Overheid en risico, overheid en markt

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wat gaan we doen op donderdag 16 december:

- check huiswerk, Toepassen en Naar het examen

- planning:

   . volgende week: Introductie Module Economische groei 

   . 1e week januari herhalen Vraag en aanbod/Markt en overheid   

   .  vandaag: marktwerking en overheid:

      - een falende markt en instrumenten overheid

      - een ontbrekende markt en instrumenten overheid

      - marktwerking of niet?

- herkennen van een falende en een ontbrekende markt

- herkennen van een natuurlijk monopolie

- begrijpen en herkennen van processen van nationalisatie,

   verzelfstandiging, privatisering en liberalisering

- (her)kennen van vormen van marktwerking

- begrijpen van het principe van 'de onzichtbare hand' en

  de voordelen van een vrije markt

Leerdoelen

Waarom wil(de) de overheid meer marktwerking in de zorg?

Wanneer is er sprake van
een 'falende markt'?

--> De markt faalt:

      - prijzen zijn te hoog of te laag

      - (on)wenselijke producten

      - externe effecten

      - (on)gewenste machts- of monopolieposities

      - bescherming (eigen/essentiële) sectoren

--> Het 'natuurlijke' marktevenwicht is niet wenselijk

Een falende markt

Wat zijn de (drie) manieren voor de overheid om het marktevenwicht te beïnvloeden?

Overheidsingrijpen bij een falende markt

 1. prijsregulering (minimum- en maximumprijzen)

 2. (belasting)heffing of subsidie

 3. wet- en regelgeving

Maar wat als er niet zozeer een falende markt is, maar überhaupt geen markt??

Met andere woorden als er sprake is van:

Ontbrekende markten??

Maar wat als er niet zozeer een falende markt is, maar überhaupt geen markt??

Met andere woorden als er sprake is van:

Ontbrekende markten in het geval van:

- collectieve goederen

- (quasi-) collectieve goederen

- externe effecten

Gaat het hier om een falende of een ontbrekende markt?

Falende markt

Geen markt

De markt van sneeuwschuivers en zoutstrooiers

De markt van  CO2-uitstoot

De markt van coronavaccins

De markt van vaccinatie- locaties voor corona

De markt van kolen(centrales)

De markt van sociale  huurwoningen

De markt van IC-bedden

De markt van frisdranken op school

Overheid creëert zelf een markt: 

 1. zelf goederen/diensten gaan produceren

 2. goederen/diensten gaan laten produceren

 3. internaliseren van externe effecten

Marktwerking = situatie dat er concurrentie is om de gunst van de vrager

1.  privatiseren (via de fasen: verzelfstandiging, liberalisering 

    en eigendomsoverdracht)

2. veilen van concessies (= alleenrecht voor een bedrijf om een

    aantal jaren een product op de markt te brengen)

3. uitbesteden (= overheid geeft opdrachten aan derden om 

    die uit te voeren)

4. consumenten informeren (zodat consumenten zelf beter

    kunnen oordelen)

Wie is de overheid eigenlijk?

Een falende of ontbrekende markt

- Instrumenten overheid bij falende markt

- Instrumenten overheid bij ontbrekende markt 

- Principaal-agentmodel 

- Maatschappelijk krachtenveld (marktwerking, privatisering)

- Collectieve sector

- Doelstellingen economische politiek

Wat zijn de drie instrumenten van de overheid bij een ontbrekende markt?

 1. zelf goederen/diensten gaan produceren

 2. goederen/diensten gaan laten produceren

 3. internaliseren van externe effecten

Instrumenten bij een ontbrekende markt (creëren van een markt)

 1. prijsregulering

 2. heffingen en subsisdies

 3. wet- en regelgeving

Instrumenten bij een falende markt