Fictiebegrippen

Fictiebegrippen SE4

fictie

- twee boeken

- mondeling over:

            * boeken (inhoud, thema, hoofdpersonen etc.)      

            * begrippen fictie 

            * beoordelingswoorden

Doel van de fictielessen voor het SE

- Je weet hoe het onderdeel fictie bij ons op school wordt afgerond. 

- Je hebt je kennis over de literaire begrippen opgefrist.

Realistisch

• Een verzonnen verhaal kan lijken op de werkelijkheid.
  
• Een verhaal is realistisch als het lijkt op de werkelijkheid, geloofwaardig is en geen fantasie-elementen bevat. 

Niet-realistisch

Als er dingen voorkomen in een verhaal die niet geloofwaardig zijn.

Of als er fantasie-elementen voorkomen zoals: tovenaars, zombies en aliëns. 

Fictie	Non-Fictie
'verzonnen verhaal'	'niet verzonnen'
realistisch/ niet-realistisch	werkelijkheid/feiten: krant, lesboek, (auto)biografie

Fictiebegrippen SE 4

1. genre

2. personages

3. perspectief

4. thema

5. ruimte/plaats

6. tijd/chronologie

7.  titel

8. motief

VMBO 4

GENRE = VERHAALSOORT

avonturenroman

historische roman

oorlogsroman

psychologische roman

science fiction (sf)'

dystopische roman

VMBO 4

Kinderjaren. Een novelle

Jona Oberski, 1978

Oberski vertelt in Kinderjaren over hoe hij opgroeit ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Oberski heeft toen in diverse concentratiekampen gezeten. Jona Oberski kiest ervoor om zijn kinderjaren vanuit de ogen van een jong kind te vertellen. Dat heeft veel gevolgen voor de stijl van het boek. De verschrikkingen van de oorlog worden bijna luchtig beschreven. Kinderjaren mag zeker als een klassieker in de Nederlandse literatuur worden beschouwd. Het is een boek dat je gelezen moet hebben.

128 pagina's

Opbouwschema van verhalen

Beginsituatie

Dieptepunt

Slot

Ontstaan van probleem

Steeds meer moeilijkheden

Langzame verbetering

Personages: hoofdpersoon

Hoofdpersoon

• Belangrijkste personage in een verhaal. 
• Maakt een ontwikkeling door. 
• Wordt uitgebreid beschreven: je leest wat deze persoon denkt en voelt.
• Heeft meestal een probleem of opdracht in het verhaal dat opgelost of volbracht moet worden. Dat heeft invloed op zijn karakterontwikkeling.

VMBO 4

Personages: bijpersonen

Bijpersonen

• je weet hun gedachten en gevoelens niet;
• ze veranderen niet;
• ze reageren vaak voorspelbaar.
• maakt geen ontwikkeling door = Flat character
• zijn helper of tegenstander van de hoofdpersoon

VMBO 4

Personages beschrijven

Je kunt personages beschrijven aan de hand van:

- Uiterlijk

- Kenmerken (geslacht, leeftijd, gezondheid, achtergrond)

- Karaktereigenschappen

- Relaties met andere personages

VMBO 4

Perspectief

Een punt van waaruit iemand naar iets kijkt of waarneemt. Je kunt het zien als een camera: hoe de camera filmt, is je perspectief.

VMBO 4

Perspectief

Ik-perspectief: de lezer/de camera kijkt door de ogen van de ik-persoon. Je zit 'in het hoofd' van de hoofdpersoon en ervaart bijna hoe het is om de hoofdpersoon te zijn. Je kunt niet in de hoofden van de andere personen kijken.

Hij/zij-perspectief: de lezer/de camera kijkt mee vanaf de schouder van een hij/zij-persoon. Er is iets meer afstand tussen de lezer en de hoofdpersoon.

Je kunt niet in de hoofden van de andere personen kijken.

VMBO 4

ruimte

Ruimte heeft te maken met waar het verhaal zich afspeelt.

Niet alleen een bepaalde stad of dorp. Het kan ook een kamer zijn, of een wijk of zelfs een planeet.

Ook het weer, geluiden of geuren kunnen een rol spelen. 

VMBO 4

thema

Een korte samenvatting van het boek.

Geeft wel de bedoeling van de schrijver met het verhaal aan.

In een zin waarin ook het onderwerp wordt genoemd.

Om het thema te bepalen moet je ontdekken op welke manier personages, gebeurtenissen en ruimtes met elkaar te maken hebben.

Ook uit de afloop van een verhaal kun je soms afleiden wat het thema is.

Bijv.: Een scholier pleegt zelfmoord, omdat hij heel erg gepest wordt.

VMBO 4

thema

Denk na over de volgende vragen:

- Waar gaat het verhaal over?

- Welke elementen zie je steeds terugkeren?

- Waarom kiest de schrijver juist voor deze elementen? Wat is zijn bedoeling?

VMBO 4

thema: kind-zijn en het verlies van kind-zijn

 Een belangrijk thema van 'Kinderjaren': het kind-zijn en het moment dat je geen kind meer bent. Aan het begin van Kinderjaren is de hoofdpersoon een kleine jongen die steeds troost kan zoeken bij zijn ouders. In het concentratiekamp mag hij eerst niet met de grote kinderen meespelen, want hij is nog te klein. Dan sterft zijn vader. De grote kinderen zien hem nu niet meer als klein kind en hij mag meespelen, mits hij een proef aflegt: hij moet het ‘ketelhuis’ binnengaan. De jongen heeft het alleen verkeerd verstaan, het is niet het ‘ketelhuis’ maar het ‘knekelhuis’.

Chronologie/tijd

• Chronologie - tijd
  
• Worden de gebeurtenissen in de volgorde verteld waarin ze zich hebben afgespeeld?
  
• Is er sprake van flashbacks (terug in de tijd)?
  
• Of flashforwards (verwijst naar iets wat nog gebeuren moet, toekomst)

VMBO 4

Chronologie/tijd

• Op welke manier kan tijd in een verhaal zichtbaar gemaakt worden?
  
• Noemen van jaartal.
  
• Historische gebeurtenissen.
  
• Historische figuren.
  
• Beschrijven van ruimte met kenmerkende gebouwen, kleding, gewoontes of voorwerpen. 

VMBO 4

Chronologie/tijd

• Vooruitverwijzing: mededeling over iets wat later nog zal gebeuren of iets over de toekomst. Meestal één of enkele zin. Het verhaal wordt hierdoor niet onderbroken, het is dus chronologisch.
• Terugverwijzing: een verwijzing naar het verleden. Het is een kort stukje (één of enkele zinnen) waarin een persoon terugdenkt aan of iets zegt over iets wat eerder gebeurd is. Het verhaal wordt hierdoor niet onderbroken, want je gaat niet terug de tijd in, het is dus chronologisch. 

VMBO 4

Chronologie/tijd

Flashback (terugblik): het verhaal wordt onderbroken en je

gaat terug de tijd in. Meestal is dit een wat langer stuk tekst bijv. een alinea, bladzijde of hoofdstuk. Het verhaal wordt

wél onderbroken door een flashback en is dus niet-chronologisch.

Flashforward (vooruitblik): het verhaal wordt onderbroken en je

gaat terug vooruit in de tijd. Meestal is dit een wat langer stuk tekst bijv. een alinea, bladzijde of hoofdstuk. Het verhaal wordt

wél onderbroken door een flashforward en is dus niet-chronologisch.

VMBO 4

Verschil terugverwijzing en flashback

Een terugverwijzing in een boek wijst met een kort zinnetje terug naar iets wat in het verleden gebeurd is. Bijvoorbeeld:

'Hij dacht terug aan die ochtend waarin hij haar nog in zijn armen had gehouden.' De verhaallijn wordt dus niet onderbroken.

Let op: bij een flashback onderbreek je de verhaallijn en ga je ook echt uit het verhaal. 

Bij een terugverwijzing/terugblik ga je niet uit het verhaal. 

VMBO 4

motief

Een motief is een element of gegeven dat herhaaldelijk terugkeert. Het is dus een kleiner onderwerp of kenmerk dat past bij het thema. 

Bijvoorbeeld: een voorwerp, een lied, een kleur, een bepaalde handeling, een geur of een gevoel dat beschreven wordt.

In 'Kinderjaren' is een belangrijk motief bijvoorbeeld: het harlekijntje. Staat voor het kind-zijn. Als de hoofdpersoon het verliest, staat het voor het verlies van het kind-zijn. 

VMBO 4

Titel

De doelen van een titel zijn:

1. de aandacht trekken;

2. het onderwerp introduceren.

Titelverklaring

Ieder boek heeft een titel, deze titel heeft vaak meerdere betekenissen. Je moet de titel van je boek kunnen verklaren. 

Heet je boek bijvoorbeeld 'Oorlogswinter', dan heet het boek zo, omdat het zich afspeelt in de winter van een oorlog. Je zou het ook nog kunnen verklaren als een helse winter, omdat er bijna geen eten te vinden was.

VMBO 4

Beoordelingswoorden

Wat het verhaal met je doet: denk erom dat je het goed motiveert.

 

• Spannend - saai
  
• Duidelijk - verwarrend
  
• Humoristisch - zonder humor
  
• Veel actie - gebeurt weinig in
  
• Verdrietig - vrolijk
  

Beoordelingswoorden

Realistisch of niet-realistisch?

• Realistisch of niet-realistisch?
  
• Geloofwaardig - ongeloofwaardig
  
• Herkenbaar - niet herkenbaar
  
• Levensecht - bedacht
  
• Kan echt gebeuren - kan niet echt gebeuren