H3 Highlights

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H3 onderzoek doen

Anorganische stoffen	Organische stoffen
kleine eenvoudige moleculen	grote ingewikkelde moleculen
bevat geen C-atomen (behalve CO, CO 2 )	Bevat minimaal één C-atoom, één H-atoom én één O-atoom
water (H 2 O), zoutzuur (HCl), alle zouten en mineralen	Glucose (C 6 H 12 O 6 ), vetzuren, eiwitten, aminozuren, DNA enz.

BINAS 78

De 4 RIJKEN

Virussen

Erfelijk materiaal

(RNA of DNA) in een

eiwitmantel.

Ze vermeerderen met behulp van een gastheercel.

BINAS 77 A-B-C-D

Natuurwetenschappelijk onderzoek

Fasen van natuurwetenschappelijk onderzoek: 

• waarneming
• onderzoeksvraag
• hypothesevorming
• experimentele fase (werkplan)
• resultaten
• conclusie
• discussie  

Regels voor het maken van een werkplan:

• Bepaal de afhankelijke variabele, dus wat moet er gemeten worden (y-as)?
• Verander slechts 1 variabele, de onafhankelijke variabele (x-as).
• Maak 1 of meerder experimentele groepen plus een (negatieve) controlegroep. Beschrijf de verschillende groepen.
• Vergelijk de experimentele groep met de controlegroep.
• Herhaal alle metingen (2-3 keer)
• Alle overige omstandigheden blijven gelijk. Soms moet je die in detail beschrijven voor de onderzoeksgroepen.
• Vergelijk de resultaten (van de experimentele groepen en trek een conclusie (of geef terugkoppeling aan de hypothese)

Passief transport kost geen energie.

Actief transport kost energie (ATP).

PASSIEF TRANSPORT	ACTIEF TRANSPORT
Kost geen energie	Kost energie, dus kost ATP
Volgt het concentratieverval: verplaatsing van stoffen van een hoge concentratie naar een lage concentratie	Gaat tegen het concentratieverval in: verplaatsing van stoffen van een lage concentratie naar een hoge concentratie
Gaat vanzelf = diffusie	Met behulp van transporteiwitten
Gassen en vetachtige stoffen (hydrofoob)	Ionen en grote polaire moleculen (hydrofiel)

Dierlijke cellen

Streven naar isotone omstandigheden.

Plantaardige cellen: streven naar hypertone celinhoud om druk op de celwand te houden (turgor): stevigheid

Plasmolyse: celmembraan laat los van de celwand.

Grensplasmolyse: turgor=nul maar celmembraan laat nog niet los.

OEFENVRAGEN

1. Peter onderzoekt en benoemt alle waterdiertjes in de vijver om hier vervolgens een voedselweb van te maken.

Is dit onderzoek experimenteel of beschrijvend?

2. Ook onderzoekt Peter het effect van de temperatuur op de biodiversiteit van de vijver. Wat is hier de afhankelijke en de onafhankelijke variabele?

3. Een wetenschapper wil de invloed van aspirine op de bloeddruk bepalen. Zij beschikt over twee gelijke groepen proefpersonen. De proefpersonen van de ene groep krijgen een aspirinetabletje opgelost in een glas water, waarna ze de oplossing moeten opdrinken.

Wat moet de controlegroep toegediend krijgen?

OEFENVRAGEN

1. Peter onderzoekt en benoemt alle waterdiertjes in de vijver om hier vervolgens een voedselweb van te maken.

Is dit onderzoek experimenteel of beschrijvend?

2. Ook onderzoekt Peter het effect van de temperatuur op de biodiversiteit van de vijver. Wat is hier de afhankelijke en de onafhankelijke variabele?

afhankelijk = biodiversiteit

onafhankelijk = temperatuur

3. Een wetenschapper wil de invloed van aspirine op de bloeddruk bepalen. Zij beschikt over twee gelijke groepen proefpersonen. De proefpersonen van de ene groep krijgen een aspirinetabletje opgelost in een glas water, waarna ze de oplossing moeten opdrinken.

Wat moet de controlegroep toegediend krijgen?

Glas water met daarin opgeloste stoffen die in de tablet zitten, maar NIET de werkzame stof aspirine.

havo 2021

tijdvak 1

havo 2021

tijdvak 1

H3 Oude CE-vragen

- muizen zijn prooidieren die door heel veel andere dieren gegeten worden = 1p

- dus wordt alle energie gestoken in het krijgen van veel nakomelingen = 1p

Jij moet zelf de koppeling leggen (zie begin tekst boven vraag 33) dat een hongerdieet juist veroudering tegengaat!

Uit de tekst boven vraag 36 lees je dat geknikte staarten (rechter plaatje) leidt tot hogere activiteit membraaneiwitten en dus tot een snellere aftakeling = veroudering.

Het volgen van een hongerdieet leidt dus tot het linkerplaatje (lagere activiteit van de membraaneiwitten) en dat zijn verzadigde vetzuren.

- groep 1 is je testgroep; de positieve controle (hier verwacht je minder parasieten

- groep 2 is je controle; omdat je bij niet gerookte sigaretten meer parasieten verwacht omdat hier geen nicotine vrijkomt.

- groep 3 is je dubbele controle; om te checken of niet-gerookte sigaretten toch ook parasieten weert.

Nicotine komt vrij uit gerookte sigaretten (dus peuken) en nicotine weert parasieten.

Vraag 10

Uit het antwoord moet blijken dat er minder parasieten zijn geteld bij

nesten met vezels van peuken dan bij nesten met vezels van niet-gerookte

sigaretten.

(nieuw - oud)

          oud

x 100%

Vraag 28 = (De cellen) van de rode biet 

voorbeelden van een juist argument:

• Als beide staafjes in zuiver water worden gedaan, is de procentuele lengtetoename bij de rode biet het grootst.
  
• De grafiek van de aardappel snijdt de X-as bij een lagere concentratie van de suikeroplossing dan die van de rode biet.
  
• De hele grafiek van de aardappel ligt links van die van de rode biet.
  

Voor een juist argument wordt een punt gegeven 1