Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

12 Gezondheid

tegen pathogenen

micro-organismen

infectie

incubatie tijd

§12.1 Voorkomen is beter dan genezen

Afweer bij planten

mechanische afweer:

- stekels en doornen

chemische afweer:

- (bittere) smaak

- zure stoffen

- signaal stoffen

BINAS

87A

slijmvliezen

mond       neus

luchtpijp

ogen

maag en darmen

urinewegen

vagina 

eikel

niet specifieke barriere

BINAS 84 J2

biochemische barriere

- lage pH

- enzymen

- lysosoom

- autochtone bacteriën

fysische barriere

- dikte van de laag

- vloeistofstroom

- haren

- slijmlaag

Noem een voorbeeld waar een lage pH gebruikt wordt in de afweer bij de mens.

1e barrière 

huid en slijmvliezen

1e barriere tegen pathogene micro-organismen  

= passieve bescherming

=  niet specifiek 

(werkt tegen alle soorten ziekteverwekkers en toxinen)

2e barrière

           Actieve bescherming: witte bloedcellen komen in actie

Fagocytose

Door een fagocyt, meestal macrofaag  (een soort witte bloedcel)

Niet-specifieke afweer:  

het maakt niet uit welke ziekteverwekker / toxine het is

Antibiotica

Werken alleen tegen een bacteriële infectie!!!!

Verschillende soorten antibiotica, verschillende werkings mechanismen

Resistentie

Een bacterie kan door een mutatie (= spontane verandering in het DNA) resistent worden tegen een antibioticum.

(=> de bacterie gaat niet dood)

Multi-resistente bacterie: 

resistent tegen meerdere antibiotica!

(bijv. MR-stafylococcus Aureus = ziekenhuisbacterie)

Afweer en BiNaS 84L

3e barrière

Vaccinaties 

Dit schema niet leren!!

Vaccinaties

Voorkomen dat je na infectie met de bewuste ziekteverwekker echt ziek wordt.

Je wordt niet ziek door de aanwezigheid van antistoffen (Immunoglobuline) in het bloedserum.

Hoe kom je aan antistoffen (immunoglobuline)?

Actief: je witte bloedcellen maken zelf antistoffen aan door vaccinatie of door gewoon ziek worden.

Passief: je krijgt de antistoffen van een ander

moeder: placenta/moedermelk

proefdier: antiserum

Actieve immunisatie:

 

• Lichaam heeft zelf antistoffen leren maken tegen een bepaalde ziekteverwekker

passieve immunisatie:

• Lichaam maakt niet zelf de antistoffen aan, maar krijgt ze kant-en-klaar binnen, bijvoorbeeld via een serum

Natuurlijke immunisatie:

 

• het lichaam doormaakt een ziekte
  
• je krijgt antistoffen via de moeder (zwangerschap, borstvoeding)
  

Kunstmatige immunisatie:

• je krijgt een vaccin
• je krijgt een serum

witte bloedcellen

macrofagen

lymfocyten

worden gevormd in het rode beenmerg (platte beenderen)

               B-lymfocyt: rijpt in het beenmerg

       T-lymfocyt rijpt in de Thymus

micro-organismen/toxinen

-worden herkend al lichaamsvreemde stof

-door eiwitten aan de buitenkant van de cel

- antigenen

(let op het verschil tussen antigenen en antistoffen)

3e barriere   specifieke afweer

werkt specifiek tegen 1 soort ziekteverwekker

Stap 1: macrofaag fagocyteert een ziekteverwekker

= aspecifiek

Stap 2: de macrofaag presenteert na afbraak het antigeen aan de buitenkant van de cel 

antigeen presenterende cel

stap 3

Antigeen presenterende cel gaat in de lymfeknopen op zoek naar de passende T-lymfocyten.

T-helpercel

- > activatie van cytotoxische T-cel, T-killer cel en T-geheugencel (cellulaire afweer)

- > activatie B-cel  (humorale afweer)

gactiveerde B-cel

geactiveerd door de T-helper cel of direct door het antigeen van de indringer

-> vorming plasmacellen -> antistoffen = humorale afweer

-> vorming B-geheugencel

BINAS TABEL

84.L.2

Specifieke afweer

Welke cellen maken antistoffen tegen een lichaamsvreemde bacterie?

1. B-lymfocyten
2. T-lymfocyten
3. T-helpercellen
4. Macrofagen

bloedtransfusie met "verkeerde" bloedgroep

Antistoffen breken de rode bloedcellen af en bloed gaat klonteren.

bloedgroepen     A     AB    B   nul

Op de celmembraan van de rode bloedcel zitten antigenen.

antigenenop rode bloedcel

geen

+ (gaat goed) of - (gaat fout)

+ (gaat goed) of - (gaat fout)

   +              -            -           +

   -              +            -           +

  +              +             +           +

    -             -              -           +

Naast A, AB, B en nul is er ook nog de rhesusfactor + of -

De antistoffen tegen Rhesus zitten normaal niet al in je bloed.

Pas na contact met Rhesus + ga je antistoffen maken

                            Rhesus baby

Rhesus antistoffen kunnen door de placenta

AB antistoffen niet

Iemand heeft bloedgroep A+.
Van wie kan hij bloed ontvangen?

1. A-
2. B+
3. AB-
4. O+

BINAS 84L