6.1 Het zintuigstelsel

Thema 6 Waarneming en gedrag
6.1 Het zintuigstelsel
1 / 19
volgende
Slide 1: Tekstslide
BiologieMiddelbare schoolvwoLeerjaar 5

In deze les zitten 19 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

Thema 6 Waarneming en gedrag
6.1 Het zintuigstelsel

Slide 1 - Tekstslide

Leerdoelen gehaald
  • Je kunt de werking van zintuigen (receptoren) beschrijven.
  • En je kunt de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

Slide 2 - Tekstslide

Prikkels
Zintuigen met receptoren die prikkels opvangen. 

  • Externe prikkels: extern milieu, zoals geluid en geur worden opgevangen 
  • Interne prikkels: intern milieu, zoals osmoreceptoren en pH-receptoren of proprioceptoren (vwo) (spanning spier en stand lichaam) 

Slide 3 - Tekstslide

Wat is een receptor?
A
een eiwit op het celmembraan, waaraan een specifiek molecuul kan binden
B
een molecuul op het celmembraan, waaraan een ander molecuul kan binden
C
een eiwit in de cel, waaraan een molecuul kan binden

Slide 4 - Quizvraag

Soorten receptoren
Mechanische receptoren: 

  • Prikkel = mechanische energie
  • Celmembraan buigt of strekt 
  • Bijv: aanraking, druk, beweging, geluid

Slide 5 - Tekstslide

Soorten receptoren
Gehoor/evenwichts receptoren: 

  • Prikkel = mechanische energie
  • Vloeistof laat haartjes bewegen

Binas tabel 87D

Slide 6 - Tekstslide

Soorten receptoren
in de huid
Tast/druk receptoren: 
  • Prikkel = mechanische energie
  • Tast: vlak onder opperhuid
  • Druk: dieper in de huid

Temperatuurreceptoren:
  • Prikkel = warmte en kou boven of onder normwaarde

Pijnreceptoren:

  • Prikkel = extreme druk, extreme temperaturen of door stoffen die vrijkomen bij beschadiging of ontsteking weefsel
  • In het hele lichaam

Binas tabel 87A

Slide 7 - Tekstslide

Soorten receptoren
Chemische receptoren: 

  • Prikkel = moleculen
  • Bijv: smaak en reuk


Slide 8 - Tekstslide

Soorten receptoren
Lichtreceptoren (foto): 

  • Prikkel = zichtbaar licht
  • Bij mens in oog

Binas tabel 87C

Slide 9 - Tekstslide

Wat voor soort
receptor is dit?
A
Mechanische receptor
B
Chemische receptor
C
Pijnreceptor
D
Lichtreceptor

Slide 10 - Quizvraag

Relatie met zenuwstelsel
Prikkel
Zintuigcel (receptor)
Impuls via 
gevoelszenuwcel/ sensorische neuron
Ruggenmerg (schakelcellen)
Hersenstam
Grote hersenen
Ruggenmerg (schakelcellen)
Impuls via 
bewegingszenuwcel/motorische neuron
Spier of klier = reactie

Slide 11 - Tekstslide

Depolarisatie
Repolarisatie
Prikkeldrempel
Rustpotentiaal
Hyperpolarisatie
-70 mV
-50 mV
+30 mV
-75 mV

Slide 12 - Sleepvraag

Prikkeldrempel

Slide 13 - Tekstslide

Adaptatie/gewenning: de aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkel

Slide 14 - Tekstslide

Adaptatie
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel  van een receptorcel omhooggaan. 
De receptorcel reageert dan minder op de adequate prikkel. 

Dit heet gewenning of adaptatie. 
De snelheid waarmee adaptatie optreedt verschilt per type receptorcel (tast snel, druk of pijn nauwelijks). 

Slide 15 - Tekstslide

SAMENGEVAT 
Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven.
• Zintuigen ontvangen externe en interne prikkels.
• In receptoren (zintuigcellen) ontstaan impulsen onder invloed van prikkels die worden doorgegeven aan het zenuwstelsel (zie BiNaS tabel 87A).
Mechanische receptoren reageren op vervorming van het celmembraan (tastreceptoren, drukreceptoren, gehoorreceptoren, evenwichtsreceptoren).
Chemische receptoren binden bepaalde moleculen uit de omgeving (smaakreceptoren, reukreceptoren).
Lichtreceptoren (staafjes, kegeltjes) reageren op zichtbaar licht.
Temperatuurreceptoren reageren op warmte en kou (koudereceptoren, warmtereceptoren).
Pijnreceptoren reageren op extreme druk, extreme temperaturen en stoffen die vrijkomen bij
beschadiging of ontsteking van weefsel.
Adaptatie/gewenning: de aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkel
vwo
Proprioreceptoren registreren veranderingen van de spierspanning of de stand van een lichaamsdeel.

Slide 16 - Tekstslide

Definitie
Begrip
Zintuigcellen die reageren op een bepaalde prikkel zoals licht, temperatuur, druk, pijn.
De prikkel waarvoor de zintuigcel de laagste prikkeldrempel heeft 
De aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkelsterkte
Prikkels vanuit het inwendige milieu 
Prikkels vanuit de omgeving 
De waarde die bepaald of een prikkel sterk genoeg is om een impuls te genereren in een zintuigcel.
Begrippen basisstof 1
timer
1:30
Prikkeldrempel
Adaptatie
Adequate prikkel
Receptoren
Interne prikkel
Externe prikkel

Slide 17 - Sleepvraag

Leerdoelen behaald??
  • Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

Slide 18 - Tekstslide

Het huiswerk
Maak basisstof 1 
Havo kijk en maak basisstof 2: 
https://www.youtube.com/watch?v=qjZXkpEQMKE
VWO kijk en maak basistof 2
https://www.youtube.com/watch?v=W_7o0EO1eVY

Slide 19 - Tekstslide