De tijd van steden en staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Paragraaf 4.1

De handel leeft op!

Hoe kwam dat eigenlijk?

Kenmerkend aspect:

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving

Meer voedsel beschikbaar, door:

1. Drieslagstelsel

• 395 Romeinse rijk splitst definitief in een Oostelijk en een westelijk deel
  
  
• Oosten: Grieks, Constantinopel, Hagia Sophia
  
  
• Westen: Latijn, Rome, Sint Pieter

2. Ontginningen

3. Introductie ijzeren ploeg en het paard

Gevolgen:

1. Groei bevolking

2. Opleving handel

Gevolgen opleving handel:

1. Ontstaan (en samenwerking tussen) steden

2. Toename veiligheid

3. Opkomst geldeconomie

https://schooltv.nl/video/het-succes-van-de-hanze-een-handelsverbond-tussen-europese-steden/#q=middeleeuwen

Interregionale handel

13e eeuw jaarmarkten in Noord-Frankrijk.

14e eeuw: handel over zee belangrijker: Brugge, Genua en Venetië

Groei steden

Edelen wilden graag dat dorpen steden werden en groeiden: belastinginkomsten.

Horigen kregen een beter leven omdat de adel hen wilde behouden voor het platteland

Stadsbestuur

stadsrechten in ruil voor belasting.

Eigen rechtspraak. Patriciërs worden (tot hun dood) schepenen(rechters).

Gevolg

misbruik van macht door patriciers. Regelmatig opstand door het gemeen (andere stedelingen).

gilden

Lezen blz 83 en maken blz 85 vraag 1

Late Middeleeuwen

Het begin van staatsvorming en centralisatie

Wat is staatsvorming?

Streven naar een aaneengesloten grondgebied met een stevige bestuursstructuur 

Hoe verliep de staatsvorming in Frankrijk.

Honderjarige Oorlog (1337-1453)

Hoe verliep de staatsvorming in Frankrijk.

Honderjarige Oorlog (1337-1453)

De Franse koningen willen hun macht vergroten door:

Centralisatie: land besturen vanuit een hoofdstad

Uniformering
In het hele land gelden dezelfde wetten

Waardoor slagen de Franse koningen hierin?

Steden betaalden belasting. Met dat geld:

-huurde de koning soldaten
-stelde de koning ambtenaren aan

Doel: minder afhankelijk worden van leenmannen. Einde maken aan feodale stelsel.

Hertogdom Bourgondië

Hertog Bourgondië: leenman Franse koning. In ruil voor steun in Honderdjarige Oorlog mogen ze een eigen staat stichten.

Gaan ook centraliseren en uniformeren, maar veel tegenstand van de steden in de Nederlanden (particularisme).

Tweezwaardenleer Middeleeuwen

Het Oosters Schisma (1054):

leiding kerk West-Europa:paus
leiding kerk Oost-Europa: patriarch

De investituurstrijd (1075-1122)

Strijd tussen paus en keizer over wie de bisschoppen mocht benoemen.

De gang naar Canossa

De Kruistochten (vanaf 1096). Pausen stonden aan basis. Streefden naar expansie van het christendom

Europese kruistochten

-De Reconquista
-Katharen
-Joden

Economische en culturele gevolgen:

-versterking tegenstellingen tussen christenen en moslims

-diepe kloof tussen paus en Oosterse Kerk

-Meer handelscontacten met het oosten

-Culturele uitwisseling met de Arabieren: 
         wiskunde
         filosofie Griekse oudheid
         geneeskunde

Actieve opdrachten

1. Ga in tweetallen aan het werk met de volgende vraag, horend bij 4.1:
In de 6e eeuw brak voor de eerste keer een pestepidemie uit in het Oost-Romeinse Rijk: er stierven miljoenen mensen en de samenleving raakte ontwricht. Hoewel in de 7e en 8e eeuw ook nog uitbraken van de pest voorkwamen, bleef de eerstvolgende grote, zeer dodelijke pestepidemie uit tot 1347.

Actieve opdrachten

a. Verklaar met een belangrijke ontwikkeling van de vroege middeleeuwen waardoor grote pestepidemieën in die periode bijna niet voorkwamen in West-Europa.

b. Verklaar de terugkeer van de pest in de 14e eeuw.

Actieve opdrachten

2.Ga in tweetallen aan het werk met de volgende vraag (4.2)

Vier onderwerpen: 1. De Kruistochten naar Palestina. 2. De Reconquista. 3.de strijd tegen de ketters. 4. De expansie in Oost-Europa.

a. Beoordeel per onderwerp of het de macht van de paus heeft vergroot.

b. Geef per onderwerp aan of het tot de ‘expansie van de christelijke wereld’ heeft geleid.

Actieve opdrachten

Opdracht individueel

Je neefje die in groep 8 van de basisschool zit, moet een werkstuk maken over de Middeleeuwen. Hij raadpleegt allerlei websites, maar vindt het heel moeilijk een heldere lijn te ontdekken. Wat hij niet helemaal begrijpt is het volgende:

wat heeft de ineenstorting van het Romeinse Rijk nu te maken met het begin van de Middeleeuwen? Wat is nu precies het verschil tussen het hofstelsel en het leenstelsel? Hoe kon de Islam in zo’n korte tijd een wereldgodsdienst worden? En hoe konden er rond het jaar 1000 ineens allemaal steden ontstaan?

Hij vraagt jou om hulp. Wil jij hem een korte reactie terugschrijven waarin je op een begrijpelijke manier antwoord geeft op zijn vragen. Hij zal je heel dankbaar zijn!

Sinterklaas toen en nu

De quiz!

Sint Nicolaas

Geboren in 280 in Patara Turkije (toen onderdeel van het Romeinse Rijk.

Bisschop van Myra

Gestorven  op 6 december 342
In Myra begraven. In de 11e eeuw herbegraven in Bari.

Sint Nicolaas

Waarom zo bekend?
- legenden
- Middeleeuwen en Sinterklaas
-Verandering van het Sinterklaasfeest

Sinterklaasfeest geschilderd door Jan Steen (1665)