Toets Burgerlijke cultuur van Nederland

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Toets KUA VWO 5: 

Burgerlijke Cultuur van Nederland

§ 1 t/m 4: inleiding, cultuur & wetenschap, bouwkunst, beeldende kunst

De toets bestaat uit 3 blokken met in totaal 12 vragen en en bonusvraag.

Je kunt in de toets heen en weer klikken om bronnen nogmaals te bekijken.

Teksten die bij een icoontje staan (tekstballonnetje) openen door erop te klikken en zijn verplaatsbaar, probeer maar:

Heel veel succes!

je kunt mij verplaatsen.

BLOK 1: Bouwkunst

Paleis op de Dam (1672)

Voormalig stadhuis Amsterdam

Stadhuis op de Dam (1672)

Na het ontwerp voor het Mauritshuis in Den Haag en het ontwerp voor de Schouwburg van Amsterdam, ontwerpt Jacob van Campen het nieuwe stadhuis voor Amsterdam. Een gebouw dat Amsterdam als vrijzinnig centrum van de wereld moest vertegenwoordigen.

Tegenwoordig heet dit gebouw het Koninklijk Paleis.

C Het stadhuis van Amsterdam

Het stadhuis van Amsterdam (tegenwoordig het Koninklijk Paleis op de Dam) is ingewijd in 1655. Het wordt gezien als het belangrijkste culturele en historische monument van de republiek. Op de afbeelding vormt het stadhuis het decor voor een demonstratie van de brandspuit op de Dam. De prent komt uit de Stedenatlas (1698) van cartograaf Frederik de Wit. 

Bekijk de prent 1 dia vooruit

vraag 9. T1. 3pnt
Bekijk de afbeelding (1 dia terug)
Het stadhuis op de Dam onderscheidt zich in vormgeving van alle andere bebouwing op de Dam.
Licht dit toe aan de hand van drie aspecten.

vraag 10. i. 1pnt
De Amsterdamse bestuurders kiezen bij de bouw van het stadhuis voor een classicistisch gebouw.
Leg uit waarom dit de meest gewenste stijl is voor een dergelijk gebouw.

vraag 11. i. 2pnt
Bekijk de plattegrond van het stadhuis, 1 dia vooruit
De Burgerzaal (Groote Saal) ligt centraal in het stadhuis. Links en rechts van de zaal zie je open binnenplaatsen.
Leg uit wat de symbolische betekenis van deze centrale ligging is.
Betrek in je antwoord de functie van de Burgerzaal.

vraag 12. T1. 2pnt
Bekijk de afbeelding van het oost-timpaan 1 dia vooruit en lees het tekstfragment 2 dia's vooruit
Amsterdam beschouwt zichzelf als heerser van de zeeën.
Dit is op de voorstelling op het oost-timpaan van het stadhuis goed te zien.
Leg dit uit aan de hand van twee voorbeelden.

’t gezegende Amsterdam, omheind met waterscharen,

Zwaait nu als keizerin der zoete en zoute baren,

De gaffel van Neptuin. Haar hoofd is met een kroon

Van stevens geperruikt. De faam beschrijdt haar troon,

En steekt haar loftrompet. ’t Gerecht, de kracht der stede,

De Vrijheid, d’oude Tucht, de Godsdienst en de Vrede

Bekleden haar rechterzij. De nering, d’Overvloed,

De Rijkdom, d’Eendracht en de trouw, oprecht van moed,

Heeft ze aan haar linker hand (…..)

Bron: Jan Vos beschrijft in dichtvorm het oost-timpaan van het stadhuis van Amsterdam in dichtvorm onder de titel: 

De Moeder der Vrede (1648).

Bekijk afbeelding: 1 dia vooruit

’t gezegende Amsterdam, omheind met waterscharen,

Zwaait nu als keizerin der zoete en zoute baren,

De gaffel van Neptuin. Haar hoofd is met een kroon

Van stevens geperruikt. De faam beschrijdt haar troon,

En steekt haar loftrompet. ’t Gerecht, de kracht der stede,

De Vrijheid, d’oude Tucht, de Godsdienst en de Vrede

Bekleden haar rechterzij. De nering, d’Overvloed,

De Rijkdom, d’Eendracht en de trouw, oprecht van moed,

Heeft ze aan haar linker hand (…..)

Bron: Jan Vos beschrijft in dichtvorm het oost-timpaan van het stadhuis van Amsterdam in dichtvorm onder de titel: 

De Moeder der Vrede (1648).

een grotere versie van de afbeelding: 1 dia vooruit

vraag 13. i. 1 pnt
Bekijk de afbeelding en lees het tekstfragment van vraag 12 nogmaals (2 dia's terug)
Het oost-timpaan van het stadhuis laat zien dat wereldvrede voor Amsterdam belangrijk is.
Leg uit waarom vrede tussen de grootste wereldmachten voor Amsterdam belangrijk is.

Vraag 1 - 2 punten

In welke architectuurstijl is het stadhuis ontworpen? Verklaar waarom dit de meest voor de hand liggende stijl is.

Vraag 2 - 1 punt

Het gebouw heeft feitelijk 3 verdiepingen. Van Campen suggereert echter in de gevel iets anders. Hoeveel verdiepingen suggereert Van Campen en op welke wijze doet hij dit?

Ferdinand Bol -

Fabritius en Phyrrus (1656)

Voor de burgermeesterskamer van het stadhuis, het hart van het bestuurlijk centrum van de stad, schildert Ferdinand Bol Fabritius en Phyrrus. Bekijk de afbeelding en lees de brontekst goed. Noem drie zaken in de voorstelling waarmee Bol het verhaal vertelt.

De Romeinse consul Gaius Fabricius Luscinus (consulaat ca. 280 v.Chr.) bezocht tijdens een oorlog het vijandige legerkamp van koning Pyrrhus van Epirus voor onderhandelingen. Nadat de koning hem tevergeefs had geprobeerd om te kopen, trachtte hij Fabricius schrik aan te jagen met de plotselinge verschijning van een olifant. De consul liet zich echter niet intimideren.

Vraag 3 - 3 punten

Noem drie zaken in de voorstelling waarmee Ferdinand Bol het verhaal vertelt.

Vraag 4 - 1 punt

Het schilderij hangt in de burgermeesterskamer. Verklaar de functie van het schilderij.

Timpaanveld Stadhuis

Toelichting bij het timpaanveld: de Amsterdamse stedenmaagd zit in het midden. Rechts, vanuit haar bezien, staat een allegorische voorstelling van Europa met een kroon op haar hoofd en de hoorn van overvloed in haar handen. Achter haar staat Afrika met een zonnehoed en een kralenketting. Een leeuw en een olifant vergezellen haar. Links, vanuit de maagd gezien, staat Azië. Ze heeft een tulband op haar hoofd en voert een kameel mee aan de teugel. In het kistje dat een kind voor haar draagt, zitten ongetwijfeld kruiden. Amerika staat achter Azië en wordt verbeeld door een man met een verentooi. 

Rechts: ontwerptekening

Onder: 

details timpaanveld

Vraag 5 - 3 punten

De voorstelling op het timpaan van het stadhuis van Amsterdam laat zien dat de Republiek zich superieur voelde aan de volkeren van Amerika en Afrika. Noem drie aspecten van de voorstelling waaruit de ondergeschikte positie van Afrika en Amerika blijkt.

BLOK 2: Hollandse Meesters

Elk jaar viert Leiden dat de stad in 1574 werd bevrijd van de Spaanse overheerser. Het Leidens Ontzet markeert een van de eerste grote successen van de Nederlanders op de Spanjaarden in de Tachtigjarige oorlog. De bevrijders troffen een zwaar geteisterde stad aan. Ruim een derde deel van de bevolking was bezweken aan ziekte en honger.  In 2011 geeft het Leids Museum de Lakenhal aan fotograaf Erwin Olaf de opdracht om een serie foto's te maken over deze gebeurtenis. 'Liberty' (deze foto) is een van deze werken.

Vraag 6 - 2 punten

Fotograaf Erwin Olaf ensceneert in 2011 foto's die lijken op zeventiende-eeuwse Hollandse schilderijen. De Hollandse schilders uit de zeventiende eeuw staan bekend om hun realisme. Er wordt vaak gebruik gemaakt van selectief realisme.
Leg uit wat hiermee bedoeld wordt en waarom daar in deze tijd zo veel gebruik van wordt gemaakt.

Vraag 7 - 2 punten

In 'Liberty' van Erwin Olaf is er sprake van een dramatisering door enscenering (de manier waarop het geheel van de voorstelling in beeld wordt gebracht) en manipulatie van de werkelijkheid. Noem twee verschillende aspacten van de vormgeving waar dit uit blijkt.

Vraag 8 - 4 punten

Op de volgende sheet zie je twee afbeeldingen: een van Rembrandt van Rijn en een van Jan Steen.
Vergelijk deze werken met het werk van Erwin Olaf.
Noem 2 overeenkomsten en 2 verschillen tussen de schilderijen enerzijds en de foto van Erwin Olaf anderzijds. Noteer er steeds bij of het om voorstelling of vormgeving gaat.

Rembrandt van Rijn 

De Nachtwacht (1642)

Jan Steen 

Het leven van de mens (1665)

Vraag 9 - 3 punten

Benoem van alle drie de werken (Liberty (2011), Nachtwacht (1642), Het leven van de mens (1665)) het (schilder)genre en verklaar je antwoord.

Blok 3: Cultuur, Kerk en Wetenschap

Frederik Ruysch: Een deel van zijn rariteitenkabinet

Vraag 10 - 2 punten

De calvinistische manier van geloven lijkt haaks te staan op de enorme hoeveelheid kunst die gemaakt werd in de 17e eeuw. Leg uit hoe de calvinistische kerk tegen kunst aankeek en hoe deze visie de kunst beïnvloedde.

Frederik Ruysch

Frederik Ruysch is apotheker, arts, anatoom, hoogleraar en kunstenaar. Hij is tijdens zijn wetenschappelijke loopbaan verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. 

Het woonhuis van Frederik Ruysch (1638-1731) in Amsterdam is een soort museum, een rariteitenkabinet. Lees de tekst en bekijk de afbeelding van een illustratie van Leg aan de hand van deze prent uit dat de collectie zowel een wetenschappelijk als een kunstzinnig doel dient.hiernaast.

Organen, baby’s en lichaamsdelen op sterk water. 1.300 flessen met zulke preparaten stonden rond het jaar 1700 in het huis van de arts Frederik Ruysch aan de Bloemgracht 15. Ruysch was één van de belangrijkste Amsterdamse artsen en wetenschappers ooit. Zijn collectie prachtige preparaten was beroemd. Hij had in zijn woonhuis maar liefst 1.300 flessen opgesteld met preparaten, 15 kabinetten met dieren in 1.600 flessen, 1.000 dozen met vlinders, sprinkhanen, kevers en zeegewassen en in 180 flessen zaten zeldzame vogels. Maar vooral zijn verzameling geconserveerde baby’s was beroemd. Ruysch prepareerde ongeveer 1.000 lijken en lichaamsdelen, ondanks zijn angst daarbij een ziekte op te lopen.

Vraag 11 - 2 punten

Leg aan de hand van deze prent uit dat de collectie zowel een wetenschappelijk als een kunstzinnig doel dient.

Vraag 12 - 2 punten

Bekijk de afbeelding van de preparaten nogmaals. Geef twee aannemelijke redenen waarom Ruysch zijn preparaten op deze manier tentoonstelde.

Bonusvraag (1 punt)

Hiernaast zie je een schilderij van Louis de Moni uit 1771.

In het schilderij zit symboliek.

Schrijf een gedicht van 4-6 zinnen waarin je minstens 2 symbolische zaken uit het schilderij duidelijk verheldert.

Bonusvraag - 1 punt

Schrijf een gedicht van 4-6 regels over de symboliek in het schilderij van Louis de Moni waarin je minstens 2 symbolische zaken uit het schilderij duidelijk verheldert.

KLAAR!

Lever je toets in door het af te sluiten 

en op de inleverbutton te klikken.