HEY 6.4 Esters

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.4 Esters

Les 1

Leerdoelen

Je leert wat een ester is en hoe je die kunt maken en weer afbreken.

Je leert oliën en vetten herkennen als esters.

Esters

Esters

• Zorgt voor de geur- en smaakstoffen in fruit
• Karakteristieke groep -> 
• Kan gemaakt worden uit een carbonzuur en een alcohol

Condensatiereactie

Wanneer een alcohol en carbonzuur worden verwarmd in aanwezigheid van een katalysator, treedt een reactie op , waarbij er een ester en water wordt gevormd:

Condensatie-reactie

Bij een condensatie-reactie koppelen twee moleculen aan aan elkaar en wordt een klein molecuul (vaak water 99%) afgesplitst.

Naamgeving van esters

Bij  de naamgeving van esters geef je steeds  aan uit welk carbonzuur en welke alcohol de ester gemaakt is.

Oplosbaarheid in water

k

Zijn esters goed oplosbaar in water?

Oplosbaarheid in water

Bevat -OH groep, kan dus waterstofbruggen vormen, daardoor goed oplosbaar in water

blijkt slecht oplosbaar in water, conclusie.....

de ester bevat geen -OH of -NH groep!

Hydrolysereactie

• Dit is het omgekeerde van een condensatiereactie => hierbij wordt een ester afgebroken m.b.v. water.
• De vorming van een ester kan dus ook in de tegengestelde richting verlopen => Omkeerbare reactie
• Afhankelijk van de omstandigheden loopt de reactie of de ene of de andere kant op!

Hydrolyse van een ester

In je lichaam vindt hydrolyse van smaakstoffen plaats m.b.v. enzymen.
Dit zijn biokatalysatoren die in je lichaam aanwezig zijn. 

welke ester wordt gevormd uit de reactie tussen ethaanzuur en ethanol?

1. 
2. 
3. 
4. 

Deze ester is
gemaakt uit ...

1. ethaanzuur en methanol
2. methaanzuur en ethanol
3. ethaanzuur en ethanol
4. methaanzuur en methanol

Wat is de naam van deze ester?

1. ester van methanol en ethaanzuur
2. ester van ethanol en butaanzuur
3. ester van butanol en ethaanzuur
4. ester van propaan-1-ol en ethaanzuur

Welke stof ontstaat naast een ester bij een verestering?

1. een alcohol
2. een carbonzuur
3. water
4. zwavelzuur

sleep de juiste twee stoffen bij elkaar die de gegeven ester kunnen vormen

methaanzuur

butaanzuur

ethaanzuur

butaan-1-ol

ethanol

methanol

De juiste structuurformule voor de ester van methaanzuur en 2-methylpropaan-1-ol is:
(teken de reactievergelijking in molecuulformules)

1. 
2. 
3. 
4. 

Aan de slag!

6.4 Esters

Maken opdr. 45 t/m 54

Nakijken

6.4 Esters

Les 2 + herhaling voor SO

opdracht: sleep de juiste naam bij de juiste structuur

propeen

ethaan

etheen

propaan

Geef de naam van het molecuul.

Welke naam heeft
deze verbinding?

1. 2-methylbutaan
2. 1-methylbuteen
3. 2-methylbut-2-een
4. methylbut-1-een

Geef de juiste systematische naam

hoe heet 'ie?

1. 2,2,6-fluorhexaan
2. 2,2,6-trifluorhexaan
3. 1,5,5-fluorhexaan
4. 1,5,5-trifluorhexaan

hoe heet deze?

1. butaan-oh
2. butol
3. butaan-2-ol
4. butaan-3-ol

Wat is de juiste naam?

1. hexanol
2. hexaan-5-ol
3. hexaan-1-ol
4. hexaan-2-ol

Wat is de juiste naam?

1. butanol
2. butaandiol
3. butaan-1,1-diol
4. butaan-1,4-diol

Sleep de juiste naam bij de juiste structuur

methaanzuur

butaanzuur

ethaanzuur

hexaandizuur

Wat is de naam van dit molecuul?

Wat is de naam van dit molecuul?

Leerdoelen

Je leert wat een ester is en hoe je die kunt maken en weer afbreken.

Je leert oliën en vetten herkennen als esters.

Oliën en vetten

• Zijn esters van glycerol (propaan-1,2,3-triol) en een vetzuur
  
• Olie is vloeibaar bij kamertemperatuur
• Vet is vast bij kamertemperatuur
• Tri-glyceriden: er zijn drie esterbindingen
  

Vetzuren: een lange rij koolstofatomen met zuur aan het uiteinde.

Verzadigd: geen dubbel bindingen

Welke formule heeft oliezuur?

1. C17H33COOH
2. C15H33COOH
3. C17H35COOH
4. C17H31COOH

Vetten

De vorming van een vet is dus een condensatiereactie! Er wordt (net als bij het vormen van een ester) water afgesplitst.

Afbraak van een vet

De afbraak van een vet is dus een hydrolysereactie, waarbij met behulp van water het vet wordt afgebroken.

(Hydrolyse = afbraak d.m.v. water)

Dit vet is gemaakt uit
glycerol en ...

1. linolzuur
2. palmitinezuur
3. stearinezuur
4. oliezuur

hoeveel vetzuren
zijn onverzadigd
in deze tri-ester?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 0

Wat is de naam
van deze ester?

1. ester van methanol en ethaanzuur
2. ester van ethanol en butaanzuur
3. ester van butanol en ethaanzuur
4. ester van propaan-1-ol en ethaanzuur

Welke 2 karakteristieke groepen kunnen met elkaar reageren tot een ester-binding?

1. Een alcohol groep (-OH) en een zuurgroep (-COOH)
2. Een aminogroep (-NH2) en een zuurgroep (-COOH)
3. 2 alcohol groepen (-OH)
4. Alle drie de mogelijkheden

Deze ester is
gemaakt uit ...

1. ethaanzuur en methanol
2. methaanzuur en ethanol
3. ethaanzuur en ethanol
4. methaanzuur en methanol

Aan de slag!

6.4 Esters

Maken opdr. 55 t/m 59

Nakijken & leren SO