Literatuur Hst 11: Het vertellen van verhalen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Het vertellen van verhalen

Wat gaan we doen vandaag?

- het vertellen van verhalen

- aan de slag met jouw leesboek 

Narcissus => 

Hoofdstuk 11 - leerdoelen 

Aan het eind van de les ken je:

- de belangrijkste begrippen uit de narratologie;

- kan je de begrippen uit de narratologie toepassen bij het bespreken van een verhaal;

- kan je in eigen woorden zeggen wat de functie van een verhaal is;

11. Het vertellen van verhalen (blz. 160)

- Verhaaltheorie = 

narratologie: begrippen die nodig zijn om kritisch over verhalen te praten.

- grondelementen: 

• personages,
• gebeurtenissen,
• vertelperspectief, 
• tijd en ruimte.

11. Het vertellen van verhalen: personages

- hoofdpersonen

- bijpersonen

- round character (vol)

- flat character (plat of vlak)

- expliciet

- impliciet

https:

11. Het vertellen van verhalen: Gebeuren

- plot

- verhaalstructuur

- chronologisch

- logisch ja of nee? 

- terugblikken (flashback)

- vooruitverwijzingen (flash forwards)

- causaliteit (oorzaak - gevolg)

11. Het vertellen van verhalen: Tijd & Ruimte

- vertelde tijd

- verteltijd

- tijdsvertraging

- ruimte/setting

11. Het vertellen van verhalen: Tijd & Ruimte

Verteltijd: de tijd die nodig is om een verhaal te vertellen.

               - aantal bladzijdes of regels

Vertelde tijd: de tijd die verstrijkt in het verhaal.

              - uren, dagen, weken, maanden, jaren, eeuwen

verteltijd = vertelde tijd

Omdat je van minuut tot minuut meeleeft met de hoofdpersoon in de serie 24, is de verteltijd (de tijd die je nodig hebt om te kijken/lezen) hetzelfde/even lang als de vertelde tijd (de tijd die verstrijkt in het verhaal).

wat is het verschil tussen verteltijd en vertelde tijd?

1. de verteltijd =de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen, vertelde tijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
2. de vertelde tijd= de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen de verteltijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
3. de verteltijd = de tijd wanneer het verhaal speelt vertelde tijd =het verhaal dat verteld wordt.
4. de vertelde tijd=de tijd wanneer het verhaal speelt verteltijd = de tijd wanneer het verhaal verteld wordt.

Wat kun je zeggen over een boek van 241 bladzijden dat het verhaal vertelt van een dag uit het leven van de hoofdpersoon?

1. Verteltijd = 241 blz., vertelde tijd is een dag
2. Vertelde tijd = 241 blz., verteltijd is een dag
3. Verteltijd is 241 blz. en dat het niet-chronologisch is
4. Vertelde tijd is 241 blz. en dat het chronologisch is

Ruimte: wat kun je er bij deze foto over zeggen?  

Welk gevoel roept deze ruimte bij je op?

Ruimte

• Waar speelt het verhaal zich allemaal af?
• Sfeer oproepen
• Thema ondersteunen
• Opbouw van het verhaal

ruimte

-     beeldvormend: geeft aan waar het verhaal zich afspeelt zonder dat de ruimte een bijzondere betekenis heeft.

-     sferisch: de ruimte versterkt de sfeer die de schrijver in (dat gedeelte van) het verhaal oproept.

-     symbolisch: de ruimte heeft een diepere betekenis en staat symbool voor de gevoelens van een personage, het thema of iets anders in het verhaal.

Vertelperspectief

• ik-verteller: alleen gevoelens en gedachtes van de ik-persoon
• hij-/zij-verteller: meer afstand tot de hoofdpersonen, maar je kunt heel goed meeleven.
  
• alwetende verteller: iemand lijkt het verhaal te vertellen. Iemand die van bovenaf meekijkt en verslag doet van de gebeurtenissen.
  

Vertelperspectief

• enkelvoudig: je kijkt mee met één hoofdpersoon
  
• meervoudig: je kijkt afwisselend mee met verschillende personen
  
• betrouwbaar: je kunt ervan uitgaan dat iemand de/zijn waarheid vertelt
• onbetrouwbaar: de persoon met wie je meekijkt is onder invloed (van drugs, drank, medicijnen)

Ik-perspectief

• Je ziet alles door de ogen van de verteller;
• Geschreven in de ik-vorm;
• Leert de ik-persoon heel goed kennen;
• Komt niet te weten wat andere personages voelen of denken.

Ik-perspectief

Een ijskoude rilling was langs mijn ruggengraat omhoog gekropen. Op de gastenlijst komen voor het Feest is moeilijker dan geblinddoekt je rijexamen halen. Het verhaal gaat dat ze je van tevoren screenen, al heeft niemand een idee wie die ‘ze’ zijn en hoe dat screenen in zijn werk gaat. Hadden ze me de afgelopen weken in de gaten gehouden? Was ik al die tijd zonder dat ik het doorhad bekeken en afgeluisterd?
                                                (Uit: Zes seconden – Daniëlle Bakhuis)

Personaal perspectief

• Je ziet alles door de ogen van één persoon;
• Geschreven in de hij- of zij-vorm;
• Leert de hoofdpersoon goed kennen.

Personaal perspectief

Gieles probeerde zich een schuddende aarde voor te stellen. Een schuddend dak was hem niet vreemd. Als ‘s nachts zware vrachtkisten opstegen, bonkte het dak als een oude centrifuge. Gieles zapte weg van de aardbeving naar Animal Planet. Een vlooiende bonobo en haar jong zaten onder een boom. Zijn vriend Toon vertoonde overeenkomsten met apen.
                                           (Uit: Glijvlucht – Anne-Gine Goemans)

Alwetend perspectief

• De verteller is iemand die alles weet van alle personages;
• Geschreven in de hij- en zij-vorm;
• Komt te weten wat alle personages zien, horen, voelen en denken;

• Verteller weet wat er is gebeurd en wat nog gaat gebeuren.

Alwetend perspectief

Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte.
                                                                (Uit: De avonden – Gerard Reve)

Meervoudig perspectief

• Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende personages;
• Je ziet dezelfde gebeurtenissen vanuit verschillende invalshoeken;
• Kan gebruik worden gemaakt van de ik-vertelsituatie (meerdere ik-figuren, meervoudige ik-vertelsituatie) of van de personale vertelsituatie (meerdere hij- of zij-figuren, meervoudige personale vertelsituatie)

Meervoudig (ik-)perspectief

Hoofdstuk 1: Ik had deze vakantie moeten afzeggen. Sinds ik ben opgestaan, heb ik al het gevoel dat ik moet huilen. 

Hoofdstuk 2: Denkt Lilly nou echt dat ik haar niet zie janken? Wat een muts. Geïrriteerd wend ik me van haar af.

Hoofdstuk 3: ‘Anouk.’ Iemand fluistert mijn naam. Waar ben ik? Het is nacht. En donker. Maar aan de grillige zwarte schaduwen om me heen kan ik zien dat ik in een bos ben.

                                                             (Uit: Shock – Mel Wallis de Vries)

'Ik liep naar het lokaal toe. Ik wist toen al dat ik een 8 voor de toets zou gaan halen, zo goed had ik geleerd.'

1. ik-perspectief
2. personaal perspectief
3. alwetend perspectief
4. meervoudig perspectief

Welke is onjuist?
Een personaal perspectief

1. is onbetrouwbaar
2. heeft een verteller die afwezig is in het verhaal
3. vertelt vanuit hij/zij
4. staat in de ik-vorm

"De kleine Erik lag, juist op het ogenblik dat dit boekje begint, in het oude bed van grootmoeder Pinksterblom met den troonhemel en de zijden kwasten, en keek over den rand van het blanke laken de schemerige kamer in.”​

“Stefan schoof zijn voetbalplunje naar het midden van de kamer en zette het raam open, want het stonk werkelijk vreselijk: een muffe grondlucht vermengd met zuur zweet. Maar daarom hoefde zijn moeder toch niet zo uit haar dak te gaan, dacht hij. Die kleren zijn na vijf minuten toch weer vuil. Op het veld ruik je dat niet. Bij de meesten staat de schimmel in hun tas, behalve bij Frits en Davie, de heertjes. Keurig gestreken shirtjes en broekjes, gewassen kousen en in het veld lopen ze te krukken. Wat heb je aan die gasten?” ​

​

ik-verteller

hij-/zij-verteller

alwetende verteller

PAAZ - Myrthe v/d Meer

In PAAZ leren we Emma kennen. Zij is de ik-figuur. Emma heeft een leuke baan in de media, een lieve vriend, maar ze is toch depressief. Ze wil zelfs dood. Zo komt Emma op een gesloten, psychiatrische afdeling terecht. Daar moet ze (groep)gesprekken voeren en krijgt ze zware medicatie om beter te worden. 

Het perspectief in PAAZ is volgens mij (twee antwoorden mogelijk)

1. enkelvoudig
2. meervoudig
3. betrouwbaar
4. onbetrouwbaar

Hoe weet je dat iemand de hoofdpersoon is?

1. omdat hij / zij dat zegt
2. omdat je in haar/zijn hoofd zit en hij/zij een ontwikkeling doormaakt.
3. je leest wat hij/zij denkt en voelt en je wordt als het ware die persoon
4. omdat hij/zij overal bij is.

waar moet je allemaal op letten als je een hoofdpersoon beschrijft?

1. uiterlijk en innerlijk
2. uiterlijk, innerlijk en wat hij/zij zegt en denkt.
3. uiterlijk, innerlijk, wat hij/zij zegt en denkt en wat anderen over hem/haar denken en vertellen.
4. uiterlijk, innerlijk, wat hij/zij zegt en denkt en wat anderen over hem/haar denken en vertellen en leeftijd, geslacht enz.

Wie is de hoofdpersoon en hoe weet je dat?

Beschrijf de hoofdpersoon qua innerlijk en uiterlijk. Noem van elk 2 kenmerken.

Welke eigenschap ken je van Voldemort?

Fictie is

1. Alles wat verzonnen is
2. Alles wat niet verzonnen is.

Wat is fictie?

1. een krantenartikel
2. het boek 'Spijt' van Carry Slee
3. het dagboek van Anne Frank
4. Op Niveau

Verteltijd en vertelde tijd

Volgorde en tijd

Verhaalopbouw

telling

showing

verteltempo

versnelling

vertraging

tijdverdichting

chronologisch

niet-chronologisch

flashback

vooruitwijzing

inleidend begin

gesloten einde

verhaallijn

Het verhaal heel gedetailleerd vertellen, alsof je er zelf bij bent, noemen we

1. Showing
2. Telling
3. Tijdverdichting
4. Flashback

Hoofdpersonen

Bijfiguren

Leer je kennen door wat ze denken en voelen

Medespelers en figuranten

Round characters

Flat characters

Hebben altijd een probleem

Types

Zijn vaak helper / tegenstander

Voor jouw mondeling (ook volgend jaar):

- verwachten we dat je al deze elementen weet van je  boek(en)

- stellen we vragen over deze elementen

- kun je van alles opzoeken via allerlei websites over jouw boeken

- moet je zelf ook bedenken wat er opvallend is (of niet) aan jouw boek (en niet alleen leuk/niet leuk)

Lezen voor de lijst 

Meerdere niveau's

Welk niveau heb jij? 

Groei is mogelijk

lezenvoordelijst.nl