bst 3 erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Basisstof 3

- Je kunt omschrijven wat genen en allelen zijn

- Je kunt omschrijven wat een mutatie is

- Je kunt omschrijven wat kanker is (HV)

DNA

• In celkern
• Code bestaat uit vier letters (A, T, C, G)
• Basenparen: A-T, C-G
• Voor elke eigenschap (gen) duizenden basenparen
• Wordt opgerold tot chromosomen

De code van het DNA

BIJVOORBEELD:

ATT CGA TGT AGC TTA GCT GCT ACT GCC ATC GTC AGC TTT TCG 

 Hoeveel 'woorden' kun je eigenlijk maken met 4 letters als elk woord uit 3 letters bestaat??

Aantal woorden

4x4x4 = 64

Elk woord staat voor een molecuul (aminozuur)

honderden van deze moleculen aan elkaar vormen een eiwit.

Eiwitten!!

In het DNA staat dus eigenlijk welke eiwitten er gemaakt moeten worden.

Elke soort organismen (planten, dieren enz) maakt zijn eigen eiwitten mbv zijn eigen DNA

voorbeeld eiwitten

melanine (pigment in de huid)

insuline (suiker opslag)

amylase (vertering van je voedsel)

hemoglobine (O2 vervoer in het bloed)

Er zitten meer dan 75.000 verschillende eiwitten in je lichaam!!

genen versus allelen

genen heeft ieder mens hetzelfde (bv haarkleur of oogkleur of bloedgroep)

allelen zijn de invulling van de genen (bv blond of blauw of bloedgroep A)

Allelen

• Genvariant
• Allelenpaar: twee allelen van een gen
• Homozygote allelen: twee dezelfde allelen (VG)
• Heterozygote allelen: twee verschillende allelen (VG)

Eiwitten

• Voeren taken uit in en buiten de cel
• Gen wordt afgelezen en vertaald naar eiwit

Mutaties

Mutaties

- Beschadegingen of wijzigingen in het DNA
- Gen werkt niet goed meer
- Voorbeeld: kanker
- Mutaties in geslachtscellen

Mutaties kunnen neutraal, positief of negatief zijn. 

Positief --> voorbeeld van de motten

Negatief --> ziektes zoals kanker

Mutagene invloeden

• Mutagene stoffen, bijv. asbest of sigarettenrook
• Straling, zoals UV en röntgen

Ontstaan van kanker

1. Huidcel wordt kankercel, kan door zon, gifstoffen of 'ouderdom' van cel. 

2. Kankercel deelt zich ongeremd- tot een tumor

3. Gezwel groeit door wand van bloedvat, Tumorcellen breken af, stromen met bloed/lymfe mee. Op andere plekken ontstaan nieuwe gezwellen. 

Tumor/kanker

Hiernaast zie je een tumor ontstaan. We spreken van kanker als dit de omringende weefsels gaat beschadigen en binnendringen.

Een tumor is een synoniem voor een verdikking/bult, dus dat hoeft geen kanker te zijn.

mutant is een organisme met een mutatie (iedereen is een mutant!)

albino is een organisme waarbij het gen voor een huidpigment (eiwit) niet wordt gemaakt. De huid en de haren zijn hierdoor wit. De ogen rood.

zichtbare mutaties

Mutaties

Mutaties kunnen ontstaan door schadelijke invloeden