Vesuviusbrief liveles mei

• Latijn
• Secundair onderwijs

Zo meteen begint de les

Maak je klaar:

• pen en papier
• je voorbereidingen (vertalingen en antwoorden op de vragen)
• BB. p. 207
• log je in op deze LessonUp

De Vesuviusbrief van Plinius

De tocht naar Stabia

a) Waarom vertrekt Plinius Maior?

• Het leek hem [= Plinius Maior] iets belangrijks en iets wat van dichterbij moest worden bestudeerd, zoals vanzelfsprekend was voor een zeer geleerde man.
• Hij liet vierriemers te water in trekken, ging zelf aan boord, niet alleen om hulp te bieden aan Rectina, maar aan velen.

b) Waarom gaat Plinius Minor niet mee?

• hij gaf mij [Plinius Minor] de gelegenheid om met hem mee te gaan als ik wou; ik antwoordde dat ik liever wilde studeren, en hij had mij toevallig zelf een onderwerp gegeven om schriftelijk uit te werken.

b) Waarom gaat Plinius Minor niet mee?

c) Hoe wordt Plinius Maior zijn heldhaftigheid in de verf gezet?

• Hij haastte zich daarheen vanwaar de anderen vluchtten, hij [...] stevende regelrecht af op het gevaar
• zozeer onbevreesd dat hij alle bewegingen en alle gedaanten van die ramp dicteerde en nauwkeurig optekende zoals hij die waargenomen had
• fortes fortuna iuvat

Belangrijk!

Geen neutrale karakterisering van de personages!

Aan land bij Pomponianus

a) Welke karakterisering van zijn oom?

• kalme, stoïcijnse houding

b) Hoe wordt dit in de verf gezet?

• om diens paniek door zijn eigen zelfverzekerdheid te kalmeren, liet hij zich in het bad helpen
• Na zijn bad ging hij aan tafel aanliggen en at met opgewektheid of met een uitdrukking van opgewektheid, iets wat even groots is

Een lange nacht

Een lange nacht

Interim e Vesuvio monte pluribus locis latissimae flammae altaque incendia relucebant (R. 39)

Letterlijke vertaling van Jan Jambon:

Ondertussen lichtte de Vesuvius op op meerdere plaatsen door hoge vlammen en een grote brand

Discussie Jan Jambon en Steven van Gucht: wat is de meest letterlijke vertaling van fulgor et claritas

1. felle gloed
2. felle gloed en helderheid
3. gloed en helderheid

Een lange nacht

fulgor et claritas (R. 40)

• fulgor = bliksem, schittering
• claritas = helderheid
  stijlfiguur
• hendiadys

Een lange nacht

Ille agrestium trepidatione ignes relictos desertasque villas per solitudinem ardere in remedium formidinis dictitabat (R. 40-41)

Letterlijke vertaling van Sophie Wilmès:

naar het redmiddel van de angst

Vlotte vertaling van Pierre van Damme:
"hij stelde zichzelf gerust"
Klopt dit?

1. ja
2. nee

naamval van tenebris

1. ablatief
2. genitief
3. datief
4. nominatief

Ille agrestium trepidatione ignes relictos desertasque villas per solitudinem ardere in remedium formidinis dictitabat

Een lange nacht

Ille agrestium trepidatione ignes relictos desertasque villas per solitudinem ardere in remedium formidinis dictitabat

Hoe wordt het participium "desertas" gebruikt?

1. BVB
2. deel van het gezegde

Hoe wordt het participium "relictos" gebruikt?

1. BVB
2. deel van het gezegde

Een lange nacht

 Tum se quieti dedit et quievit verissimo quidem somno (R. 42)

Alexander de Croo:

Toen gaf hij zich rustig 

Emmanuel André:

Toen gaf hij zichzelf rust

Tum se quieti dedit

Letterlijke vertaling?

verissimo somno

Vrije vertaling?

STIJL:
Tum se quieti dedit et quievit verissimo quidem somno
Wat valt op?

Een lange nacht

 Tum se quieti dedit et quievit verissimo quidem somno (R42)

Zo meteen begint de les

Maak je klaar:

• pen en papier
• je voorbereidingen (vertalingen en antwoorden op de vragen)
• BB. p. 207
• log je in op deze LessonUp

De Vesuviusbrief van Plinius

Een lange nacht

In commune consultant, intra tecta subsistant an in aperto vagentur. (R47-48)

Suggestie van Jan Jambon:

tecta = huizen 

=> metoniem: deel voor het geheel

Samen overlegden ze of ze binnen de daken/ huizen / binnenshuis zouden blijen in open lucht zouden gaan lopen.

Een lange nacht

In commune consultant, intra tecta subsistant an in aperto vagentur. (R47-48)

subsistant (< subsistere) en vagentur (<vagari)

• Welke wijs en tijd?

Samen overlegden ze of ze binnen de daken/ huizen / binnenshuis zouden blijen in open lucht zouden gaan lopen.

Welke bijzin is: 'intra tecta subsistant an in aperto vagentur.' (R47-48)

1. mededelende voorwerpszin
2. vragende voorwerpszin
3. volitieve voorwerpszin
4. BWBz van doel

Nam crebris vastisque tremoribus tecta nutabant, et quasi emota sedibus suis nunc huc nunc illuc abire aut referri videbantur. (R48-49)
Onderwerp van videbantur?

Want door voortdurende zware aardbevingen stonden de gebouwen te trillen. Het leek wel of ze van hun fundamenten waren losgekomen en willekeurig heen en weer schoven.

Een lange nacht

 Sub dio rursus quamquam levium exesorumque pumicum casus metuebatur (R. 49-50)

• Hoewel de val van lichte en poreuze puimstenen onder de blote hemel anderzijds werd gevreesd (Steven van Gucht)
       Wat is er fout?
•  De Croo, Wilmès, Meyfroidt, Van Ranst...

Anderzijds werd in open lucht het neervallend puimsteen gevreesd, ook al was dat licht en poreus.

Een lange nacht

 Sub dio rursus quamquam levium exesorumque pumicum casus metuebatur, quod tamen periculorum collatio elegit

Emmanuel André

• omdat hij toch de vergelijking van de gevaren uitkoos. 
• quod = verbindindsrelativum (G70)

Toch (koos de vergelijking van de gevaren dat laatste.)

• Quod= acc LV, betr. vnw en verwijst naar de laatste keuze: in open lucht blijven

Een lange nacht

 et apud illum quidem ratio rationem, apud alios timorem timor vicit (R50-51)

Geert Meyfroidt en Ben Weyts

• en voor hem overwon het ene argument het andere, bij de anderen overwonnen de angsten. 

et apud illum quidem ratio rationem, apud alios timorem timor vicit

anafoor: apud

polyptoton: ratio & timor

chiasme: ratio rationem timorem timor

Een lange nacht

 et apud illum quidem ratio rationem, apud alios timorem timor vicit (R50-51)

Stijl:

• polyptoton
• anafoor
• chiasme

Op het strand

r. 53

Cervicalia capitibus imposita linteis constringunt; id munimentum adversus incidentia fuit. 

Kussens, op hun hoofden geplaatst, bonden ze met linnen doeken vast; dit was de bescherming tegen alles wat op hun hoofd viel.

imponere: plaatsen op + voorwerpsdatief: capitibus: 

Vraag 1:

Hoe beschermden Plinius' oom en zijn gezellen zich tegen het dreigende gevaar?

Op het strand

r. 54-55

Iam dies alibi, illic nox omnibus noctibus nigrior densiorque, quam tamen faces multae variaque lumina solvebant.

Elders was het al dag, maar daar was het nacht, zwarter en dichter dan alle (andere) nachten; toch verdreven vele fakkels en verschillende lampjes deze nacht.

• omnibus noctibus: ablatief vergelijking
• antecedent van quam = nox

Vraag 2:

Gebeurt wat Plinius hier vertelt overdag of 's nachts?

Vraag 3:

r. 54-55

Iam dies alibi, illic nox omnibus noctibus nigrior densiorque, quam tamen faces multae variaque lumina solvebant.

Met welke Latijnse woorden benadrukt Plinius de dichte duisternis in Stabia?

• omnibus noctibus: ablatief vergelijking
• antecedent van quam = nox

Vraag 4:

r. 54-55

Iam dies alibi, illic nox omnibus noctibus nigrior densiorque, quam tamen faces multae variaque lumina solvebant.

Waarnaar verwijst quam?

• omnibus noctibus: ablatief vergelijking
• antecedent van quam = nox

Op het strand

r. 55-56

Placuit egredi in litus et ex proximo adspicere, ecquid iam mare admitteret; quod adhuc vastum et adversum permanebat.

Men besloot naar het strand te gaan en van heel dichtbij te bekijken, of de zee al iets toeliet; deze bleef nog steeds woest en gevaarlijk.

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk

Vraag 5:

r. 55-56

Placuit egredi in litus et ex proximo adspicere, ecquid iam mare admitteret; quod adhuc vastum et adversum permanebat.

Waarom ging het gezelschap naar het strand?

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk

Vraag 6

r. 55-56

Placuit egredi in litus et ex proximo adspicere, ecquid iam mare admitteret; quod adhuc vastum et adversum permanebat.

Met welke Latijnse woorden beschrijft Plinius de toestand van de zee?

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk

Op het strand

r. 57

Ibi super abiectum linteum recubans semel atque iterum frigidam aquam poposcit hausitque.

Terwijl hij daar bovenop een afgegooide doek achterover lag, vroeg hij telkens opnieuw om koud water en dronk het op.

Vraag 7

r. 57

Ibi super abiectum linteum recubans semel atque iterum frigidam aquam poposcit hausitque.

In welke fysieke toestand verkeerde Plinius’ oom op het strand?

Op het strand

r. 58-59

Deinde flammae flammarumque praenuntius odor sulpuris alios in fugam vertunt, excitant illum.

Vervolgens deden de vlammen en, als voorbode van vlammen, zwavelgeur de anderen op de vlucht slaan, en deden hem opstaan.

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk

Vraag 8

r. 58-59

Deinde flammae flammarumque praenuntius odor sulpuris alios in fugam vertunt, excitant illum.

Wat is het dubbele effect van de vlammen en de stank van zwavel?

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk

Op het strand

r. 59-61

Innitens servolis duobus adsurrexit et statim concidit, ut ego colligo, crassiore caligine spiritu obstructo clausoque stomacho, qui illi natura invalidus et angustus et frequenter aestuans erat. 

Steunend op twee slaafjes ging hij staan en zakte meteen in elkaar, zoals ik vermoed, omdat zijn ademhaling door de vrij dichte walm was geblokkeerd en zijn luchtpijp, die voor hem van nature zwak, nauw en herhaaldelijk  hijgend was, was afgesloten.

• illi: datief

Vraag 9-11

r. 59-61

Innitens servolis duobus adsurrexit et statim concidit, ut ego colligo, crassiore caligine spiritu obstructo clausoque stomacho, qui illi natura invalidus et angustus et frequenter aestuans erat. 

9       Hoe kwam Plinius’ oom rechtop?

10     Wat gebeurde er daarna met Plinius’ oom?

11      Welke twee oorzaken suggereert Plinius daarvoor?

• illi: datief

Op het strand

r. 61-63: Ubi dies redditus (is ab eo, quem novissime viderat, tertius), corpus inventum integrum, inlaesum opertumque, ut fuerat indutus; habitus corporis quiescenti quam defuncto similior.

Toen het daglicht terugkeerde – dat was de derde dag sinds die dag die hij het laatst gezien had – vond men zijn lichaam ongedeerd, ongeschonden en bedekt met de kleren die hij (die bewuste dag) had aangetrokken. De houding van zijn lichaam deed meer denken aan iemand die sliep dan aan een dode.

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk

Vraag 12-14

r. 61-63: Ubi dies redditus (is ab eo, quem novissime viderat, tertius), corpus inventum integrum, inlaesum opertumque, ut fuerat indutus; habitus corporis quiescenti quam defuncto similior.

12     Wat is het grondwoord van redditus?

13     Met welke drie adjectieven beschrijft Plinius de toestand waarin ze het lichaam van zijn oom hebben gevonden?

14     Waarmee vergelijkt Plinius de houding van het dode lichaam van zijn oom?

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk

Kanttekening bij de dood van Plinius Maior

Doodsoorzaak

• gestikt door zwaveldampen en stof
  => verkrampt lichaam

• placuit: men besliste
• quod = zee
• adversus: gevaarlijk