grammatica zinsdelen gemengd

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Grammatica zinsdelen

Wat weet je aan het einde van de les?

• Je kunt de zin ontleden in pv, ow, wg, lv, mv en bwb

Wat weten we tot nu toe? 

zinsdelen 

persoonsvorm 

onderwerp 

werkwoordelijk gezegde 

lijdend voorwerp 

De persoonsvorm is altijd....

1. een persoon
2. een werkwoord

Hoe vind je de persoonsvorm in de zin?
(er zijn meerdere antwoorden goed!)

1. Maak van enkelvoud meervoud of andersom, het werkwoord dat verandert = persoonsvorm
2. Maak van enkelvoud meervoud of andersom, het woord dat verandert = persoonsvorm
3. Maak van tegenwoordige tijd verleden tijd of andersom. Het werkwoord dat verandert = persoonsvorm
4. Maak de zin vragend. Het eerste woord in de vraagzin = persoonsvorm

Hoe vaak kijk jij naar Netflix?
Wat is de persoonsvorm?

Mijn ouders zouden graag willen dat de scholen weer opengaan.
Wat is de persoonsvorm?

Het onderwerp (ow) :

- geeft aan wie of wat iets doet in de zin.

-

Vind je door de vraag te stellen:

Wie (soms wat) + pv?

Wat is het onderwerp?
Na school gingen de leerlingen naar huis.

Wat is het onderwerp?
Gelukkig ruimde Sjoerd zijn spullen meteen op.

Uitleg werkwoordelijk gezegde

In elke zin staan werkwoorden. Al die werkwoorden samen vormen het werkwoordelijk gezegde (wg). 

Het wg geeft aan wat het onderwerp doet. 

| Papa | heeft | het hele huis | schoongemaakt. | 

                pv/wg                                            wg

Uitleg werkwoordelijk gezegde

Let op: 

- Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit de pv + alle andere werkwoorden. De pv benoem je dus 2 keer: als pv én als wg. 

- Als de woorden 'te' of 'aan het' vóór een werkwoord staan, horen ze bij het werkwoordelijk gezegde. 

- Delen van splitsbare werkwoorden horen ook bij het wg. 

Uitleg werkwoordelijk gezegde

Voorbeelden:

- | Hij | heeft | na het eten | de keuken | schoongemaakt. |

- | Zou | je | dat pakketje | durven te openen? |

- | Harry | is | aan het plassen. | 

- | Ik | bel | vaak | mijn oma | op | voor een kletspraatje. | 

Benoem het wg:
Jij zou je laptop moeten laten repareren.

1. zou
2. zou moeten
3. moeten laten repareren
4. zou moeten laten repareren

Benoem het wg:
Ze zijn daar vaak aan het chillen op de bankjes.

1. zijn
2. zijn chillen
3. zijn aan het chillen
4. op de bankjes

Uitleg lijdend voorwerp (lv)

Het lijdend voorwerp (lv) komt voor in zinnen waarin iets/iemand wat 'overkomt' of 'ondergaat'. Het lijdend voorwerp is de persoon die iets 'overkomt' of het voorwerp dat iets 'ondergaat'. 

Voorbeeld: Jan | slaat | Henk | tegen zijn schouder.|

                         ow   pv/wg     lv

Uitleg lijdend voorwerp (lv)

Zo vind je het lijdend voorwerp:

Wat/ wie + wg + ow?

(niet elke zin heeft een lv)

Wat is het lijdend voorwerp:
Emmy is spaghetti aan het eten.

1. Emmy
2. is
3. spaghetti
4. aan het eten

Wat is het lijdend voorwerp?
Wie at alle boterhammen op?

1. Wie
2. at
3. at op
4. alle boterhammen

Wat is het lijdend voorwerp?
Uiteindelijk moest de generaal de aanval in de woestijn afbreken.

1. de generaal
2. de aanval
3. in de woestijn
4. geen lv

Het meewerkend voorwerp 

Geeft aan voor wie iets bestemd is 

1. Noteer het onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp. 

2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? 

3. Controleer of je aan (voor) kunt weglaten of toevoegen. 

Wat is het meewerkend voorwerp?
Joran geeft honderd euro aan de gelukkige winnaar

De boer geeft de kippen voer.

Wat is het mv?

1. De boer
2. geeft
3. de kippen
4. voer

Een bijwoordelijke bepaling

• Eerder gevonden zinsdelen: persoonsvorm, onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp , meewerkend voorwerp. 
• Wat overblijft is meestal de bijwoordelijke bepaling (bwb). 
• Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen als  wanneer, waar, waarmee, hoe, door wie, met wie enzovoort:

Ik vertel het je volgende week.
De bijwoordelijke bepaling is:

Ik ga met mijn vriendje naar de bioscoop.
De bijwoordelijke bepaling is:

Met zijn zakmes sneed hij het brood.
De bijwoordelijke bepaling is:

Dan gaan we nu oefenen! 

Zinsdelen benoemen

1. Persoonsvorm                        (zin vragend, verander de tijd of het getal )
2. Onderwerp                               (wie + pv?  of wat + pv?)
   
3. Werkwoordelijk gezegde   (alle werkwoorden in de zin)
4. Lijdend voorwerp                  (wat/ wie +  alle benoemde zinsdelen?)
5. Meewerkend voorwerp      (aan wie/ voor wie + alle benoemde zinsdelen?)
   
6. Bijwoordelijke bepaling      Alles wat overblijft 

Wat is de pv?
De verdwaalde toerist vroeg de weg aan de politie.

1. verdwaalde
2. toerist
3. vroeg
4. de weg

Wat is het wg?
Alle aanwezigen zongen voor de jarige een vrolijk welkomstlied.

1. zongen een vrolijk welkomstlied
2. zongen voor
3. zongen
4. alle aanwezigen

Wat is het lijdend voorwerp?
De verdwaalde toerist vroeg de weg aan de politie.

1. de verdwaalde toerist
2. de politie
3. vroeg
4. de weg

Wat is het mv?
Alle aanwezigen zongen voor de jarige een vrolijk welkomstlied.

1. voor de jarige
2. de jarige
3. alle aanwezigen
4. een vrolijk welkomstlied

Wat de pv?
De stad Amersfoort doneert de speeltuinvereniging jaarlijks subsidie.

1. doneert subsidie
2. doneert
3. de stad Amersfoort
4. jaarlijk

Wat is het ow?
Zal de oud-kampioen vanavond de winnaar een medaille opspelden?

1. de winnaar
2. de oud-kampioen
3. zal
4. een medaille

Wat is het lv?
De stad doneert de speeltuinvereniging jaarlijks subsidie.

1. jaarlijks subsidie
2. subsidie
3. doneert
4. de stad

Wat is het mv?
Elke woensdag geeft Nienke de plantjes op haar kamer water.

1. Nienke
2. woensdag
3. op haar kamer
4. de plantjes

Wat is de pv?
Wie zal jullie dit voorstel gaan toelichten?

1. gaan
2. wie
3. zal
4. toelichten

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak. 

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

Hangjongeren

hebben

de burgemeester

veel problemen

bezorgd

afgelopen zomer.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De buurman 

wilde

gisteren

het vogelhuisje

in de boom

hangen.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De oude vrouw 

gaf 

natuurlijk

een fooi

aan de vriendelijke ober.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

Zin:

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

lijdend

voorwerp

meewerkend

voorwerp

bijwoordelijke

bepaling

Ze

heeft

 dit jaar

een mooi cadeau 

voor haar vader

gemaakt.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

Zin:

onderwerp

werkwoordelijk

gezegde

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

Ze

feliciteerde

hem

met zijn verjaardag. 

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De auto van mijn vader

is

afgelopen zomer

helaas

niet

goedkeurd.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

Morgen

gaat

het kleine meisje

bij haar oma

logeren.