Muziek en theatervormgeving

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Muziek en theatervormgeving

Muziek voor 1900, na 1900

vormgevingsaspecten/ muzikale middelen

jazz/ blues

Examenvragen

Theatervormgevingsaspecten en de 5 W's 

Moderne muziek

1900-1950

Muziek

vóór 1900

Tonale muziek

veel dissonanten

atonaliteit

duidelijke harmonie en melodie

1

2

3

4

Voor 1900

----------------------------------

Tonale muziek/Tonaliteit 

(er zit een grondtoon in de muziek die voor samenhang zorgt)

Er is een duidelijke melodie en harmonie in de muziek 

(je herkent de structuur in de muziek, het voldoet aan je verwachtingen)

1900- 1950

----------------------------------

Het tonale systeem werd losgelaten...vernieuwing!

- Veel dissonanten

- Atonaliteit

- Melodie kent geen logisch verloop/ grote sprongen/ fragmentarisch

-Klankkleur: andere 'instrumenten' of bijzondere combinatie

- 12 toonsmuziek (dodecafonie)

- Jazzmuziek

Wat zijn de 6
muzikale middelen (vormgevingsaspecten) uit je syllabus?

Muzikale middelen:

1. Toonhoogte (melodie; tonaal/ atonaal)
2. Toonduur (maat/ritme)
3. Tempo (snelheid muziek)
4. Dynamiek (klanksterkte)
5. Klankkleur (karakter van de muziek)
6. Compositie (motief, thema)

Welke twee kenmerken horen bij jazzmuziek?

1. Blue note
2. Dissonanten
3. Improvisatie
4. Atonaliteit

Blue note

Onzuivere noot die soms verglijdt (glissando) (vanaf 0:40)

Een blue note

Is een klank die van onzuiver richting zuiver wordt gespeeld, en hierdoor spanning oproept. Wordt gespeeld in jazz, blues.

Wat is het effect van een syncope in de jazzmuziek?

1. het klinkt somber
2. er kan hierdoor geïmproviseerd worden
3. je kan het makkelijker meezingen
4. het ritme verschuift waardoor het swingt

Syncope (ritme)

accent op een onverwacht moment, net voor of na de tel.

EERST EVEN DIT:

Wat is ritme?

Noten van verschillende lengtes vormen samen een ritme. Het ritme van een muziekstuk hangt sterk samen met de maatsoort en met de afwisseling van sterke en zwakke maatdelen. Denk bijvoorbeeld aan het ritme van je hart, of aan het ritme van een tikkende klok (tik tak tik tak).

Wat is een syncopisch ritme

In de pop- en jazzmuziek hoor je heel wat syncopes.

In de muziek spreekt men van een syncope wanneer een of meer tonen niet op de tel of puls vallen, waardoor een of meer normale accenten verlegd worden.

De syncope wordt in de muziek gebruikt om het accent te verleggen, om het accent op een andere dan de gebruikelijke / verwachte plaats aan te brengen. Vaak is dit de plek vlak voor het verwachte telaccent of vlak na de verwachte tel.

Of in simpele woorden…

Een syncope is wanneer er geen toon klinkt op een plek in de maat waar je het wel verwacht.

 JAZZ

Jazz is ontstaan uit een combinatie van: -Blues

-(African) spirituals

-Ragtime

-Europese muziek (klassieke muziek en  Europese instrumenten (bijv saxofoon, fanfare/ marsmuziek) 

INFO:

jazz is een muziekstijl met een rijke en boeiende historie.

Vandaag de dag wordt jazz door veel mensen als ‘intellectuele’ muziek beschouwd en ‘cultureel hoogstaand’. Dat staat eigenlijk in schril contrast met de oorsprong van het woord ‘jazz’. Van oorsprong werd de naam ‘jazz’ (destijds geschreven als ‘jass’) namelijk gebezigd voor de muziek die werd gespeeld in de bordelen van de wijk Storyville in New Orleans. 

Noem een muzikaal middel waarin de blues verschilt van jazz en leg uit..

voorbeeld van een verschil

• Slepend tempo → langzame swing-beweging (subtiel uit de maat, spannende timing),  jazz is vaak sneller en opzwepender.
• vast akkoordenschema- 12 maten schema dat continu herhaald wordt. Freejazz is bijvoorbeeld zonder akkoordenschema. Veel jazz heeft wel een vast schema, waardoor makkelijk geimproviseerd kan worden door solisten.

overeenkomsten

• ‘Blue notes’ → noten die in combinatie met de begeleidingsakkoorden een spanning oproepen
• ‘Dirty intonation’ → rauw, schrapend stemgeluid
• ‘Glissando’ → glijdende uithalen
• Call and response (in jazz vaak instrumentaal)

Examenvraag: Gershwin

In de jaren twintig van de vorige eeuw streefden componisten in de Verenigde Staten naar een eigen en herkenbaar Amerikaans geluid.

Voor een concert op 12 februari in 1924 in New York met uitsluitend moderne Amerikaanse muziek schreef George Gershwin zijn Rhapsody in Blue, een compositie voor piano en orkest. Bij de uitvoering speelde hij zelf de pianosolo.

Luister naar het muziekfragment uit Rhapsody in Blue. Gershwin verwerkte hierin elementen uit zowel Europese als Amerikaanse muziekstijlen.

2p Noem van zowel de Europese als de Amerikaanse muziekstijlen één typerend kenmerk dat je hoort in dit fragment.  

0

2p Noem van zowel de Europese als de Amerikaanse muziekstijlen één typerend kenmerk dat je hoort in dit fragment.

Muziek - Herdenken

geluidsfragment 1, tekst 13

In 1976 schreef de Poolse componist Henryk Gorecki zijn Symphony of  Sorrowful Songs, Symfonie van droevige liederen. In het geluidsfragment hoor je hieruit een gedeelte. Er wordt een tekst gezongen die een achttienjarig meisje in 1944 in haar cel in het hoofdkwartier van de

Gestapo kraste. Net als een Monument geeft de muziek uitdrukking aan het

onzegbare en wordt dan ook vaak gebruikt bij herdenkingen.

2p 33 Leg uit waarom deze muziek goed past bij het herdenken. Betrek twee

kenmerken van de muziek in je uitleg. 

Geluidsfragment 1

2p Leg uit waarom deze muziek goed past bij het herdenken. Betrek twee
kenmerken van de muziek in je uitleg.

Geluidsfragment 1

Bij de vormgeving van het spel kan een theaterstuk geanalyseerd worden aan de hand van 5 W's. Waar staan de 5 W's voor?

(syllabus) De 5 W's staan voor:

• Wie
• Wat (plot)
• Waar 
• Wanneer (welke tijd)
• Waarom (motief) 

Theatervormgeving/ theatrale vormgeving, waar moet je dan aan denken?

Locatie 

Dit is de plek die door de theatermaker of de regisseur gekozen is, waar de voorstelling

plaatsvindt. In principe kan op elke locatie gespeeld worden (bijvoorbeeld in het theater of in

een fabriekshal, buiten op straat of in de duinen).

Decor 

Dit is de toneeltoerusting waarmee de plaats van handeling wordt voorgesteld, ook projecties

kunnen tot het decor behoren.

Kostuum 

Onder kostuum verstaat men de kleding van het personage.

Grime en hair styling

Dit gaat over de opmaak van het gezicht van de acteurs en hun haardracht: denk hierbij onder

andere aan schmink, pruiken en littekens.

Rekwisieten 

Rekwisieten zijn voorwerpen die in een voorstelling gebruikt worden door de spelers, zoals een

pen of een zwaard. Ook stoelen en tafels die op een toneel staan zijn rekwisieten.

Attributen 

Een attribuut is een speciaal rekwisiet, dat bij een rol hoort, zoals een liniaal voor een strenge

juf, een scepter voor een koning, de lier van Apollo, de sleutels van Petrus. Daaraan kun je het

personage herkennen.

Belichting

Door middel van belichting van de speelplek zorgt men voor zichtbaarheid van wat zich

afspeelt, maar ook voor een bepaalde sfeer. Belichting kan de aandacht van het publiek op een

bepaalde handeling richten. Denk hierbij aan de kleur en de intensiteit van het licht.

Muziek

Theatervoorstellingen kunnen worden begeleid door muziek, die net als belichting, voor een

sfeer of bepaalde emotie kan zorgen. Denk aan bombastische muziek om een opschepper te

karakteriseren, of minimalistische muziek als ondersteuning van een sterfscène.

Geluid en geluidseffecten

Ook door middel van geluid kunnen scènes worden ondersteund of benadrukt. Denk hierbij aan

wapengekletter bij vechtscènes of geluidsdecor/soundscapes met zwembadgeluiden om een

zwembad te verbeelden.

Enscenering

Het geheel van positie en bewegen van de acteurs in combinatie met de theatervormgeving.

Toneelbeeld

Het toneelbeeld is een ‘still’ uit de voorstelling. Alles wat je ziet op een bepaald moment van

het stuk hoort bij het toneelbeeld: het decor, de kostuums, de rekwisieten, de belichting en de

positie van de acteurs daarin.

Theater - 100% Amsterdam

Het Berlijnse theatercollectief Rimini Protokoll wil dat het publiek participeert in zijn voorstellingen en maakte in 2014 de voorstelling 100% Amsterdam. Honderd Amsterdammers staan op het toneel en vertellen over hun leven en hun stad.

Rimini Protokoll wil met zijn voorstelling maatschappelijke thema’s bespreekbaar maken. In filmfragment 1 en 2  komen thema’s aan de orde komen zoals ‘stad’ en ‘religie’.

De thema’s ‘stad’ (fragment 1) en ‘religie’ (fragment 2) worden verduidelijkt door de theatervormgeving.

(2p) Beschrijf op welke manier het thema:

- STAD wordt vormgegeven met een aspect van de theatervormgeving, 

- RELIGIE wordt vormgegeven met een ANDER aspect van de theatervormgeving. 

Fragment 1 - stad

zie filmpje in volgende slide

Fragment 2 - religie

zie filmpje in volgende slide

(2p) Beschrijf op welke manier het thema:
- STAD wordt vormgegeven met een aspect van de theatervormgeving,
- RELIGIE wordt vormgegeven met een ANDER aspect van de theatervormgeving.