde.

2. De leerlingen weten de viscositeit van de aardmantel.

3. De leerlingen weten dat de aardmantel beweegt.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

      Lesdoel 1

De leerlingen kennen ten minste de volgende onderdelen van platentektoniek: convectiestromen, slab pull, ridge push.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Wat zijn convectiesromen?

Convectiestromen in de aardmantel drijven de beweging van de platen aan.

Deze stromen ontstaan door het temperatuurverschil tussen de hete binnenkern en de koelere bovenmantel.

Warmer gesteente stijgt, koeler gesteente daalt, waardoor er circulatie ontstaat die de platen in beweging zet.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Slab Pull en Ridge Push

Slab Pull: De trekkracht van een zinkende, oudere plaat die de rest van de plaat meetrekt de mantel in.

Ridge Push: De kracht die een nieuwe, opkomende plaat duwt vanaf de mid-oceanische rug door zwaartekracht.

Deze twee krachten helpen de platen te bewegen en vormen een belangrijk onderdeel van het platentektonisch proces. 

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

      Lesdoel 2

De leerlingen kennen de drie soorten plaatbewegingen (convergente, divergente, en transforme plaatbewegingen) en kunnen de gevolgen van deze bewegingen beschrijven en uitleggen.  (Hoe deze processen leiden tot aardbevingen, vulkanisme, en de vorming van gebergten).

 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Platen bewegen op verschillende manieren

Er zijn 3  verschillende soorten plaatbewegingen:

1. naar elkaar toe (convergentie)

2. van elkaar af (divergentie)

3. langs elkaar (transform)

Platentektoniek

Convergente plaatbeweging

2 platen bewegen naar elkaar toe:

• 2 continentale platen   
                  
   - gebergte vorming                       
   - aardbeving
  
  
• continentale & oceanische plaat:
  
  - diepzeetrog                                   
  - aardbeving                                       
  - vulkanen   

diepzeetrog

aardbeving

Covergentie

2 continentale platen

Covergentie

1 continentale vs 1 oceanische

Divergente plaatbeweging

2 platen bewegen uit elkaar

• Land                                                                   
   -  Het stuk land tussen 2 platen zakt in.   
   
  
  
• Zee                                                                     
  - Magma komt omhoog                             
  - Vulkanisme                                                   
  - Ontstaan mid-oceanische rug

Divergente plaatbeweging

Land

1. Het stuk land tussen de 2 platen zakt in

2. ontstaan horst en slenk vult zich met water

Divergente plaatbeweging

Zee

1. magma komt omhoog

2. vulkanisme

3. ontstaan mid-oceanische rug

Transforme plaatbeweging

2 platen bewegen langs elkaar

• aardbevingen

aardbeving

Samenvatting van de les

Convectiestromen, slab pull en ridge push zorgen voor de beweging van aardplaten.

Er zijn drie soorten plaatbewegingen: convergent, divergent, en transform.

Deze bewegingen veroorzaken aardbevingen, vulkanisme, en gebergtevorming.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Wat zijn convectiestromen en hoe beïnvloeden ze de beweging van aardplaten?

1. Convectiestromen ontstaan door de zwaartekracht en duwen de platen omhoog.
2. Convectiestromen zijn stromingen van gesmolten gesteente in de mantel die de platen bewegen.
3. Convectiestromen zorgen ervoor dat platen altijd naar elkaar toe bewegen.

Hoe ontstaan convectiestromen in de mantel?

1. Door wrijving tussen de aardplaten.
2. Door botsingen van continenten.
3. Door het temperatuurverschil tussen de hete kern en de koelere bovenmantel.

Wat is slab pull?

1. Het opduwen van nieuwe aardkorst bij een mid-oceanische rug.
2. Het trekken van een zinkende plaat door zwaartekracht.
3. Het proces waarbij twee platen langs elkaar bewegen.

Wat gebeurt er bij ridge push?

1. Nieuwe korst wordt gevormd en duwt de platen uit elkaar.
2. Een plaat duikt onder een andere plaat door zwaartekracht.
3. Twee platen botsen en veroorzaken een aardbeving.

     Grote afsluiting

De leerlingen kennen ten minste de volgende onderdelen van platentektoniek: convectiestromen, slab pull, ridge push, en de drie soorten plaatbewegingen (convergente, divergente, en transforme plaatbewegingen).

Ze kunnen de oorzaken van deze bewegingen beschrijven en uitleggen hoe deze processen leiden tot aardbevingen, vulkanisme, en de vorming van gebergten.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
Windsysteem

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

retrieval practice

https://quizlet.com/join/A5xDxSXpV?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

 Vraag 1

Reproductie

Aw: Dit klimaat komt voor in het zuidelijke deel van Florida.

BS: Het bijbehorende landschap bij het BS-klimaat is de steppe, een droge grasvlakte.

Vraag 2 

Toepassing 1

Loefzijde: De loefzijde ontvangt meer neerslag omdat de lucht wordt opgestuwd door de bergen, afkoelt, en condenseert, wat leidt tot regen.

Lijzijde: De lijzijde is droger omdat de lucht, nadat het zijn vocht heeft verloren aan de loefzijde, daalt en opwarmt, wat zorgt voor een droog, woestijnachtig klimaat (regenschaduw).

Vraag 3 

Inzicht

BW: Het BW-klimaat draagt bij aan het ontstaan van woestijnen in de VS door extreem lage neerslag en hoge temperaturen, die verdamping versterken.

Cf: De ligging aan zee beïnvloedt het Cf-klimaat door milde winters en gematigde zomers te brengen, dankzij de nabijheid van de oceaan, die temperatuurverschillen dempt.