4.2 Vorming geslachtscellen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H4: Voortplanting

Programma 18-12

• Terugblik enquete
• Voorkennis vragen
• Lezen par 4.2 blz 116, 117 (in stilte)
• Ruimte voor vragen stellen
• Uitleg par 4.2 (deel 1) / Zelfstandig werken
• Afsluiting

4.2 Vorming geslachtcellen

4.2 Voorkennis (tweetallen):

1. Via welk proces ontstaat uit een zygote een volwassen mens?

2. Wat gebeurd er tijdens de S-fase van de celcyclus? 

3. Uit welke vier fasen bestaat de mitose?

4. Hoeveel chromosomen zitten er in de lichaamscellen?

5. Hoeveel chromosomen zitten er in de geslachtscellen?

Doel en begrippen 4.2

Je legt uit hoe (haploïde) geslachtscellen ontstaan uit (diploïde) stamcellen

Je legt uit wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen de gewone celdeling (mitose) en de reductiedeling (meiose)

Vorming geslachtscellen

Dit zijn de chromosomen in de

lichaamscellen van een man:

(in welke fase?)

Vorming geslachtscellen

Lichaamscellen zijn diploïd (2n).

Van elk type chromosoom is een 

paar aanwezig. De chromosomen
van een paar zijn homoloog
(bevatten dezelfde informatie).

Vorming geslachtscellen

Wat zou er gebeuren wanneer
een zaadcel en een eicel
46 chromosomen zouden
hebben? Hoeveel chromosomen
krijgen de nakomelingen dan?

Vorming geslachtscellen

Dus: bij de vorming van de 

geslachtscellen moet het aantal

chromosomen worden 
gehalveerd zodat er van elk paar
één chromosoom aanwezig is.

Vorming geslachtscellen

Geslachtscellen zijn haploïd (n).

Bij de mens bevatten zaadcellen
en eicellen 23 chromosomen.
--> X of Y chromosoom

Vorming geslachtscellen

Geslachtscellen ontstaan uit stamcellen,
uit een deling die anders gaat dan de 

gewone celdeling (mitose).

Deze deling heet reductiedeling / meïose.

Meiose start óók na de G2 fase. Het DNA

(de chromosomen) is dus al verdubbeld.

Meïose I (chromosoompaar splitsen)

Meïose II (chromatiden splitsen )

Profase I:

Kernmembraan verdwijnt.

Chromosomen spiraliseren.

Spoelfiguur vormt.

Chromosomen liggen als paren bij elkaar.

Er kan Crossing-over optreden (stukken van het chromosoom worden uitgewisseld).

Metafase I:

Chromosomen liggen twee aan twee in het equatoriale vlak.

Spoelfiguren hebben trekdraden gevormd naar de centromeren, elk naar één chromosoom van een chromosomenpaar.

Anafase I:

Spoelfiguren trekken de chromosomen
naar de polen.

Telofase I:

Door insnoering ontstaan twee haploïde cellen (n).

Chromosomen zijn wel nog verdubbeld!

Daarom: meïose II

Meïose II (~mitose)

Wat maakt ieder mens uniek?

Tijdens de meïose kunnen 2²³ verschillende combinaties van chromosomen worden gemaakt (recombinatie).

Daarnaast vind er ook 
crossing-over plaats.

Aantal chromosomen/chromatiden

Misconcept

Mitose is hetzelfde als Meiose II (klopt niet!)

--> mitose heeft als doel vernieuwen van lichaamscellen

--> mitose is cyclisch (DNA wordt verdubbeld en doorgegeven)

--> meiose vindt alleen plaats in de geslachtsorganen

--> geslachtscellen zijn het eindstadium (haploid)

Meiose is ...

1. Gewone celdeling voor vermeerdering van cellen
2. Gewone celdeling voor de vorming van geslachtscellen
3. Reductiedeling voor de vermeerdering van cellen
4. Reductiedeling voor de vorming van geslachtscellen

Wat is het resultaat van meiose?

1. twee diploide geslachstcellen
2. twee haploide geslachtscellen
3. vier haploide geslachtscellen
4. vier diploide geslachtscellen

Wat zijn de verschillen tussen
mitose en meiose?

Zelfstandig werken

H4: Voortplanting

Programma 19-12

Lezen par 4.2 blz 117, 118 (5 min)

Uitleg par 4.2 (deel 2)

Zelfstandig werken

Toetsweek: Par 2.5, H3 par 1-4, H4 par 1-3 (mogelijk par 4.4)

Doel en begrippen 4.2

Je legt uit wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen de reguliere celdeling (mitose) en de reductiedeling (meiose)

Je legt uit op hoe (haploïde) geslachtscellen ontstaan uit (diploïde) stamcellen

--> wanneer vindt de vorming van geslachtscellen plaats bij man en vrouw.

Vrouwelijke voortplantingsorganen

Oögenese (blz 118)

• Begint al vóór de geboorte in het ovarium (de eierstok).
• Ontwikkeling eicel stopt tijdens Profase I.
• Bij rijping van een eicel wordt de meïose afgemaakt tot metafase II (die wordt pas na de bevruchting voltooid).
• Eicellen zijn omgeven door follikelcellen uit het ovarium,
  het geheel heet een follikel.
• Meerdere rijpingen, één (heel soms twee) eisprongen p.m.

Spermatogenese (blz 118)

• Begint vanaf de puberteit.
• Zaadcellen worden gevormd in zaadbuisjes van de testes. 
• Vorming van 1 zaadcel duurt ongeveer 2 maanden.
• Zaadcellen worden opgeslagen in de bijbal.
• Bij zaadlozing komt ongeveer 3 ml vrij --> 350 miljoen zaadcellen = 10 % van het sperma.

Zaadballen

Zaadcellen worden gevormd in

in de zaadbuisjes van de testes.

Deze zijn sterk gekronkeld.

Tussen de zaadbuisjes zitten

de cellen van Leydig die
testosteron produceren.

Zaadballen

Van buiten naar binnen vormen

de zaadcellen zich. 

Helemaal aan de binnenkant

zitten de voltooide zaadcellen,

die gaan richting de bijballen

mbv trilharen.

BINAS 86D

Wanneer start de oogenese?

1. tijdens de ovulatie
2. na de geboorte
3. voor de geboorte
4. bij de start van de puberteit

Welke cellen produceren testosteron en waar bevinden die cellen zich?

Waarom heeft ieder mens een unieke genetische code?

Huiswerk (weektaak)