Werkwoordspelling woensdag 4-10

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Werkwoordspelling

Leerdoelen

Aan het eind van deze les zijn de volgende doelen behaald:

• Je kent de verschillende werkwoordsvormen en kunt vaststellen welke vorm een werkwoord heeft.
• Je kent de regels voor het schrijven van de persoonsvorm en kunt die toepassen.
• Je kent de regels voor het schrijven van het voltooid deelwoord en kunt die toepassen.
  
• Je kent de regels voor het schrijven van een onvoltooid deelwoord en kunt die toepassen.
• Je kent de regels voor het schrijven van een bijvoeglijk naamwoord dat is afgeleid van een werkwoord.

Doel 1

Je kent de verschillende werkwoordsvormen en kunt vaststellen met welke vorm je te maken hebt.

Soorten 

die je moet kennen

Persoonsvorm

Wij lopen altijd naar huis.

Voltooid deelwoord

Wij hebben gisteren 10 kilometer gelopen.

Onvoltooid deelwoord

Lopend ging hij naar school.

Infinitief / Hele werkwoord

Wij willen daar graag lopen.

Werkwoord als bijvoeglijk naamwoord

Het lopende meisje was te laat op school.

Doel 2

Je kent de regels voor het schrijven van de persoonsvorm en kunt die toepassen.

Persoonsvorm

De persoonsvorm is verbonden met het onderwerp (enkelvoud/meervoud) en kan zowel in de tegenwoordige tijd als in de verleden tijd staan. 

Je vindt de persoonsvorm door:

• De tijdproef uit te voeren (verander de tijd)
• De getalproef uit te voeren (verander het getal van het onderwerp)
  Het werkwoord dat je moet aanpassen om de zinnen correct te maken, is de persoonsvorm. 
• De vraagproef uit te voeren.
  Het werkwoord dat vooraan komt te staan is de persoonsvorm.

Persoonsvorm

• De persoonsvorm kan voorkomen in de tegenwoordige tijd en in de verleden tijd. Bij deze tijden horen verschillende regels.
  
  
• Daarnaast bestaan er sterke (onregelmatig) en zwakke (regelmatig) werkwoorden.

Persoonsvorm TT

ik, .... jij

Persoonsvorm TT

ik, .... jij 

jij 

hij/zij/het 

meervoud 

ik-vorm

ik-vorm + t

ik-vorm + t

'infinitief' 

fiets      word      loop 

fietst    wordt      loopt

fietst     wordt      loopt

fietsen  worden  lopen

werkwoorden die eindigen op dt komen dus alleen voor bij de persoonsvormen in de tegenwoordige tijd van jij + hij/zij/het. De stam van het werkwoord moet dan wel op een d eindigen.

De regen ..... (kletteren, PVTT) op het dak.

1. klettert
2. kletterd

De pizza ..... (worden, PVTT) gebakken.

1. word
2. wordt
3. wort

Mijn broer ..... (luisteren, PVTT) vaak naar muziek.

1. luistert
2. luisterd

...... (Houden, PVTT) je broer ook zo van aardbeien?

1. Houd
2. Hout
3. Houdt

Persoonsvorm VT

Twee soorten werkwoorden:

1. Klankveranderende werkwoorden De onregelmatige werkwoorden moet je kennen. Er komt in de verleden tijd nooit meer een -t of -d achter!
   
   
2. Werkwoorden +te(n) of + de(n)
   
   Bij regelmatige werkwoorden moet je bepalen of er -te(n) of +de(n) toegevoegd moet worden. Gebruik daarvoor 

't ex- Kofschip.

'T EX-KOFSCHIP

• Om te bepalen of er -te(n) of +de(n) toegevoegd moet worden, gebruik je 

't ex-kofschip.

• Dit is eigenlijk een ezelsbruggetje om de medeklinkers te kunnen onthouden.
  
  
  
• Zit de laatste letter van de stam van het werkwoord wel of niet in 't ex-kofschip?
  
• wel > ik-vorm + te(n)
  
• niet > ik-vorm + de(n) 

Nog een ezelsbruggetje: 

'T SeXy FoKSCHaaP

Wij ..... (dansen, PVVT) tot diep in de nacht.

1. dansten
2. dansden
3. danstten
4. dansdden

Zijn vriendin .... (geloven, PVVT) hem niet meer.

1. geloofte
2. geloofde
3. gelooftte
4. geloofdde

Ik .... (vermoeden, PVVT) al dat hij de waarheid niet sprak.

1. vermoede
2. vermoedde

De avonturier .... (reizen, PVVT) de hele wereld rond.

1. reiste
2. reisde
3. reistte
4. reisdde

Doel 3

Je kent de regels bij het voltooid deelwoord en kunt die toepassen.

Voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord is het werkwoord dat aangeeft dat 

iets is afgelopen. 

Je herkent het voltooid deelwoord aan het volgende: 

• De zin bevat een vorm van hebben, zijn of worden
• Er staat ge-, be-, ont- of ver- voor het werkwoord.
• Het werkwoord geeft aan dat iets is afgelopen. 

Voltooid deelwoord 

Twee soorten:

1. Klankveranderende werkwoorden (sterke werkwoorden). Deze moet je kennen.

vertrokken, geholpen, bedacht

2. Voltooid deelwoord op -t of -d 

(zwakke werkwoorden). Om te bepalen of er een -t of -d achter het werkwoord staat, gebruik je 't ex kofschip.  

Hij heeft de hele avond .... (schreeuwen, VD)

1. geschreeuwd
2. geschreeuwt

Het vuurtje heeft de hele nacht .... (branden, VD)

1. gebrand
2. gebrandt
3. gebrant

Onze buurvrouw heeft het hele huis .... (verven, VD)

1. geverft
2. geverfd
3. geverfdt

Doel 4

Je kent de regels voor het schrijven van een onvoltooid deelwoord en kunt die toepassen. 

Onvoltooid deelwoord

Het onvoltooid deelwoord geeft aan dat de handeling nog bezig is (= onvoltooid, nog niet klaar).

Luid zingend kwam zij van de trap.

Huilend hing mijn buurvrouw aan de telefoon.

Het onvoltooid deelwoord schrijf je als infinitief + d.

Doel 5

Je kent de regels voor het schrijven van een bijvoeglijk naamwoord dat is afgeleid van een werkwoord.

Van voltooide en onvoltooide deelwoorden kun je een bijvoeglijk naamwoord maken:

Het winkelend publiek genoot van de etalages. 

De teleurgestelde coach vertrok snel naar huis.

Het verwoeste huis moet opnieuw gebouwd worden.

De verloren zoon komt eindelijk weer terug.

Schrijf het bijvoeglijk naamwoord zo kort en eenvoudig mogelijk.

Vorige week heb ik mijn pols gebroken.
'Gebroken' is een

1. PV
2. INF
3. VD
4. OD

Mijn mopperende neefje had geen fijne dag.
'Mopperende' is een

1. VD
2. BN
3. PV
4. OD

Ze kwam hoestend het lokaal in.
'Hoestend' is een

1. VD
2. BN
3. PV
4. OD

Infinitief

Een infinitief is een werkwoordsvorm waarin het werkwoord zich niet heeft aangepast aan het getal of de tijd van de zin. 

Het hele werkwoord is het infinitief. 

Je herkent een infinitief aan het volgende: 

• Je hebt de persoonsvorm (PV) al uit de zin gehaald.
• Het is het hele werkwoord (de wij-vorm).
• Er staat soms 'te' of 'aan het' voor.

Ik zou best weer eens willen vissen.
'Willen' is een

1. PV
2. VD
3. INF
4. OD

Ik wil vissen!
'Vissen' is een

1. PV
2. VD
3. INF
4. OD

KLAAR!