Literaire begrippen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Waarom lezen?

Ontspannend;

Ontsnappen aan de werkelijkheid;

Jezelf leren kennen;

Woordenschat vergroten

Kennismaking met onbekende wereld en werkelijkheid;

Nieuwsgierigheid:

• naar de ander
• naar de wereld
  

VERHAALANALYSE - begrippen

Genre

Titelverklaring/motto

Personages

Thema/motieven

Opbouw verhaal / Spanningsboog

Plot

Tijd

Ruimte

Vertelperspectief

 Genres = verhaalsoort

De meest voorkomende genres:

• misdaad
• historisch
• oorlog
• psychologisch
• fantasy
• science fiction
• griezel
• avonturen
• detective


• humor

Wie spelen een rol in het verhaal? *personages      1

Hoofdpersoon (Protagonist)

probleem

Tegenstander

(Antagonist)

helper of nevenfiguur

afzijdigen/figuranten

hoofdpersonage heeft een probleem, doel in het verhaal: oplossing voor het probleem

tegenstander is het probleem of veroorzaakt het probleem

helper/nevenfiguur helpt bij oplossen van het probleem

figuranten/afzijdigen: wel rol in het verhaal, niet betrokken bij het probleem

Personages naar karakter        2

- Round character: Je weet veel over deze persoon, hij maakt ontwikkelingen door in het verhaal en heeft een complexe persoonlijkheid.

- Flat character: Een statisch personage. Hij maakt weinig ontwikkelingen door en heeft een eenvoudige persoonlijkheid.

- Archetype: Een personage met één duidelijke kartereigenschap (verstrooide professor, domme atleet)

Thema - Waar gaat het over?

 

Het thema is een zeer korte samenvatting van het verhaal waarin het centrale probleem van het verhaal wordt gevat. 

Wanneer speelt het verhaal zich af? *tijd

ab ovo = vanaf het begin (chronologisch)

in medias res = in het midden van het verhaal

in ultimas res = aan het einde van het verhaal

flashback / flashforward

verteltijd: Uit te drukken in aantal bladzijden of uren.

vertelde tijd: de duur van het verhaal of de gebeurtenis 

open of gesloten einde

Waar speelt het verhaal zich af? *ruimte                1

Is deze ruimte belangrijk voor het verhaal?

geografische ruimte: omgeving van het verhaal; waar speelt het zich af

sfeerscheppende ruimte: een beschrijving van de ruimte om een bepaalde sfeer te creëren. (bijv: bos, 's avonds, het is donker en het stormt...)

Waar speelt het verhaal zich af? *ruimte               2

Sociale ruimte: personages maken deel uit van een sociale  groep door hun afkomst, beroep, hobby en/of opleiding

Symbolische ruimte: de ruimte staat voor gevoelens van het personage of de situatie waarin hij/zij zich bevindt.

Plot: het plan, de structuur van een verhaal met alle verwikkelingen en gebeurtenissen daarbinnen. 

De plot is de structuur van het verhaal met alle conflicten en keerpunten. Het is een soort geraamte waaraan het verhaal is opgehangen.

De plot ontwikkelt zich door gebeurtenissen die elkaar opvolgen. 

Spanning - hoe houd je aandacht vast?

Trucs die de schrijver gebruikt:

• Open plekken: er worden vragen opgeroepen bij de lezer;
  
• Informatievoorsprong of informatie wordt achtergehouden (uitstel en vertraging);
  
• Dwaalsporen en verkeerde vermoedens;
  
• Meerdere verhaallijnen;
  
• Gevaarlijke situaties of gevaarlijke omgeving;
  
• Onverwachte gebeurtenissen/wendingen;
• Inbouwen cliffhangers.

Vertelperspectief - Wie vertelt het verhaal?

Vier vertelsituaties:

• De auctoriële verteller of alwetende verteller;
  
• De personale verteller of hij/zij-verteller;
  
• Ik-verteller;
  
• Meervoudige verteller.
  

jan.liebregts.eu

www.cambiumned.nl

The end