XKA 3.5: Variatie in genotypen M3 2022

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Thema 3: Erfelijkheid en evolutie

Herhaling stambomen

Maak de opdracht in tweetallen of drietallen.

Planning voor vandaag

• Start van de les
• Opdracht stamboom
• Uitleg basisstof 5
• Vragen LessonUp
• Pauze
• Stamboomspel
• Opdrachten maken (huiswerk)

Basisstof 5: Variatie in genotypen

Leerdoelen bij Thema 3 Erfelijkheid

Je kunt omschrijven wat een genotype, wat een fenotype en wat een gen is.

Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen.

Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Je kunt een kruisingsschema opstellen.

Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.

Je kunt uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben, welk allel dominant is en welk allel recessief.

Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Je kunt omschrijven wanneer organismen tot één soort behoren.

Je kunt beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt en hoe geslachtelijke voortplanting, mutatie en natuurlijke selectie bijdragen aan het ontstaan van nieuwe rassen en soorten.

Je kunt toelichten wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.

Je kunt toelichten dat overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.

Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven. (SE)

Je kunt beschrijven dat katten informatie over de vachtkleur doorgeven via de geslachtschromosomen.

Je kunt methoden beschrijven om organismen te klonen en uitleggen wat de functie van klonen is.

Ongeslachtelijke voortplanting

• Genotype blijft hetzelfde
• Fenotype kan veranderen door invloeden van buitenaf

• Voorbeeld: Stekken

Geslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

• Genotype blijft hetzelfde
• Fenotype kan veranderen door invloeden van buitenaf

• Voorbeeld: Stekken

Geslachtelijke voortplanting

• Genotypen van de nakomelingen veranderd.
• Kernen van de eicel en zaadcel smelten samen.

Mitose

Meiose

Meiose

Mutatie

• Mutatie = plotselinge verandering het DNA
  
• Kan in elke cel plaatsvinden -> vind het in een lichaamscel plaats, verandert alleen het genotype in die cel (geen andere cellen)
• Mutatie in een geslachtscel, dan kan de mutatie doorgegeven worden aan de nakomeling

Mutant

• Een organisme waarbij het gemuteerde gen in het fenotype tot uitdrukking komt
• Bijvoorbeeld: albinisme

• Mutagene invloeden = invloeden van buitenaf (uv-straling)

Onstaan van kanker

Wat is een mutatie?

1. Een verandering in het fenotype
2. Een verandering in het genotype

Wat heeft meer invloed? Een mutatie in een geslachtscel of een mutatie in een lichaamscel?

1. Geslachtscel
2. Lichaamscel
3. Beide evenveel

Alle zaadcellen van de man bevatten dezelfde erfelijke informatie

1. Juist
2. Onjuist

Bij kanker gaat een cel zich ongeremd delen door mutaties.

1. Juist
2. Onjuist

- Reimer beweert dat radioactieve straling kan
leiden tot beschadiging van het DNA.
- Sannah beweert dat bepaalde chemische stoffen
mutaties in het DNA kunnen veroorzaken.
Wie heeft er gelijk?

1. Geen van beiden
2. Alleen Reimer
3. Alleen Sannah
4. Zowel Reimer als Sannah

Pauze

Stamboomspel

Huiswerk

Basisstof 5: opdr. 1-8

Bladzijde: 193-195