4hd: 7.7, 7.8, 7.9 en 7.12

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Pak alvast: leesboek en laptop

Laptops blijven dicht

Deze les

Lezen

§7.7, 7.8, 7.9 en 7.12

Lesdoelen

Aan het eind van de les...

... kan je samenstellingen correct spellen;

... weet je wanneer je woorden aan elkaar of los schrijft;

... weet je wanneer je een liggend streepje gebruikt;

... weet je wanneer je zelfstandig gebruikte telwoorden en bijvoeglijke naamwoorden met -e en -en schrijft.

Aan de slag

• Par. 7.7, 7.8, 7.9 en 7.12
• Theorie doorlezen en oefenen met opdrachten in de online methode
• Of meeluisteren naar een paar onderdelen uit de theorie

§7 Tussenklank in samenstellingen

• Twee woorden (of meer) aan elkaar geplakt = een samenstelling: achter + licht = achterlicht
• Soms moet je tussen die twee woorden tussenletters toevoegen: (e)n, e of s.

Soms -en 

• Linkerdeel is een zelfstandig naamwoord dat alleen een meervoud op -en:
  berenkuil, vriendendienst, muizenval

Alleen een -e

• Linkerdeel heeft geen meervoud:
  roggebrood, rijstepap
• Linkerdeel verwijst naar iets waar er maar één van is:
  zonnestraal
• Linkerdeel heeft (ook) een meervoud op -s:
  aspergesoep of aspergensoep? ziektekiem of ziektenkiem?
• 2 asperges | 2 ziekten of ziektes
• Linkerdeel is geen zelfstandig naamwoord: blindedarm, huilebalk
• Linkerdeel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: boordevol

Een -s toevoegen

• Als je een -s- hoort, dan schrijf je die ook:
  machtsvertoon, passagierslijst
• Soms begint het tweede deel met een s-klank
• Test: vervang het tweede deel door een woord dat niet met een s-klank begint. Schrijf de -s- alleen als je hem bij de vervanging hoort:
  machtsstrijd, want machtsvertoon
  passagiersschip, want passagierslijst

§9 liggend streepje: weglatingsteken

• Zet een streepje op de plek waar een deel van een woord is weggelaten: 
• hoofdzaken en bijzaken > hoofd- en bijzaken;
• scheikundedocenten en -studenten; keel-, neus- en oorarts.
• Maar: lager en voortgezet onderwijs
• Woorddeel alleen weglaten als het in beide woorden dezelfde betekenis heeft. Dus niet: kranten- en koffiekoppen.

§12 Telwoorden

Woorden als sommige, vele, enkele, beide schrijf je met een -e

• Als ze bijvoeglijk gebruikt worden
• 'Enkele leerlingen'
• Als ze betrekking hebben op zaken of dieren
• 'Die exotische vogels zijn prachtig, maar de meeste zijn niet te koop.'
• Als het woord betrekking heeft op personen die al eerder genoemd zijn in dezelfde zin, kun je dus -e schrijven als je het woord achter het telwoord zou kunnen invullen: 'De klanten van de KLM toonden zich ontevreden en enkele (klanten) dienden zelfs een klacht in.'

§12 Telwoorden

Woorden als sommige, vele, enkele, beide schrijf je met een -en

• Als ze zelfstandig worden gebruikt én betrekking hebben op personen
• Slechts weinigen zijn werkelijk van de situatie op de hoogte.
• Als het woord betrekking heeft op personen die al eerder genoemd zijn in dezelfde zin, schrijf je -en als je het woord niet achter het telwoord kunt invullen:
• ‘U kunt beter opstappen’, merkten de aandeelhouders op, die allen vonden dat de bestuursvoorzitter veel foute beslissingen had genomen.

Aan de slag

• Par. 7.7, 7.8, 7.9, 7.12
• Theorie doorlezen en oefenen met opdrachten in de online methode

11:15 starten we weer

Aan de slag

• Par. 7.7, 7.8, 7.9, 7.12
• Theorie doorlezen en oefenen met opdrachten in de online methode
• Eerst 10 minuten in stilte

Vooruitblik

Volgende les: formuleren > zinnen begrenzen en verwijswoorden

Huiswerk: Zie in Classroom 'Theorie Cursus 5 Formuleren (herhaling onderbouw)'

Neem alvast door: 1.1 zinnen begrenzen en 1.2 verwijzen

Dinsdag 7 januari: klassenboek uit en boekgesprekken in de les