Par. 1.2 Gesloopt gesteente (verwering)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

WELKOM!

Nodig: 

• Chromebook 
• Boek en aantekenblad
• Pen voor aantekeningen.

Planning

• Herhaling 1.1 (quizvragen)
• Nakijken maakwerk
• Lezen en bespreken 1.2 (verwering)
  
• Check of de leerdoelen behaald zijn
• Zelfstandig werken aan opgaven uit het boek

Bij de gele stip ligt de Himalaya.

De Himalaya ligt op de grens van...

1. De Euroaziatische plaat + De Afrikaanse plaat
2. De Euroaziatische plaat + De Indische plaat

De Himalaya is een...

1. Middelgebergte
2. Heuvelland
3. Hoogvlakte
4. hooggebergte

Bekijk de kaart. Leg uit hoe het Himalaya-gebergte in in Azië is ontstaan. Benoem hierbij de twee betrokken platen (afbeelding)

Hooggebergte

Middelgebergte

Heuvelland

Laagland

Is dit een jong of een oud gebergte?

1. Een jong gebergte
2. Een oud gebergte

De top van de Mount Everest (Himalaya) bestaat uit kalksteen. Geef aan
a) in welk op wat voor soort plek kalksteen oorspronkelijk werd gevormd;
b) waardoor het kalksteen zo hoog in de bergen kwam te liggen.

Nakijken Huiswerk

• Nakijkboekje
• Zelfstandig
• Klaar? Lezen 1.2 in stilte

Leerdoelen 1.2

• Je kent de betekenis van de begrippen uit par. 1.2
• Je kunt verwering indelen in mechanische en chemische verwering en je kunt het verschil tussen beiden vormen beschrijven.
• Je weet de 3 vormen van mechanische verwering en je kunt in 2 stappen beschrijven hoe deze 3 vormen zorgen voor het uit elkaar vallen van gesteente.
• Je kunt beschrijven/ uitleggen (oorzaak-gevolg) hoe het proces van chemische verwering verloopt.
• Je kunt aangeven onder welke klimaatomstandigheden het proces van chemische verwering snel verloopt.
• Je kunt aan de hand van een casus (voorbeeld) aangeven welke vorm van verwering plaatsvindt en je kunt dit proces beschrijven/ uitleggen (oorzaak-gevolg). 

Verwering

Wat is de definitie van verwering?

Het uit elkaar vallen van gesteente onder invloed van het
weer, planten en zuren. 

2 soorten:

1. Mechanisch: samenstelling verandert niet.
   
2. Chemisch: samenstelling verandert wel.
   

Mechanische en chemisch met Snickers?

Mechanisch

Bij mechanische verwering verandert de samenstelling niet! Je breekt dus alleen het gesteente (de Snickers). Verwering is immers het uit elkaar van van gesteente.

Chemisch

Het uit elkaar vallen van gesteente waarbij de (chemische)samenstelling wél verandert.

Gesteente reageert met water (speeksel) i.c.m. zuren (de enzymen in je speeksel). Die delen van het gesteente (de Snickers) die bestand zijn tegen het vocht en zuren blijven over (de pinda's).

Mechanische verwering

Belangrijk bij bronnen: let op de omgeving!

Vorstverwering

Komt voor in de koude, enigszins vochtige klimaten: richting de polen of hoog in gebergten.

1. Water sijpelt in rotsspleten en bevriest (en zet daarbij uit)
2. waarbij spleten in het gesteente verder opengedrukt worden / delen loskomen van het vaste gesteente.

Temperatuurverschillen

Gesteente breekt af door wisseling van extreme temperatuurverschillen (koud en heet), in droge gebieden.

Heet: gesteente zet uit

Koud: gesteente krimpt.

1. Er bestaan tussen dag en nacht grote temperatuurverschillen
2. waardoor gesteente steeds zal krimpen (bij afkoeling) en uitzetten (bij opwarming) en uiteindelijk zal barsten.

Plantenwortels

Ook worteldruk genoemd. 

1. Wortels van bomen dringen scheuren van gesteente binnen
2. waarbij de wortels het gesteente uit elkaar drukken en delen van het gesteente afbreken.

Welke vorm van verwering?

1. Vorst
2. Temperatuurverschil
3. Worteldruk

Welke vorm van verwering?

1. Vorst
2. Temperatuurverschil
3. Worteldruk

Op de steile berghellingen (zie bron) vindt mechanische verwering plaats. Beschrijf in 2 stappen de wijze waarop mechanische verwering daar plaatsvindt.

Beschrijf (2 stappen) de wijze waarop de vegetatie op de kalksteentorens bijdraagt aan mechanische verwering.

Chemische verwering

Het uit elkaar vallen van gesteente waarbij het gesteente onder invloed van water i.c.m. zuren oplost.

Bij deze vorm van verwering verandert de samenstelling wel!

Voorwaarden voor een snel proces:

1. Hoge temperaturen;
2. Veel vocht/ neerslag.

Waar?

Kalksteen

Kalksteen kan chemisch verweren. Landschapsvormen die hierdoor kunnen ontstaan vallen onder 'karstverschijnselen'. 

Op de zeebodem hopen grote hoeveelheden kalkskeletjes (van schelpen) op, die in de loop van de tijd worden samengedrukt tot kalksteen.

Water (i.c.m.) zuren zakt door de bodem/ door spleten en kieren van gesteenten. Het gesteente (kalksteen) lost op waardoor holle ruimten kunnen ontstaan: grotten

Klimaat speelt een grote rol!

Mechanisch: voldoende vocht (neerslag) en (veel) kou

Chemisch: veel neerslag en hoge temperaturen (voor een sneller proces)

Kleine afsluiting

Enkele quizvragen om de theorie van de gehele paragraaf te checken. Mix van eigen vragen én oud-examenvragen.

Waarom vindt er in de woestijn bijna geen chemische verwering plaats?

Wat hoort waar?

Sterke chemische verwering

Sterke Mechanische verwering

Weinig verwering

Bij welk klimaat vindt de sterkste mechanische verwering plaats?

1. A
2. B
3. C
4. D

Gesteenten op de Genootschapseilanden (eilanden rond de evenaar) worden door verwering afgebroken. Beredeneer door welke verweringsvorm dit gesteente vooral afbreekt. Kies uit: mechanische verwering of chemische verwering. Geef daarna met behulp van 2 klimaatkenmerken een argument voor je keuze.

Fysische verwering

Chemische verwering

Op de foto zie je een steen dwars doormidden gespleten.
Beschrijf in 2 stappen de wijze waarop mechanische verwering hier heeft plaatsgevonden.

Aan de slag!

Maak van 1.2:

Opdracht 2, 3, 4, 5abc, 6ab.

Start met opdracht 4!

Noteer je antwoorden in hele zinnen.