Vragers & Aanbieders (1e) H3. Vraag en aanbod

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Week 50 (vanaf 9 december) 

Hoofdstuk 3. Vraag en aanbod

• actualiteit
• herhaling vorige les (opbrengst, kosten en winst)
• filmpje (vraag & aanbod)
• leerdoelen (de vraag)
  
• instructie (de vraag)
• maakwerk: opdracht 3.1 t/m 3.7, 3.8 t/m 3.14 en 3.15

Waar is de vraag
van afhankelijk?

Vraag (Qv) is afhankelijk van

1. prijs (p)
2. stand van de economie
3. inkomen (van de consumenten)
4. bevolkingsomvang (aantal consumenten)
5. behoefte (voorkeur van de consumenten)
6. prijzen van substitutie (vervangende) goederen
7. prijzen van complementaire (aanvullende) goederen
8. wettelijke bepalingen (zoals subsidies)
9. incidentele factoren (zoals terrorisme, epidemie of ramp)

Opdracht 3.1 (pagina 34)

1. de economie krimpt wereldwijd

• vraag naar treinreizen daalt

2. de terrorismedreiging neemt toe

• vraag naar treinreizen daalt
  

3. mensen krijgen meer vrije tijd

• vraag naar treinreizen stijgt
  

4. vliegreizen worden duurder

• vraag naar treinreizen stijgt
  

5. de prijs van treinkaartjes op de HSL wordt fors verlaagd

• vraag naar treinreizen stijgt

Betalingsbereidheid

• Betalingsbereidheid is het maximale bedrag dat een koper wil betalen voor een product.
  

• Hoeveel ben je bijvoorbeeld bereid te betalen voor FIFA21?
  

• Verschilt per persoon, subjectief!
  

Consumentensurplus

• De marktprijs kunnen we verwerken in een grafiek met een horizontale lijn (blauw)!
• Bij een prijs van € 15 gaan Sabine, Youssef en Sander FIFA kopen, maar Irene en Maze niet.
• Het verschil tussen de betalingsbereidheid en de prijs noemen we het consumentensurplus!
• De consument hoeft minder middelen op te offeren dan hij bereid was.
• Wanneer we al deze individuele meevallers bij elkaar optellen, vinden we het consumentensurplus = € 5 (van Sabine) + € 2,5 (van Youssef) + € 0 (van Sander) = € 7,5 
• Omzet = € 15 x 3 = € 45
• Hoe groter het surplus, hoe efficiënter de uitkomst (= welvaart), zij kunnen met het surplus immers iets anders kopen.

Vraagfunctie

Wat is het verband tussen de prijs (P = oorzaak)

en de gevraagde hoeveelheid (Qv = gevolg)?

Dit is een negatief verband omdat als de prijs (P)

daalt, de gevraagde hoeveelheid (Qv) stijgt en als de

prijs (P) stijgt, de gevraagde hoeveelheid (Qv) daalt.

Vraagfunctie: Qv = -20P + 324

Let op: hoeveelheid (Q) op de horizontale as,

               en de prijs (P) op de verticale as!

Vraagfunctie (tekenen)

Teken de vraagfunctie: Qv = -20P + 324

1. Assenstelsel, horizontale en verticale as?

• Q (hoeveelheid) altijd op de horizontale as!
• P (prijs) altijd op de verticale as!

2. Wat je nodig om een (rechte) lijn te tekenen?

• 2 punten!
  

3. Punt 1: vul 0 in voor P, en bereken Qv!

• Qv = -20 x 0 + 324 = 324                                                             (324; 0)

4. Punt 2. vul 0 in voor Qv,, en bereken P!

• 0 = -20P + 324 => 20P = 324 => P = 324 / 20 = € 16,20  (0; 16,2)

Opdracht 3.6

Vraagfunctie vlucht Eindhoven - Antalya: Qv = -0,9P + 450

a. Bereken het aantal tickets bij een prijs van € 0 en € 400.

• Qv (P = 0) = -0,9 x € 0 + 450 = 450  tickets              Qv (P = 400) = -0,9 x € 400 + 450 = 90  tickets

b. Teken de vraaglijn en c. de prijslijn P = 100 en lees (en bereken) het aantal verkochte tickets.

• Qv (P = 100) = -0,9 x € 100 + 450 = 360 tickets

d. Arceer het consumentensurplus.

e. Welke prijs moet de maatschappij vaststellen om 2 vliegtuigen met 189 passagiers te vullen?

• Qv = 378 => 378 = -0,9P + 450 => -72 = -0,9P => P = € 80

f. Daalt door de prijsverlaging van € 100 naar € 80 ook de omzet.

• Omzet = p x q = > 360 x € 100 = € 36.000 naar 378 x € 80 =  € 30. 240 => omzetdaling! 

Verschuiving langs en van de vraaglijn

• Verschuiving langs de vraaglijn: prijs (p)
• Verschuiving van de vraaglijn (zie figuur rechts):

1. stand van de economie
   
2. inkomen (van de consumenten)
   
3. bevolkingsomvang (aantal consumenten)
   
4. behoefte (voorkeur van de consumenten)
   
5. prijzen van substitutie (vervangende) goederen
   
6. prijzen van complementaire (aanvullende) goederen
   
7. wettelijke bepalingen (zoals subsidies)
   
8. incidentele factoren (zoals terrorisme, epidemie of ramp)
   

Welke variabele staat op de horizontale as bij een vraaglijn?

1. prijs (p)
2. hoeveelheid (q)

Wat voor soort lijn is de vraaglijn meestal?

1. stijgend
2. horizontaal
3. dalend
4. verticaal

De vraagfunctie van een treinreis Buitenpost - Amsterdam luidt Qv = -0,5P + 50 (met Qv in 1.000 per maand).

Hoeveel vragers zijn er bij een prijs van € 20?

1. 30.000
2. 40.000
3. 50.000
4. 60.000

Door welke van de volgende veranderingen verschuift de vraaglijn van Coca-Cola niet?

1. het inkomen van consumenten stijgt
2. de prijs van Coca-Cola daalt
3. de behoefte aan cola daalt
4. de prijs van 7-up stijgt

Als het aantal kopers van wasmachines toeneemt, verschuift de vraaglijn van wasmachines ...

1. naar rechts
2. naar links
3. niet

Maakwerk deze week

• wat: opdracht 3.1 t/m 3.8 in je schrift
  
• hoe: fluisterend overleg met buurman / buurvrouw mag
  
• hulp: buurman / buurvrouw of steek je vinger op
  
• tijd: tot 5 minuten voor einde les
• uitkomst: zo ver mogelijk
  
• klaar: ga verder met opdracht 3.9 t/m 3.15 in je schrift

Week 50 (vanaf 9 december) 

Hoofdstuk 3. Vraag en aanbod

• actualiteit
• filmpje
• herhaling vorige les (de vraag)
  
• leerdoelen (het aanbod)
• instructie (het aanbod)
• maakwerk: 3.1 t/m 3.7, 3.8 t/m 3.14 en 3.15

Waar is het aanbod
van afhankelijk?

Aanbod (Qa) is afhankelijk van

1. prijs (p)
2. aantal aanbieders
   
3. kosten
4. wettelijke bepalingen (zoals heffingen)
5. innovatie

Verkoopbereidheid

• Verkoopbereidheid is de minimale prijs die een fabrikant / verkoper wil ontvangen voor een product / dienst.
  

• Verschilt per fabrikant / verkoper, subjectief!

Producentensurplus

• De marktprijs kunnen we verwerken in een grafiek met een horizontale lijn (blauw)!
• Bij een prijs van € 50 gaan Oman, Ruslan en Noordzee het product aanbieden, maar Diepzee en Poolkappen niet.
• Het verschil tussen de verkoopbereidheid en de prijs noemen we het producentensurplus!
• De fabrikant / verkoper krijgt een hogere prijs dan de minimale prijs die hij er eigenlijk voor wilde hebben.
• Wanneer we al deze individuele meevallers bij elkaar optellen, vinden we het producentensurplus = € 25 (van Oman) + € 10 (van Rusland) + € 0 (van Noordzee) = € 35 
• Omzet = € 50 x 3 = € 150
• Hoe groter het surplus, hoe efficiënter de uitkomst (= welvaart), zij kunnen het surplus immers toevoegen aan het resultaat.

Aanbodfunctie

Wat is het verband tussen de prijs (P = oorzaak)

en de aangeboden hoeveelheid (Qa = gevolg)?

Dit is een positief verband omdat als de prijs (P)

daalt, de aangeboden hoeveelheid (Qa) daalt en als de

prijs (P) stijgt, de aangeboden hoeveelheid (Qa) stijgt.

Aanbodfunctie: Qa = 5P - 25

Let op: hoeveelheid (Q) op de horizontale as,

               en de prijs (P) op de verticale as!

Aanbodfunctie (tekenen)

Teken de aanbodfunctie: Qa = 5P - 25

1. Assenstelsel, horizontale en verticale as?

• Q (hoeveelheid) altijd op de horizontale as!
• P (prijs) altijd op de verticale as!

2. Wat je nodig om een (rechte) lijn te tekenen?

• 2 punten!
  

3. Punt 1: vul 0 in voor Qa, en bereken P!

• 0 = 5P - 25 => 5P = 25 => P = 25 / 5 => P =  € 5          (0; 5)

4. Punt 2. vul een grotere P in dan bij punt 1, en bereken Qa!

• Qa (P=20) = 5 x € 20 - 25 = 75                                          (75; 20)

Verschuiving langs en van de aanbodlijn

• Verschuiving langs de aanbodlijn: prijs (p)
• Verschuiving van de aanbodlijn (zie figuur rechts):

1. aantal aanbieders
   
2. kosten
   
3. wettelijke bepalingen (zoals heffingen)
   
4. innovatie

Marktevenwicht

In een perfect werkende markt gaat de markt op zoek

naar het marktevenwicht. Dat is de prijs (P) waarbij vraag

en aanbod in evenwicht zijn (Qv = Qa).

Gegeven:

 - vraagfunctie     Qv = -4P + 100

 - aanbodfunctie Qa = 5P - 25

Bereken het marktevenwicht (Qv = Qa)

• -4P + 100 = 5P - 25 => -4P - 5P = -25 - 100 => -9P = -125 => P = -125 / -9 => P = € 13,89
• vul P in Qv = -4 x € 13,89 + 100 => Qv = 44,44 of Qa = 5 x € 13,89 -25 = 44,44

Marktevenwicht

We hebben zojuist berekend dat de:

  - evenwichtsprijs = € 13,89
  - evenwichtshoeveelheid = 44,44

1. bereken de omzet in het evenwicht

• omzet = p x q = € 13,89 x 44,44 = € 617,27

2. arceer het consumentensurplus bij de evenwichtsprijs

3. arceer het producentensurplus bij de evenwichtsprijs

4. bereken het consumenten- en producentensurplus bij de evenwichtsprijs

• consumentensurplus = (€ 25 - € 13,89) x 44,44 x 0,5 = € 246,86
• producentensurplus = (€ 13,89 - € 5) x 44,44 x 0,5 = € 197,54

Surplus berekenen

Bereken o.b.v. de figuur het producentensurplus.

• oppervlakte groene driehoek (producentensurplus)
• verticaal prijs (p) = € 25 - € 10 = € 15
• horizontaal hoeveelheid (q) = 30 - 0 = 30
• producentensurplus = € 15 x 30 x 0,5 = € 225

Bereken o.b.v. de figuur het totale surplus.

• oppervlakte oranje driehoek (consumentensurplus)
• verticaal prijs (p) = € 50 - € 25 = € 25
  
• horizontaal hoeveelheid (q) = 30 - 0 = 30
  
• consumentensurplus = € 25 x 30 x 0,5 = € 375
• totale surplus = producentensurplus + consumentensurplus =  € 225 + € 375 = € 600

Belangrijke termen

Maximale betalingsbereidheid = € 50

Minimale verkoopbereidheid = € 10

Evenwichtsprijs = € 25

Consumentensurplus = 30 x € 25 / 2 = € 375

Producentensurplus = 30 x € 15 / 2 = € 225

Opdracht 3.7 (pagina 38)

1. de bevolking van Rusland neemt af

• de vraag naar Russische auto's daalt
• de vraaglijn verschuift naar links

2. de autoprijs in Ruslan is verdubbeld door het ontbreken van onderdelen

• de vraag naar Russische auto's daalt
• de vraaglijn verschuift niet

3. door een overvloedig aanbod van Russische auto's is de prijs sterk gedaald

• de vraag naar Russische auto's stijgt
• de vraaglijn verschuift niet

4. het inkomen van de Russen is met 20% gestegen

• de vraag naar Russische auto's stijgt
  
• de vraaglijn verschuift naar rechts

5. de Russen kopen liever chique Mercedessen in Duitsland

• de vraag naar Russische auto's daalt
  
• de vraaglijn verschuift naar links

Opdracht 3.11 (pagina 41)

Welke variabele staat op de verticale as bij een aanbodlijn?

1. prijs (p)
2. hoeveelheid (q)

Wat voor soort lijn is de aanbodlijn meestal?

1. stijgend
2. horizontaal
3. dalend
4. verticaal

De aanbodfunctie van elektrische fietsen in Nederland luidt Qa = 2P - 2000 (met Qa in 1.000 stuks per jaar). Bij welke prijs worden er 1 miljoen per jaar aangeboden?

1. € 1.000
2. € 1.500
3. € 2.000
4. € 2.500

Als de overheid door de nieuwe klimaatdoelen de accijns op benzine verhoogd, verschuift de aanbodlijn van benzine ...

1. naar rechts
2. naar links
3. niet

Voor een markt gelden de volgende vraag en aanbod functie Qv = -2P + 80 en Qa = 4P - 40. Bereken de evenwichtshoeveelheid?

1. 20
2. 30
3. 40
4. 60

Maakwerk deze week

• wat: opdracht 3.9 t/m 3.15 in je schrift
  
• hoe: fluisterend overleg met buurman / buurvrouw mag
  
• hulp: buurman / buurvrouw of steek je vinger op
  
• tijd: tot 5 minuten voor einde les
• uitkomst: zo ver mogelijk
  
• klaar: ga verder met opdracht 3.16 in je schrift

Opdracht 3.14 en 3.15 (pagina 43)

Opdracht 3.16

Vliegroute: Qv = -0,5P + 80    &    Qa = P - 40 (met Q x 1.000)

a. Teken de vraag en -aanbodlijn geef de evenwichtsprijs en -hoeveelheid op de assen aan.

b. Bereken de evenwichtsprijs.

• Qv  = Qa => -0,5P + 80 = P - 40 => -1,5P = -120 => P = € 80

c. Bereken de bijbehorende marktafzet en -omzet.

• marktafzet = Qv (P = € 80) = (-0,5 x € 80 + 80 ) x 1.000 = 40.000  tickets
• marktomzet = p x q = € 80 x 40.000 = € 3.200.000

d. Arceer het producentensurplus.

e. Arceer het consumentensurplus

Opdracht 3.16 (vervolg)

f. De overheid besluit een belastingheffing van € 6 per ticket,

    hoe verschuift de aanbodlijn?

• de aanbodlijn verschuift naar links / boven, minder aanbod

g. Door de heffing verandert de aanbodlijn in Qa = P - 46. Bereken de nieuwe evenwichtsprijs.

• Qv = Qa => -0,5P + 80 = P - 46 => -1,5P = -126 => P = € 84

h. Bereken het aantal tickets dat bij de nieuwe prijs wordt gevraagd en aangeboden.

• Qv (P = € 84) = (-0,5 x € 84 + 80 ) x 1.000 = 38.000 tickets

i. Bereken de opbrengst voor de overheid.

• Opbrengst overheid = € 6 x 38.000 = € 228.000 

j. Bereken hoeveel procent van de heffing is doorberekend aan de consument.

• De prijs is gestegen van € 80 naar € 84, de heffing is € 6, dus 4/6 × 100% = 66,7%

Opdracht 3.16 (vervolg)

k. Wordt het totale surplus groter of kleiner door de heffing?

• Het totale surplus wordt kleiner.
• Als de aanbodlijn naar links / boven verschuift, wordt zowel de driehoek van het consumentensurplus als de driehoek van het producentensurplus kleiner.

Wordt de totale welvaart groter of kleiner?

• Dat is de vraag hoe goed de overheid de heffing weer besteedt in de economie.